İslam täqwime: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
MerlIwBot (бәхәс | кертем)
к робот өстәде: mzn:هجری قمری تقویم
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
{{TwinLAT|Хиҗри тәкъвиме}}
'''Islam taqwime''' ya ki '''Moselman taqwime''' ya ki '''Hicri taqwime''' ul [[Moslim]] illarenda dini bayramnarnen qaycan buluin belu ocen qullanila torgan [[taqwim]]der. [[Ay taqwime]] bularaq ul 354 konnan tora wa Miladi taqwimennan 11 konga qisqaraq.
 
Hicri aylar 29 ya ki 30 könnänkonnan tora, tögältogal tärtibetartibe yuq.
{{Íslam}}
'''İslam täqwime''' yä ki '''Möselman täqwime''' yä ki '''Hicri taqwime''' ul [[Möslim]] illärendä dini bäyrämnärneñ qayçan buluın belü öçen qullanıla torğan [[täqwim]]der. [[Ay täqwime]] bularaq ul 354 könnän tora wä Milädi täqwimennän 11 köngä qısqaraq.
 
Hicri taqwim [[638]]. yilda ([[HS 17]]) [[Umar ibn al-Xattab]] atli ikence xalif tarafinnan gamalga kertelde. Isaplaw [[Moxammad]]nen [[Makka]]dan [[Madina]]ga kucuennan baslana, 1. yildan. Yil sani Hicri buyinca isaplanue san aldinnan ''HS'' ya ''H'' quyu belan bilgelana, yagni ''Hicriattan Son''.
Hicri aylar 29 yä ki 30 könnän tora, tögäl tärtibe yuq.
 
== Hicri aylar isemnäreisemnare ==
Hicri täqwim [[638]]. yılda ([[HS 17]]) [[Umar ibn äl-Xattab]] atlı ikençe xälif tarafınnan ğämälgä kertelde. İsäpläw [[Möxämmäd]]neñ [[Mäkkä]]dän [[Mädinä]]gä küçüennän başlana, 1. yıldan. Yıl sanı Hicri buyınça isäplänüe san aldınnan ''HS'' yä ''H'' quyu belän bilgelänä, yäğni ''Hicriättän Soñ''.
# [[MöxärrämMoxarram]], <font class="arabic">محرم</font>
 
== Hicri aylar isemnäre ==
# [[Möxärräm]], <font class="arabic">محرم</font>
# [[Safar]], <font class="arabic">صفر</font>
# [[RabíğRabiyg-älal-äwälawal]], <font class="arabic">ربيع الاول</font>
# [[RabíğRabiyg-älal-axíraxiyr]], <font class="arabic">ربيع الثاني</font>
# [[CömädComad-älal-äwälawal]], <font class="arabic">جمادى الاولى</font>
# [[CömädComad-älal-axíraxiyr]], <font class="arabic">جمادى الثانية</font>
# [[RacäbRacab]], <font class="arabic">رجب</font>
# [[ŞäğbänSagban]], <font class="arabic">شعبان</font>
# [[Ramazan]], <font class="arabic">رمضان</font>
# [[ŞäwälSawal]], <font class="arabic">شوال</font>
# [[Zo-älal-QäğdäQagda]], <font class="arabic">ذو القعدة</font>
# [[Zo-älal-HiccäHicca]], <font class="arabic">ذو الحجة</font>
 
== Atna könnärekonnare iseme ==
ComğaComga ul yal könekone bulsa da, ämmaamma atnanıñatnanin berençeberence könekone da tügeltugel, soñğısısongisi da tügeltugel.
 
