Ут: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
AvocatoBot (бәхәс | кертем)
к r2.7.1) (робот өстәде: lez:ЦӀай
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
[[Файл:Fire02.jpg|thumb|Ут]]
'''Ут''' – кызган [[газ|газлар]] яки [[плазма]] җыелмасы[[җыелма]]сы. Утның килеп чыгу сәбәпләре[[сәбәп]]ләре төрле. Кайберләре:
* янучы материалны[[материал]]ны билгеле бер ноктага[[нокта]]га кадәр җылыту[[җылы]]ту;
* [[химик реакция]];
* югары көчәнешле[[көчәнеш]]ле [[ток|токның]] янучы[[яну]]чы матдәгә[[матдә]]гә тиюе[[тию]]е.
 
Ут яну процессының[[процесс]]ының төп фазасы[[фаза]]сы һәм башка янучаy материаллар белән яrын булганда узенән-узе таралучан.
Гәмалдә[[Гәмәл]]дә ут [[температура]]сы, януда катнашкан материаллар белән бәйләнгән.
Хәрби эштә «ут» ут атычы коралдан[[корал]]дан ([[пуля]] яки снарядтан[[снаряд]]тан) ату тигәнне аңлата.
 
=== Тарих ===
Кешелекнең[[Кешелек]]нең иң мөһим табышларының[[табыш]]ларының берсе – ут табу ысулы[[ысул]]ы.
Утка ия булу бәяләп[[бәя]]ләп бетергесез табыш биргән. Ут:
* салкын климатта[[климат]]та яшәргә [[ярдәм]] иткән;
* ашамлыкны[[ашамлык]]ны йомшак һәм тәмлерәк иткән, озаграк сакларга [[мөмкинлек]] биргән;
* йортны[[йорт]]ны яктырткан;
* [[кыргый хайваннарныхайван]]нарны куркыткан;
* урманны[[урман]]ны яндырып [[агач]] көле[[көл]]е белән сөрелгән җирләрне[[җирләр]]не ашлаганнар;
* юан агачларны яндырып [[көймә]] эшләгәннәр, балчыктан[[балчык]]тан ясалган [[савыт-сабанысаба]]ны яндырганнар, [[металл]] эреткәннәр.
Ялкынның[[Ялкын]]ның җылы бирүе билгеле. Шулай ук утта [[зыян]] күргән [[җимеш]] һәм хайваннарның[[хайван]]нарның [[тәм]] сыйфаты[[сыйфат]]ы югары булуы ут табу ысулын эзләргә мәҗбүр иткән булуы ихтимал.
 
=== Көнкүрештә әһәмияте ===
[[Яктыру]], [[җылыту]], [[ашамлык әзерләү]], кырги хаваннарны куркыту, шартлы[[шарт]]лы сигналлар[[сигнал]]лар бирү өчен ут бик әһәмиятле булганга тәүтормыш кешеләре төрле ут табу ысулларын уйлап чыгарган. Беренче булып утны [[яшен]] аткан агачтан алганнар, булса кирәк. Агачларны ышкып ут табу ысулы бик әһәмиятле булмаган, шуңа күрә [[мамык]], [[имән]] һәм [[ясин]] агачында үскән гөмбәләрне[[гөмбә]]ләрне киптереп файдалана[[файда]]лана башлаганнар.
[[Яшәү]] өчен көрәштә[[көрәш]]тә утны сүндерми саклау урыны[[урын]]ы[[учак]] булган.
Соңыннан [[шырпы]], артабан [[бензин]] һәм [[газ]] кабызгычлары[[кабызгыч]]лары файдалана башлаганнар.
 
=== Мифология һәм изотерикада мәгънәсе ===
[[Мифология]]дә утка зур урын бирелә. Грек һәм Рим [[мифология]]сенда алиһәләр[[алиһә]]ләр һәм аллалар[[алла]]лар ([[Гефест]], [[Прометей]], [[Веста]], [[Гестия]] һ.б.) ут белән тиңдәштерелә. Борынгы [[һинд мифологиясендамифологиясе]]нда утны [[Агни]], борынгы [[кельт мифологиясындамифологиясы]]нда ут алиһәсен [[Бриг]] сүрәтли. [[Төнъяк халыкларындахалыклары]]нда ут [[хатын-кыз]] кыяфәтендә[[кыяфәт]]ендә «[[ана]]», «[[хужабикә]]», [[якут]] һәм бурятларда[[бурят]]ларда [[ир]] кыяфәтендә «[[хуҗа]]» итеп күрсәтелә.
[[Гераклит]] фөлсәфәсендә[[фөлсәфә]]сендә һәм [[алхимия]]дә ут [[су]], [[җир]], [[һава]] белән табигатьнең[[табигать]]нең тәүге берәмлеген тәшкил итә.
 
[[Төркем:Ут]]