Wikipedia

Көлн: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Derslek (бәхәс | кертем)
33 974 үзгәртергә
Derslek (бәхәс | кертем)
33 974 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 6:
| герб= Muenchen Kleines Stadtwappen.svg
| байрак= Koeln Flagge.gif
| latd lat_deg = 50|latm lat_min = 5756|lats = 00|latNS lat_sec = N32
| longd = 06|longmlon_deg = 586|longslon_min = 0057|longEWlon_sec = E28
| ЯндексХарита =
|ил харитасы зурлыгы =
Юл номеры - 13:
|район харитасы зурлыгы =
|регион төре =
|регион = БаварияТөньяк Рейн-Вестфален
|регион таблицада =
|район төре =
Юл номеры - 32:
|статус = 1781
|мәйдан = 405,15
|шәһәр = 1917
|биеклек төре =
|ТП мәркәзе биеклеге =
Юл номеры - 58:
| сайт теле 5=
}}
'''Көлн''' ({{lang-de|Köln}}{{IPA|[kœln]}}, {{lang-ksh|урынчалык: ''Kölle}}'', {{IPA|[''ˈkœɫə'']}}) борын заманда {{lang-la|Colonia Claudia Ara Agrippinensium}}, колонизатор<ref>Колонизатор Клавдийның корбан чалу урыны дигәнне аңлата.</ref>) — [[Алмания федеративФедератив Җөмһүриятендә,Җөмһүрияте]]нең ТөнякТөньяк Рейн-Вестфален җирендә шәһәр. Көлн Алманиянең халкы буенча дүртенче шәһәре. Көлн Аурупа тарихында [[Борынгы Рим]] чорыннан эз калдырган урын. Көлн үзенең 1248 елда төзелә башлаган Көлн чиркәве – Алманиядәге иң мөһим [[католиклар|католик]] чиркәүләрнең берсе белән мәшһүр.
 
==Географик белешмә==
КёльнКөлн шәһәре ГерманиянеңАлманиянең иң зур елгасы — [[Рейн]] түбән агымында ярларында утыра. «Рейн» атамасы «чиста» дигәнне аңлата. Әмма, кызганычка каршы, бу бөек елга нык пычранган хәлдә. Аңа шулкадәр күп пычрак сулар аккан, хәтта Рейн Европаның иң пычранган елгасы дип танылды.
 
Көлн шәһәре Рейн елгасының түбән агымында, Көлн бухтасында урнашкан. Көлннән көнчыгышта Таулы як (Bergisches Land) һәм Зауэрләнд урнашканнар, көнбатыш тарафта Вилле милли паркы, көньяк-көнбатышта – Эйфель түбәләре, көньяк-көнчыгышта – Рейн сланец таулары. Шәһәрнең иң биек ноктасы (Көнигсфорст ) – диңгез кимленнән 118 м биек, иң түбән җир – Вөрринген бухтасы – 37 м. [[2010]] елда Көлндә халык саны нәк 1 млн (1 000 298) кеше тәшкил иткән. Көлннең үз юлдашчы-шәһәрчекләре бар: Дормаген, Леверкузен, Бергиш Гладбах, Тройсдорф, Хүрт, Брүл һәм Пүлхайм. Агломерация белән бергә халык саны 2,1 кешегә җитә.
 
==Тарихи белешмә==
Көлн шәһәре бай тарихка ия. 5000 ел элек биредә борынгы кельтлра кала ясаган. Б.э. кадәр 38 елда Марк Агриппа – Рим хәрбие Оппидум Убиориум исеме белән ныгытылган торак пункт нигезли.
Көлн шәһәре бай тарихка ия. 5000 ел элек биредә борынгы [[кельтлар]] кала ясаган. Б.э. кадәр 38 елда Марк Агриппа – Рим хәрбие Оппидум Убиориум исеме белән ныгытылган торак пункт нигезли. Көлн Түбән Алмания вилаятенең башкаласы игълан ителә. 100 ел узуга биредә инде 100 мең кеше яши. Шәһәр [[аланнар]], [[вандаллар]] һәм сакслар һөҗүменә уңышлы тора ала. [[310]] елда биредә Рейн аша беренче, һәм [[XIX гасыр]]га кадәр бердәнбер күпер салына. 454 елны шәһәрне франклар яулап алганнар.
 
==Милли тәшкиләте==
Көлн милли яктан чуар шәһәр. Күпчелекне алманнар тәшкил итә (82,6%). Калганнар — төрле илләрдән күчеп килүчеләр. Иммигрантларның иң зур груһлары — [[төрекләр]] (6,6%), [[итальяннар]] (2%), [[Югославия]] халыклары (1,56%), СССР халыклары (0,97%). Шәһәрнең төп халкы алман теленең көнбатыш франк (рейн) диалектының бер төрендә (''көлш'') сөйләшә. Көлш сөйләшенең типик үзенчәлекләре: G авазының J-га алышынуы, сүз ахыры аваз һәм иҗекләрнең «йотылуы», шулай ук урынчалыкка гына хас сүзләр һәм гыйбарәләр.
===Көлннең [[урта гасыр]] корылмалары===
<center><gallery widths="160px">
Файл:Koeln stadtmauer ulrepforte.jpg|Улрепфорт
Файл:Severinstorburg Köln Chlodwigplatz.JPG|«Изге» Северин кабагы
Файл:Bayenturm Köln.JPG|Bayenturm
файл:Koeln-Hahenentor-web.jpg|Hahnentorburg
</gallery></center>
 
==Эчке торышы==
{| class="toccolours" width="80%"; style="margin:0 auto; backgrond:none;"
| style="padding-right:1em;" |
; 1. [[Innenstadt, Cologne|Innenstadt]]
; 2. [[Rodenkirchen]]
; 3. [[Lindenthal, Cologne|Lindenthal]]
; 4. [[Ehrenfeld, Cologne|Ehrenfeld]]
; 5. [[Nippes, Cologne|Nippes]]
| [[Файл:Koeln bezirke 1innenstadt.png|300px]]
|
; 6. [[Chorweiler]]
; 7. [[Porz]]
; 8. [[Kalk, Cologne|Kalk]]
; 9. [[Mülheim, Cologne|Mülheim]]
|}
== Көлн панорамалары ==
{{Панорама|Köln Skyline an einem regnerischem Tag 2009.jpg|1000px|<center>Көлндә көз}}
 
{{Панорама|Cologne - Panoramic Image of the old town at dusk.jpg|1700px|<center>Рейнның аргы ягыннан ике шәһәргә күренеш}}
 
{{Панорама|Köln - Altstadtufer.jpg|1300px|<center>Көлн үзәге (Зур Мартин чиркәве, Үзәк филармония, ратуша һ.б.)}}
 
{{Панорама|Panorama cologne 20050114.jpg|1300px|<center>Үзәк шәһәрнең Дойц күпереннән күренеш)}}
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
== Чыганаклар ==
 
[[Төркем:Алмания шәһәрләре]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Көлн