* [[YäkşämbeYaksambe]]: ''Yawm älal-ÄhädAhad'', <font class="arabic">يوم الأحد</font>
* [[DüşämbeDusambe]]: ''Yawm älal-İznaynaIznayna'', <font class="arabic">يوم الإثنين</font>
* [[SişämbeSisambe]]: ''Yawma az-Zalaza'', <font class="arabic">يوم الثُّلَاثاء</font>
* [[ÇärşämbeCarsambe]]: ''Yawm älal-ArbağaArbaga'', <font class="arabic">يوم الأَرْبعاء</font>
* [[PänceşämbePancesambe]]: ''Yawm älal-XämisXamis'', <font class="arabic">يوم خَمِيس </font>
* [[ComğaComga]]: ''Yawm älal-CumğaCumga'', <font class="arabic">يوم الجُمْعَة</font>
* [[ŞimbäSimba]]: ''Yawm as-SäbtSabt'', <font class="arabic">يوم السَّبْت</font>
 
== Dini bäyrämnärbayramnar ==
[[İslamIslam]]nıñnin in möximmoxim könnärekonnare bolar:
 
* [[1. MöxärrämMoxarram]] – MöselmançaMoselmanca yañayana yılyil başlanabaslana.
* [[9. MöxärrämMoxarram]] kiçe–kice–[[10. MöxärrämMoxarram]] könekone – [[ĞaşuraGasura bäyrämebayrame]]
* [[26. Safar]] kiçe–kice–[[27. Safar]] könekone – [[HicrätHicrat kiçesekicese]]
* [[11. RabíğRabiyg-älal-äwälawal]] kiçe–kice–[[12. RabíğRabiyg-älal-äwälawal]] könekone – [[MäwlidMawlid bäyrämebayrame]]
* [[6. RacäbRacab]] kiçekice –[[7. RacäbRacab]] könekone – [[RäğäibRagaib kiçesekicese]]
* [[26. RacäbRacab]] kiçekice –[[27. RacäbRacab]] könekone – [[MiğräcMigrac kiçesekicese]]
* [[14. ŞäğbänSagban]] kiçekice –[[15. ŞäğbänSagban]] könekone – [[BäraätBaraat kiçesekicese]]
* [[1. Ramazan]] könekone – [[Uraza]]
* [[21. Ramazan]] könekone – [[QäderQader kiçesekicese]] könnärekonnare başlanabaslana
* [[26. Ramazan]] kiçe–kice–[[27. Ramazan]] könekone – [[QäderQader kiçesekicese]] bilgeläpbilgelap üteläutela
* [[1. ŞäwälSawal]] könekone – [[Uraza bäyrämebayrame]] ([[ĞäyetGayet]])
* [[1. ŞäwälSawal]] köne–kone–[[3. ŞäwälSawal]] könekone – [[ĞäydelGaydel fítırfiytir]] könnärekonnare
* [[9. Zo-älal-HiccäHicca]] könekone – [[ĞäräfäGarafa könekone]]
* [[10. Zo-älal-HiccäHicca]] könekone – [[Qorban bäyrämebayrame]]
* [[11. Zo-älal-HiccäHicca]] köne–kone–[[13. Zo-älal-HiccäHicca]] – [[TäşriqTasriq könnärekonnare]]
 
== İsäpläwIsaplaw ==
Hicri/MilädiMiladi tarixıntarixin isäpläwisaplaw aşaasa tögältogal äyländerüaylanderu mömkinmomkin tügeltugel. Nindi yıldayilda niçänica könlekonle aylar buluıbului ğilmigilmi kiñäşmälärdäkinasmalarda bilgelänäbilgelana, alarnıalarni dini oyışmalarnıñoyismalarnin räsmirasmi säxifälärdäsaxifalarda kürepkurep bula.
 
YılYil sanınsanin çamalapcamalap isäplärgäisaplarga isäisa bolay da bula:
 
<math>M \approx \frac{32H}{33} + 622</math>
Строка 61 ⟶ 59 :
<math>H \approx \frac{33(M - 622)}{32}</math>
 
:M ''MilädiMiladi'', H ''Hicri''
 
Hicri 1429. yılıyili wa MilädiMiladi 2008. yılınıñyilinin başlarıbaslari turıturi kiler. AndíAndiy turıturi kilükilu härhar 33./34. Hicri (34./35. MilädiMiladi) yıldayilda bula:
 
{| border="1" style="text-align: center" cellpadding="2"
|-
! colspan="3" | Hicri wa MilädineñMiladinen turıturi kilükilu
|-
| ''Hicri'' || ''MilädiMiladi'' || ''AyırmaAyirma''
|-
| 1228 || 1813 || 585
Строка 94 ⟶ 92 :
|}
 
MilädiMiladi/Hicri tarixıntarixin äyländerüaylanderu öçenocen Microsoft “[[:en:Kuwaiti algorithm|Kuwaiti algorithm]]” qullana, ul KüwäitKuwait nöfüsenänofusena nigezlänänigezlana.
 
