Әхмәтзәки Вәлиди: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Marat-avgust (бәхәс | кертем) кТөзәтмә аңлатмасы юк |
Рашат Якупов (бәхәс | кертем) Төзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 23:
| башка мәгълүмат =
}}
'''Әхмәтзәки Әхмәтша улы Вәлиди''' ({{lang-ba|Әхмәтзәки Әхмәтшаһ улы Вәлидов}}), эммиграциядә '''Әхмәтзәки Вәлиди Туган''' ({{lang-trAhmed Zeki Velidi Togan|}}) — [[башкорт]] милли хәрәкәте әйдаманы, галим, тюрколог, фәлсәфә докторы, [[Манчестер университеты]]ның мактаулы докторы ([[1967 ел|1967]]).
== Тормыш юлы ==▼
Зәки Вәлиди [[1890 ел]]ның [[10 декабрь|10 декабрендә]] [[Уфа губернасы]] [[Эстәрлетамак өязе]] (хәзерге [[Башкортстан]]ың [[Ишембай районы]]) [[Көзән]] авылында мулла гаиләсендә туа. [[Гарәп теле|Гарәп]], [[фарсы теле|фарсы]], [[рус теле|урыс]] телләрен Әхмәтзәки сабый чактан ук әйбәтләп үзләштерә.
▲==Тормыш юлы==
▲Зәки Вәлиди [[1890 ел]]ның [[10 декабрь|10 декабрендә]] [[Уфа губернасы]] [[Эстәрлетамак өязе]] (хәзерге [[Башкортстан]]ың [[Ишембай районы]]) Көзән авылында мулла гаиләсендә туа. Гарәп, фарсы, урыс телләрен Әхмәтзәки сабый чактан ук әйбәтләп үзләштерә. [[1908 ел]]ның көзеннән алып Казанда яшәү дәвере башлана. Атаклы «Касимия» мәдрәсәсенә укырга керә. Ә бер елдан үзе дә мөгаллим булып китә, шәһәрнең иҗтимагый тормышына актив катнаша башлый.
=== Казан ===
[[1908 ел]]ның көзеннән алып аның [[Казан]]да яшәү дәвере башлана. Атаклы [[«Касимия» мәдрәсәсе]]нә укырга керә. Ә бер елдан үзе дә мөгаллим булып китә, шәһәрнең иҗтимагый тормышына актив катнаша башлый. «Касимия» мәдрәсәсендә Вәлиди төрек тарихын, гарәп һәм төрек әдәбиятын укыта. [[1912 ел]]да аның «Төрек–татар тарихы» исемле китабы дөнья күрә һәм уңай бәяләнә. Яшь галим [[КДУ|Казан университеты]] галимнәре
=== Уфа ===
Галим буларак һәм җәмәгать эшлеклесе буларак җитлегеп өлгергәч, [[1914 ел]]ны
[[1917 ел|1917]]–[[1920 ел]]ларда
[[1923 ел]]ның февралендә З.Вәлиди [[СССР]]дан чит илләргә чыгып китә. Башкорт халкына язган саубуллашу хатында, аннан да бигрәк [[Ленин]]га җибәрелгән хатында ул үзенең сәясәттән бөтенләйгә ваз кичүен хәбәр итә.▼
=== Мөһәҗирлек ===
Гомеренең калган өлешен З.Вәлиди үзенең яраткан эшенә – фәнгә багышлый. Ул дистәләрчә, йөзләрчә фәнни хезмәт иҗат итә, дөнья күләмендә мәшһүрлек казана. Аның лекцияләрен [[Вена]] белән [[Лондон]]да, [[Берлин]] белән [[Бонн]]да яратып тыңлыйлар. [[Истанбул]]да галим Ислам фәнни–тикшеренү институты оештыра һәм шул институтның башында тора.▼
▲[[1923 ел]]ның февралендә
▲Гомеренең калган өлешен
Зәки Вәлиди [[1970 ел]]ның [[26 июль|26 июле]]ндә дөнья куя. Аны [[Истанбул]]ның Караҗа-Әхмәт зиратына күмәләр.
== Хәтер ==
==Сылтамалар==▼
* [[1992 ел]]ның [[23 июль|23 июлендә]] [[Башкортстанның Милли китапханәсе]]нә Әхмәтзәки Вәлиди исеме бирелгән.
* [[Ишимбай]] шәһәрендә Әхмәтзәки Вәлиди исемендәге урам һәм 2 нче номерлы Башкорт республика гимназия-интернаты бар.
* [[Санкт-Петербург]], [[Ишимбай]], [[Сибай]] шәһәрләрендә аның һәйкәлләре бар.
* [[2008 ел]]да аның исеме белән [[Уфа]]дагы урам аталды (элек Фрунзе исемен йөрткән).
* [[2010 ел]] [[ТЮРКСОЙ]] тарафыннан Әхмәтзәки Вәлиди елы дип игълан ителгән<ref>[http://www.turksoy.org.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFC057B197B696425D6AB053DD364BF3BB Ahmet Zeki Velidi Togan Parkı Açılıyor] {{ref-tr}}</ref>.
* 2010 елның [[26 август]]ында [[Әнкара]] шәһәрендә Әхмәтзәки Вәлиди исемендәге парк ачылган<ref>[http://www.bashinform.ru/news/296727/ Городскому парку Анкары присвоено имя Ахмет-Заки Валиди] {{ref-ru}}</ref>.
* Уфада мемориаль такта.
== Искәрмәләр ==
{{Искәрмәләр}}
▲== Сылтамалар ==
* [http://www.azatliq.org/content/article/1933498.html Башкорт оешмалары Зәки Вәлидине яклый ]
|