Әбрар Кәримуллин: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
interwiki |
DerslekBot (бәхәс | кертем) к пунктуация, replaced: - → — (11), бүләк һәм премияләр = → бүләк һәм премияләр = {{Тукай бүләге}} using AWB |
||
Юл номеры - 8:
| һөнәр =
| туу датасы = 29.05.1925
| туу җире = [[Татарстан
| гражданлык =
| милләт =
Юл номеры - 18:
| хатын =
| балалар =
| бүләк һәм премияләр = {{Тукай бүләге}}
| сайт =
| башка мәгълүмат =
}}
'''Әбрар Гыйбадулла улы Кәримуллин''' — [[Татарлар|татар]] галиме, милли хәрәкәт әгъзасы, китап белгече, библиограф, филология фәннәре докторы, [[Татарстан Фәннәр академиясе
== Биография ==
Ул [[1925 ел
Булачак татар академигының белем юлындагы беренче адымнары туган авылында бер класслы мәктәптә башлана. Беренче сыйныфны тәмамлаганнан соң, аңа 4 чакрымдагы Ике Басу Арташ, бишенче сыйныфтан 9 чакрымдагы Татар Икшермәсе мәктәбендә укырга туры килә. Урта белемне ул [[1941 ел]]да [[Саба]] урта мәктәбендә алып чыга. Колхозда тракторист ярдәмчесе булып эшкә керешүгә, сугыш башлана. Аның педагогия институтына укырга керү, география укытучысы булу турындагы хыяллары чәлпәрәмә килә. Ә.Кәримуллин башта Нырты шифаханәсендә бухгалтер, соңыннан Олы Арташ авылында башлангыч мәктәп укытучысы булып эшли.
Юл номеры - 33:
Ә.Кәримуллин бик тырышып укый. Беренче сессияне үк "бишле"ләргә генә тәмамлап, күтәренке стипендия ала, дүртенче курстан исемле стипендия дә ала башлый.
[[1953 ел]]да Әбрар Кәримуллин университетны тәмамлап, Казан дәүләт университетының Фәнни китапханәсендә эшли башлый. Анда Ә.Кәримуллин унбер елдан артык эшли
Университет китапханәсендә эшли башлаган яшь белгечкә китап тарихын өйрәнергә туры килә. Дөнья халыкларының һәм татар халкының язма мәдәнияте, китап байлыгы белән күбрәк таныша барган саен ул үзе укып чыккан университет курсларында бу елларда татар халкының тарихы, мәдәнияте, әдәбияты, матбага эше, сәяси фикере, аның Рәсәй һәм дөнья тарихындагы урыны хакындагы белемнәренең дөреслеккә туры килмәгәненә төшенә.
Татар язуында ике тапкыр хәреф алышыну гарәп язулы материалның күпләп юкка чыгуына китергән. Әмма аның төрле юллар белән исән калып, китапханә фондына килеп кергән кадәресе дә яшь белгечне шаккаттыра. Монда йөзәр мең татар китабы саклана икән ләбаса! Ә алар киң катлам укучыларга гына түгел, хәтта студентлар һәм укытучыларга да мәгълүм түгел. Җитмәсә, рәсми хакимият тарафыннан: "Татарларда революциягә кадәр тоташ наданлык булган, үз басма китаплары булмаган",
Күп гасырлар дәвамында тупланган рухи байлыкны эзләп табу, аның белән танышу, фәнни өйрәнү, файдалану эшендә иске язулы татар китапларының китапханәдә тулы каталогы булмау зур кыенлыклар тудыра. Шунлыктан, Ә.Кәримуллин беренче эш итеп иске татар китапларының каталогын төзү эшенә керешә. Зур кыенлыклар белән гарәп графикасында язылган татар китапларын яңадан каталоглаштыруга рөхсәт алына. [[1954]]-[[1960]] елларда аның тырышлыгы белән, аның җитәкчелегендә гарәп язулы татар китапларының тасвирламасы кириллицага күчерелеп, яңа каталог төзелеп бетә һәм укучыга тәкъдим ителә.