=== TaqırTaqir Hicri täqwimtaqwim ===
 
Hicri täqwimneñtaqwimnen ğädättägedängadattagedan tıştis [[TaqırTaqir Hicri täqwimtaqwim]] da bar äleale, ul tulısınçatulisinca isäpläwleisaplawle, 30-yıllıyilli äylämgäaylamga negezlänepnegezlanep, härhar 31. yılyil artqan bulıpbulip sanala, yäğniyagni 354 könkon urınınaurinina 355 könnänkonnan tora. Bu täqwimeñtaqwimen ozınozin arada 1-könlekonle xata härhar 2500. yılyil tiräsendätirasenda bulıpbulip çığaciga, wa qısqaqisqa arada 1 ya ki 2-könlekonle xata bula'la. Bu täqwimentaqwimen HS 2. yözdäyozda (MilädiMiladi [[8. yözyoz]]) MöslimMoslim ğälimnärgalimnar isäpläpisaplap çığarğannarcigargannar, wa ul qoyaşqoyas/ay/planet urnaşılularınaurnasilularina nigezlänänigezlana. Hicri tarix tögältogal belergäbelerga mömkinmomkin bulmağandabulmaganda qayber MöslimnärMoslimnar bu ısulınisulin bügenbugen da qullanalar. AnıñAnin buyınçabuyinca aylar 29+191/360=29.5305555... könnänkonnan toralar.
=== Taqır Hicri täqwim ===
 
: ''TaqırTaqir Hicri täqwimtaqwim isäpläwisaplaw turındaturinda monımoni qara: [http://www.geocities.com/sualeh85/sfweb/SFWeb.html Date Exchange]''.
Hicri täqwimneñ ğädättägedän tış [[Taqır Hicri täqwim]] dä bar äle, ul tulısınça isäpläwle, 30-yıllı äylämgä negezlänep, här 31. yıl artqan bulıp sanala, yäğni 354 kön urınına 355 könnän tora. Bu täqwimeñ ozın arada 1-könle xata här 2500. yıl tiräsendä bulıp çığa, wä qısqa arada 1 yä ki 2-könle xata bula'la. Bu täqwimen HS 2. yözdä (Milädi [[8. yöz]]) Möslim ğälimnär isäpläp çığarğannar, wä ul qoyaş/ay/planet urnaşılularına nigezlänä. Hicri tarix tögäl belergä mömkin bulmağanda qayber Möslimnär bu ısulın bügen dä qullanalar. Anıñ buyınça aylar 29+191/360=29.5305555... könnän toralar.
 
=== Isaplaw qorali ===
: ''Taqır Hicri täqwim isäpläw turında monı qara: [http://www.geocities.com/sualeh85/sfweb/SFWeb.html Date Exchange]''.
* [http://tugan-tel.at.tt/files/miledi2hicri.html Hicri‹–›MilädiHicri‹–›Miladi tarixlar äyländergeçeaylandergece] – ul 1 könlekkonlek xata yasıyyasiy ala.
* [[Emacs]] tözätkeçetozatkece Hicri tarixıntarixin isäpliisapli ala.
[[{{ns:Category}}:TäqwimTaqwim]]
 
=== İsäpläw qoralı ===
* [http://tugan-tel.at.tt/files/miledi2hicri.html Hicri‹–›Milädi tarixlar äyländergeçe] – ul 1 könlek xata yasıy ala.
* [[Emacs]] tözätkeçe Hicri tarixın isäpli ala.
[[{{ns:Category}}:Täqwim]]
 
[[Төркем:Íslam]]