Дүртөйле районы: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к r2.7.1) (робот кушты: mhr:Дӱртӱлӧ кундем |
к r2.7.2+) (робот өстәде: uk:Дюртюлинський район; косметик үзгәртүләр |
||
Юл номеры - 6:
|Карта=Location of Dyurtyulinskiy rayon (Bashkortostan).svg
|Картаның астагы язуы=
|Үзисем= Дүртөйле районы <br /> Дюртюлинский район
|Өлкә= [[Башкортстан]]
|Нигезләнгән= [[1931 ел]]
|Башкала= [[Дүртөйле]]
|Зур шәһәрләр= [[Семилетка (Башкортостан)
|Киңлек=
|Озынлык=
Юл номеры - 28:
|Искәрмә=
}}
'''Дүртөйле районы''' ({{lang-ru|Дюртюлинский район}}) — [[Башкортстан]]га керүче [[муниципаль район]]. Административ үзәге — [[Дүртөйле]] каласы.<br />
[[1930 ел]]ның [[20 август]]ында Үзәк башкарма комитетының карары белән барлыкка килгән. <br />
Дүртөйле районына элекке Җәлдәк, [[Исмаил|Исмаел]], [[Әсән]], [[Мәскәү (Башкортстан)|Мәскәү]], Анастасьино волостьлары кергән. Аның биләмәсенә 208 авыл кергән. 1935 елда вакландырылган һәм [[Илеш районы]] бүлеп чыгарылган.
Район өчен гаят зур йогынты нефть ятмаларының табылуы һәм үзләштерелүе ясаган.
Юл номеры - 35:
Дүртөйле муниципаль районы республиканың төньяк-көнбатыш өлешендә урнашкан. Мәйданы 1678 км<sup>2</sup> тәшкил итә. Шуларның 71% - авыл хуҗалыгында файдалана, урманнар 29668 га тәшкил итә (17,8%), сулыклар – 3989 га (2,4%).
== Халык ==
Иң эре торак урыннары: [[Дүртөйле]] каласы (2009 елда 31,4 мең кеше яши), [[Семилетка (Башкортостан)|Семилетка]] поселогы (4,5 мең), [[Исмаил]] (2,2 мең), [[Ангасяк]] (1,9 мең), [[Мәскәү (Башкортстан)
== Район җирендә туган танылган кешеләр ==
* [[Сәхипзадә Мәкъсүтов]] - танылган сәүдәгәр, [[Бөре өязе]]ннән Патша Думасының дүрт җыелышына да сайланган кеше,
* [[Шәехзадә Бабич]],
Юл номеры - 44:
* [[Вил Мирзаянов]]
== Икътисад ==
Дүртөйле районы республика буенча үз-үзен тәэмин итә торган санала. 2009 елда республика бюджетыннан килә торган субсидияләр район бюджетында 13 % тәшкил итә. <br />
=== Җитештерү тармагы ===
Җирле сәнәгать авыл хуҗалыгы чималын эшкәртүгә, нефть чыгаруга, төзелеш материалларын җитештерүгә һәм табигый газ кууга корылган. <br />
Төп сәнәгать предприятиеләре Дүртөйледә, Семилетка поселогында, Исмаил авылында урнашканнар. <br />
ЯАҖ “Дүртөйле сөт продуктлары комбинаты”, ААҖ “Дүртөйле ит комбинаты” ([[Иванай]], хәләр продуктлар җитештерүе белән билгеле), МУП “Дүртөйле икмәк заводы”, Башремстройсервис ҖЧҖнең Балтач бүлекчәсе, [[Газпром]] газүткәргеченең җитештерү идарәсе. [[Әсән]] кошчылык фабрикасы һәм кирпеч заводы. Дүртөйледә [[Башнефть]]ның [[Чакмагыш]] НГДУсы урнашкан, ул дүртөйле, Илеш, Чакмагыш районнарындагы нефть ятмаларын хезмәтләндерә.
Районда 250 кече эшмәкәр теркәлгән, тагын 1415е – юридик зат теркәмичә эшли.
=== Авыл хуҗалыгы ===
Дүртөйле районы бөртеклеләрне һәм терлекчелек продукциясен иң эре җитештерүче. Район җиренең 70 мең гектар җир эшкәртелә. Авыл хуҗалыгы биләмәләренең 1% алып торуга карамастан, район 3% ашлыкны һәм 4% сөтне җитештерә. Тулаем продукт күләмендә зур өлеш терлекчелеккә туры килә (66%). <br />
Райондагы 22 авыл хуҗалыгы предприятиесенең 16сы – нәсел заводлары булып тора. Аларда 80% баш терлек асрала. <br />
Игенчелеккә 34% туры килә. 2009 елда районда 84 мең тонна ашлык җитештерелгән. Иң эре җитештерүчеләр - «Вәлиев», «Ленин», Киров исемендәге, «Нива», «Дүртөйле» МТС. <br />
Районда шәхси инициатива якты чырай белән каршы алына бип әйтеп булмый. 24 авыл хуҗалыгы предприятиесенә 17 шәхси фермер хуҗалыгы туры килә. <br />
Авыл хуҗалыгы техникасы фонды 55%ка таушалган. Күпчелек хуҗалыклар техника белән начар тәэмин ителгән.
== Транспорт ==
Дүртөйле районын М7 (Мәскәү-Уфа) автомагистрале кисеп чыга. Район территориясендә җирле юллар челтәре яхшы үскән. Дүртөйледән асфальт юл белән [[Борай]]га, [[Бүздәк]]кә, [[Чакмагыш]]ка, [[Нефтекама]]га, Бөрегә туры чыгып була. Юлларның тулаем озынлыгы – 449 км, шул исәптән яхшыртылган өслеклеләр – 364 км. <br />
Иң якын тимер юл станцияләре – [[Бүздәк]] (116 км), [[Яңавыл]] (145 км), [[Уфа]] (130 км).
== Мәгариф ==
Хәзерге вакытта район мәгариф системасына 28 мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен учреждение, 3 гимназия, 21 урта, 6 төп, 10 филиал (башлангыч) мәктәп, 1 балалар йорты, мәктәпара уку комбинаты, балаларны өстәмә укытат торган 3 оешма керәләр. Кыскарту («оптимизация») планына күрә 2010/11 уку елында Аргыш белән Турбиек филиаллары ябылды. 2009 елда укучылар саны – 7614 булган. Мәктәпкәчә яшьтәге балалар саны – 4610. Укытучылар саны – 838.
== Матбугат ==
1931 елдан бирле “Юлдаш” газетасы чыга. 2010 елда - 11300 данә белән. <ref>[http://juldash.pressarb.ru/ "Юлдаш" газетасы]</ref>
== Искәрмәләр ==
Юл номеры - 72:
{{Башкортстан}}
{{Дүртөйле районы торак нокталары}}
[[Төркем:Башкортстан районнары]]
Строка 80 ⟶ 81 :
[[pl:Rejon diurtiuliński]]
[[ru:Дюртюлинский район]]
[[uk:Дюртюлинський район]]
[[war:Dyurtyulinsky (distrito)]]
| |||