Әбу Гали ибн Сина: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Luckas-bot (бәхәс | кертем) к r2.7.1) (робот өстәде: mn:Авиценна |
Рашат Якупов (бәхәс | кертем) Төзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 27:
Ибн Сина 450 хезмәт калдырып киткән, безнең көнгә кадәр 238е барып җиткән.
== Тормыш юлы ==
Сөргендә чакта ибн Сина ''Әл канун фит-Тыйбб'' - үзенең төп хезмәтен язарга керешә. Ул аны 20 ел буе, бер шәһәрдән икенчесенә сугылып йөргәндә яза. Ибн Сина әмирләрне һәм гади кешеләрне дәвалый, [[Исфаһан]]да вәзир булып эшли, зинданда утырып чыга. Зинданда чакта ул ''әш-Шифа'' (савыгу) китабын язып бетерә.
Ибн Синаның медицина энциклопедиясе формасындагы Кануны биш китаптан тора, һәрберсе кыйсемнәргә, бүлекләргә, мәкаләләргә, параграфларга бүленә. Беренче китап медицина теориясенә багышланган һәм дүрт зур кыйсемнән (бүлек), тәгърифтән (кереш сүз) тора.
Строка 44 ⟶ 46 :
XII гасырда ''Китаб әл-Канун'' [[латин теле|латинга]] тәрҗемә ителә. Китап басу гасыры җиткәч басмалар саны буенча ''Канун'' христианнарның [[Инҗил]]ләренә көндәшлек итә. XVI гасыр башында аны яңадан тәрҗемә итәләр. XV гасырда ул 16 тапкыр басыла, XVI гасырда – 20. ''Канун'' күп телләргә тәрҗемә ителгән һәм белгечләр фикеренчә, дөнья тарихында иң еш өйрәнелә торган (фәнни) хезмәт булып тора.
== Фәлсәфи карашлар ==
Ибн Синаның фәлсәфи карашлары шактый каршылыклы. Аларда материалистик тенденцияләр дини-идеалистик тенденцияләр белән бергә үрелеп бара. Ибне Сина фикеренчә, дөнья [[эманация]] рәвешендә барлыкка килгән. Ягъни аның иң әүвәлге башлангычы — рухи затта, [[Аллаһ]]та. Ләкин, аныңча, дөньяны тудыручы Аллаһ түгел. Дөнья Аллаһның ихтыяры буенча тумаган, бәлки табигый ихтыяҗ кушуы буенча барлыкка килгән. Аның бу карашларында дини-идеалистик карашка урын бирелгән, ә дөньяның (материалистларга хас) «башлангыч вакыты булмаган» дигән төшенчә турында сүз кузгатылмый да. Шул ук вакытта, дөнья, Алла кебек үк, мәңгелек. Ләкин Алла — шәхес түгел. Ә дөнья — матди. «Булулык — чиксез»,— дип язган галим үзенең «Данишнамә» дигән китабында. Ул, ягъни булулык — һәм субстанция, һәм акциденция (очраклы сыйфатларга ия). Субстанциянең чыганагы — аның үзендә. Материя — һәр нәрсәнең җисеме. Дөньяда булган барлык предметлар материядән тыш түгел, аларның һәркайсында — материя, дип санаган Ибне Сина. Аның фәлсәфәсе, бигрәк тә «булулык», «материя», «Алла», «субстанция» кебек категорияләр турында хөкем йөртүе, шактый каршылыклы, хәтта буталчыграк та.
Хәрәкәт турында Ибн Сина [[материализм]] юнәлешендә фикер йөртә. «Хәрәкәт,— дип язган галим.
Ибне Сина карашынча, табигатьтәге күренешләр бер-бере белән бәйләнештә, дөньяга закончалыклар хас. Ибне Сина танып белү теориясенә дә кагылып үтә. Аның бу өлкәдә дә каршылыклары бар. Ибне Сина танып белүне ике төргә аера:
# гомуми абстракт нәрсәләрне танып белү
# конкрет әйберләрне танып белү.
Боларның беренчесе акыл белән башкарыла, икенчесе — тышкы хисләр белән.
== Әсәрләр ==
* ''Китаб әл-Канун фи-т-тыйбб'' (1033) - шигъри формада язылган. Китаб фит-тыйбб-ның татарчага шигъри тәрҗемәсен [[Әдхәт Синугыл]] ясый, ләкин ул дөнья күрмичә кала.
* ''Әш-Шифа''
* Үзенең күршесе, билгеле дин галиме Әбүбәкер Бараки үтенече белән ибн Сина үзе укыган китапларга тәфсилле комментариен язган. Шулай итеп аның ''Җәмгысе һәм нәтиҗә'' - 30 томлык китап һәм этика китабы килеп чыга.
* Т. Сорокина. История медицины: учебник для студентов высших медицинских учебных заведений.
{{DEFAULTSORT:ибн Сина, Әбу Гали}}▼
* Гыйззәтов К.Т., Философия: 2 китап. 1 нче китап: Кыскача философия тарихы. Философиянең нигез проблемалары: Югары уку йорты өчен дәреслек.
[[Төркем:Гарәп-мөселман галимнәре]]
Строка 57 ⟶ 72 :
[[Төркем:Табиплар]]
[[Төркем:Хирурглар]]
▲{{DEFAULTSORT:ибн Сина, Әбу Гали}}
{{Link FA|ml}}
| |||