Идел-Урал татарлары: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Гропспонт (бәхәс | кертем)
башка лелләргә сытамалар
Гропспонт (бәхәс | кертем)
субэтнослар
Юл номеры - 19:
'''Идел-Урал татарлары''' - [[татарлар]]ның иң зур санлы субэтносы. Дөнья буйлап алар өлешенә 7 млн татарның 6 млны туры киләдер.
 
Чыгышлары белән тамырлары [[Идел буе]] [[болгарлар]]ына, [[бортаслар]]га, [[кыпчаклар]]га һәм [[Идел буе]] [[Фин-угыр телләре|финнар]]ына барып тоташа.
 
[[Алтын Урда]] таркалгач (15 йөз) оешкан татар дәүләтләрендә ([[Олы Урда]], [[Казан ханлыгы]], [[Әстерхан ханлыгы]], [[Касыйм ханлыгы]], [[Себер ханлыгы]], [[Нугай Урдасы]] һ.б.) Әстерхан, Казан, Кырым, Касыйм, Себер татарлары дип аталган яңа җирле субэтник төркемнәр барлыкка килә.
Юл номеры - 25:
[[Идел]], [[Урал]], [[Себер]] төбәкләре [[руслар|Рус]] дәүләте тарафыннан яулап алынганнан соң (16 йөзнең 2 нче яртысы), татарларның төрле этник-территориаль төркемнәре арасында миграция һәм үзара аралашу, мәдәни якынаю хәрәкәте көчәя; Казан, Себер, Әстерхан татарларының телләре һәм мәдәниятләре якынлыгы арта бара. Шуның нәтиҗәсендә аерым этник төркемнәрне берләштергән дин җирлегендә гомумиләштерелгән "мөселман" атамасы ешрак кулланыла башлый.
 
19 йөзнең 2 нче яртысында, буржуаз социаль-икътисади мөнәсәбәтләр көчәйгән чорда, аерым милли мәдәниятләр, бигрәк тә [[Идел]]-[[Урал]] төбәгендәге татарлар мәдәнияте югарырак баскычка күтәрелә. Татар халкының тарихи-мәдәни бердәмлеге мәсьәләсе һәм үткәне б-н кызыксыну арта, тарихи традицияне барлау яңартыла. Бу чорда Казан татарларының югары үсешкә ирешкән мәдәният, әдәби тел, уку-укыту, китап бастыру һәм вакытлы матбугат казанышлары [[Россия]]дә яшәүче байтак төрки халыклар өчен үрнәк була, башка татар этносы төркемнәренең милли үзаңы үсүенә китерә, аларда бердәм татар халкы булу хисе көчәя
 
==Субэтнослар==
*[[Казан татарлары]] (казанлылар)
*[[Мишәрләр|Мишәр татарлары]] (мишәрләр)
*[[Типтәрләр|Типтәр татарлары]] (типтәр)
*[[Касыйм татарлары]] (кәчим)
*[[Нократ татарлары]] (нократ)
*[[Крәшен|Крәшен татарлары]] (крәшен)
*[[Пермь татарлары]]
*[[Нагайбәкләр|Нагайбәк татарлары]] (нагайбәк)
*[[Кострома татарлары]]
== Әдәбият ==
* [[Ахатов, Габдулхай Хурамович|Ахатов Г. Х.]]. Татарская диалектология. Средний диалект (учебник для студентов высших учебных заведений). Уфа, 1979.