Триас: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к The file Image:Herrerasaurus_BW.jpg has been removed, as it has been deleted by commons:User:Fastily: ''License review: Non-free license, or license disallowing commercial use and/or derivative works''. ''[[m:User:Comm… |
к r2.7.3) (робот үзгәртте: vi:Kỷ Tam Điệp; косметик үзгәртүләр |
||
Юл номеры - 12:
|Алмаштырылган = [[Юра периоды]]
}}
'''Триас, триас периоды''' — [[мезозой чоры]]ның беренче [[период (геохронология)|периоды]]<ref name="бер">Большая энциклопедия животных. - М.: ОЛМА-ПРЕСС Образование, 2005. - 640 с.; ил.</ref>. Башы якынча 230 миллион ел элек<ref name="бер"
== Таралу географиясе ==
[[Пангея]] суперкониненты пермь уртасында [[Гондвана]] һәм [[Лавразия]] кушылуыннан барлыкка килгән. Шулай итеп бик күп сахралар ясалган<ref name="ике"
== Тереклек ==
[[Перм-Триас биосфера кризисы]]ннан соң миллион еллар үткән, һәм тереклек янә туа башлаган<ref name="ике"
=== Флора ===
[[
Мезозой чорының иң башында [[флора]] бик бертөрле була. [[Плевромейя]]ләр - [[плаундай үсемлекләр]] - доминантлык иткәннәр. Аларның биеклеге 2-3 метрга җитә алган. Иң яхшы шартларда яшәгәннәренең кайберләре [[агачтай үсемлекләр|агачтай]] була. Плевромейяләр бүгенге [[Көнбатыш Аурупа]]дан [[Урыс платформасы]]на кадәр, шуннан - [[Үзәк Азия]]гә һәм [[Себер]]гә, [[Кытай]]га һәм [[Австралия]]гә таралганнар. Плевромейяләрнең энәле яфраклары (кайберләренең яфраклары редукцияләшкәннәр), бүлбе сыман тамыр алып баручы-ризофоралары һәм калын яралгылары булган. Бу хәл плевромейяләрнең ''суккулентлыгын'' (коры климат шартларына адаптация итенгәнен) күрсәтә. Плевромейяләр таңтриас елгалары һәм күлләре ярларында үскән. Плевромейялекләрдә башка үсемлекләр сирәк булган. Плевромейяләр [[спора]]лары янында башка үсемлекләрнең [[тузанлык|тузанлыгы]] һәм споралары сирәк очравы башка флора булганын күрсәтә, әмма бу үсемлекләр [[җирләнү (палеонтология)|җирләнүләргә]] кермәгән.
Юл номеры - 35:
Шулай ук абагалар күп булган. Аларның күпләре яңа гаиләләр белән вәкилләнгән. Кайберләре пермьдә барлыкка килгән, әмма гади үсемлекләрнең күпчелеге өчен уңыш алмаганнар. Пермь-триас кризисы бу көндәшләрнең күбесен үтергән, һәм абагалар урынын алган.
Шулай ук триаста күп саговниклар, беннеттитлар үскән<ref name="ике"
=== Фауна ===
==== Җирдә ====
===== Имезүчеләр =====
[[Җәнлектәй сөйрәлүчеләр]] юкка чыга башлады. Күбесе [[беренче имезүчеләр]]гә баш биргәннәр. Алар бик вак булган. Шул вакыт аларның ике төркемгә бүленеше үтә: [[триконодонт]]ларга<ref name="дүрт">Рус Википедиясе</ref> һәм [[пантотерий]]ларга<ref name="биш">Динозавры. - М.: ООО "Издательство Астрель": ООО "Издательство АСТ", 2002. - 359 с.: ил.</ref>. Алар [[акбүр периоды]]на кадәр яшәгәннәр. [[Юра периоды]]нда аларга күпбугорлылар кушыла<ref name="алты">Динозавры. - М.: ООО "Издательство Астрель": ООО "Издательство АСТ", 2002. - 359 с.: ил.</ref>. Триконодонтларның бүгенге нәселләре юк. Күпбугорлылардан [[берьюллылар]] ([[үрдәкборыннар]] һәм [[ехидналар]]) барлыкка килгән, ә пантотерийлардан - барлык башка имезүчеләр<ref name="алты"
===== Сөйрәлүчеләр =====
[[
Триас - сөйрәлүчеләрнең таңы һәм патшалыгының башы. Беренче [[динозаврлар]] барлыкка килә. Алар зур түгел - иң бәләкәй динозаврлар триаста һәм [[юра]]да яшәгәннәр:
*I урын: компсогнат: вак, бик тиз ерткыч; юра; Германиядә һәм Франциядә табылган; озынлыгы: 60см; 3кг
Юл номеры - 53:
Эре ерткычлар үрнәкләре - [[целофизислар]] һәм [[геррерозавр]]лар. Шуларның озынлыгы 3 метрга тигез иде.