Юл номеры - 60:
[[1964 ел]]ның декабрендә [[СССР ФА]]нең Казандагы Тел, әдәбият һәм тарих институты Әбрар Кәримуллинны кече фәнни хезмәткәр итеп эшкә ала. Монда ул "Татар сәхнәсе (1917-1967): Әдәбият күрсәткече" дигән хезмәтен тәмамлый. [[1968 ел]]да "Татарларда матбагачылык туу һәм татар филологиясе буенча яңа чыганаклар" дигән темага аспирантурасыз, фәнни җитәкчесез, институтның планына да кертмичә, кандидатлык диссертациясе яклый.
[[1971 ел]]да диссертация аерым китап булып, "У истоков татарской книги: от начала возникновения до 60-х годов XIX века" исеме астында басылып чыга. Китап үзебезнең илдә һәм чит илләрдә дә зур бәя ала. Галим биредә, татар матбагачылыгының тарихын яктырту белән беррәттән, китап белемендә беренчеләрдән булып, басма сүз тарихын өйрәнүдә зур әһәмияткә ия булган милли китап теориясен эшли. Әбрар Кәримуллин раславынча, китапның теле, авторның милләте, әсәрнең китап булып басылган урыны һәм башка сыйфатлары
Әбрар Кәримуллин [[1970 ел]]да XX йөз башы татар китабы тарихы буенча докторлык диссертациясен тәмамлый. Монография [[1974 ел]]да аерым китап булып басылып чыга (Татарская книга начала XX века.
Докторлык диссертациясен яклаганнан соң, [[1983 ел]]да аның "Реформалардан соңгы Россиядә татар китабы" дип исемләнгән яңа монографиясе (Татарская книга пореформеной России.
Шул ук вакытта ул тарих, әдәбият, мәдәният, археография, топономика, библиография буенча тикшеренүләрен дәвам итә. Татар, башкорт, үзбәк, казах, кыргыз халыкларының китап бастыру эше һәм бу өлкәдәге үзара элемтәләре хакында хезмәтләр яза.
Әбрар Кәримуллин күпкырлы галим булса да, гомере буе китап тарихы, библиография мәсьәләләрен үзәккә куеп эшли. Шул рәвешчә, халык хәтере булган китап язмышы
Татар халкының исемен һәм җисемен ачыклауга багышланган монографиясе татар һәм рус телләрендә өч тапкыр басылып чыгу, чит илләрдә япон һәм гарәп телләрендә дөнья күрүе үзе генә дә күп нәрсә турында сөйли. (Татарлар: исемебез һәм җисемебез.
[[1996 ел]]да басылып чыккан "Язмыш, язмыш-" дигән китабы да авторның үз халкы язмышына багышланган. Монда чит илләрдә яшәгән милләттәшләребезнең гыйбрәтле язмышлары һәм үзебезнең Татарстандагы милли-мәдәни, фәнни, әдәби һ.б. проблемалар яктыртыла.
Юл номеры - 80:
Әбрар Кәримуллин, халкыбызның кыю улы буларак, иҗтимагый хәрәкәттә дә актив катнаша. Ул Татарстанның суверенитетын ныгыту, татар милли хәрәкәтен тергезү юлында зур эш алып бара.
Халкыбызның күренекле татар галиме, китап белгече, библиограф, филология фәннәре докторы ([[1978 ел|1978]]), Татарстан Фәннәр академиясенең хакыйкый әгъзасы ([[1992 ел|1992]]), ТАССРның атказанган фән эшлеклесе ([[1987 ел|1987]]), Татарстан Республикасының Габдулла Тукай исемендәге Дәүләт бүләге лауреаты ([[1991 ел|1991]]), Кол Гали исемендәге халыкара бүләк лауреаты ([[1995 ел|1995]]) академик Әбрар Гыйбадулла улы Кәримуллин 75 яшендә
[[Төркем:Татар галимнәре]]
|