[[Мусзавр]] [[Зауроподлар|үз нәселеннән]] бик аерылган. [[Зауроподлар|Үз зурлыгын күрсәтелгән рекордсменнар]] бабасы өч метрга гына җиткән! Исеме тычкан-кәлтә елан кебек тәрҗемә ителә. [[Прозауропод]], [[платеозаврлылар]] гаиләсенең таң вәкиле. [[Көньяк Америка]]да яшәгән<ref name="өч"
Триас - [[архозаврлар]]ның уңышлары башы. Архозаврларга [[ташбака]]лар, динозаврлар, [[крокодил]]лар һ.б. карый.
Юл номеры - 59:
==== Сулар ====
===== [[Амфибияләр]] =====
[[
[[Палеозойдан]] сакланган [[стегоцефаллар-лабиринтодонтлар]]ның поппуляцияләре кайбер урыннарда үзләрен бик әйбәт сизгәннәр. Урыс платформасының түбәнге яткычларында еш [[бентозухус]] ыруының вәкилләре очрый. Бентозухуслар бик яхшы йөзүчеләр булган, балык тотканнар, ләкин, мөгаен, [[каннибал]]лар да булган.
Бентозухус башка вакытташлары-лабиринтодоннтарның кыяфәтен бөтенлектә күрсәтә. Өчпочмаклы башсөяге, өскә юнәлгән күз бушлыклары, кыска аяк-куллары, озын куәтле койрыгы - менә бентозухус!<ref name="ике"
Триасның икенче һәм өченче өлешләрендә башка зуп-зур лабиринтодонтлар барлыкка килә, мәсәлән, [[мастодонзавр]]. Мастодонзавр - эре метрлы башсөякле амфибия ул.
===== Сөйрәлүчеләр =====
Триаста сөйрәлүчеләрнең яңа төркеме барлыкка килә - [[плакодуслар]]. Плакодусларның төрле формалары булган: ташбакадайлары (мәсәлән, [[плакодонт генодус]]), бүгенге [[диңгез игуаналары]]н хәтерләткәннәре ([[плакодуслар]] ыруы)<ref name="ике"
[[Нотозаврлар]] (220 миллион ел элек<ref name="алты"
[[Триасохелис]] - борынгы муенын җыеп кертә алмаган ташбака. Аның томшыгы булган, шулай итеп, тешләре булмаган. Үсемлекләр ашаган. Панцире бик нечкә иде. Бөтен дөньяда табыла.
==== Һавада ====
[[
[[Птерозаврлар]] барлыкка килә. Аланың кайберләре - [[эудиморфодон]], [[петейнозавр]], [[преондактиль]].
Юл номеры - 88:
{{Яхшы мәкалә}}
[[
[[
[[
[[als:Trias (Geologie)]]
Строка 151 ⟶ 152 :
[[tr:Trias Dönemi]]
[[uk:Тріасовий період]]
[[vi:Kỷ
[[yo:Ìgbà Tríásíkì]]
[[zh:三叠纪]]
| |||
