Алынма: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
кТөзәтмә аңлатмасы юк |
Рашат Якупов (бәхәс | кертем) Төзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 1:
'''Алынма сүз'''
Алынма сүз барлык телләрдә дә бар, үтеп керү юллары төрле булырга мөмкин. Сөйләм аша кергән алынма сүз телнең грамматик, фонетик закончалыкларына буйсына, мәсәлән, ''капуста ([[Рус теле|рус.]])
Язма юл белән кергән сүзләр, нигездә, үзгәрешсез саклана: департамент, партия. Башка телгә кергән сүз тышкы яктан гына түгел, мәгънәсе ягыннан да төрле үзгәрешләр кичерергә мөмкин, мәсәлән, китап ([[Гарәп теле|гар.]]) сүзенең [[татар теле]]нә ''бер тыш астында берләштерелгән сәхифәләр'' мәгънәсе генә алынган. Төшенчә атамасы буларак үтеп кергән алынма сүз мәгънәсе үзгәрми, әмма синоним рәвешендә алынган сүзнең мәгънәсе үзгәреш кичерә.
== Төркемнәр ==
Татар телендәге алынма сүз кулланылу активлыгына карап төп 3 төркемгә бүләләр:
* [[Гарәп теле|гарәп]] һәм [[Фарсы теле|фарсы]] сүзләре; ▼
* [[рус теле]]нннән кергән сүзләр; ▼
* [[Аурупа]] телләренннән кергән сүзләр. ▼
* Болардан кала татар телендә борынгы чорларда ук кергән [[Һинд теле|һинд]], [[Кытай теле|кытай]], [[Монгол теле|монгол]], [[Фин-угыр телләре|фин-угыр]] сүзләре дә кулланыла.▼
Соңгылары, шул исәптән гарәп-фарсы сүзләре дә, [[татар теле]]нә тулысынча яраклашканнар. Рус һәм
▲*[[Гарәп теле|гарәп]] һәм [[Фарсы теле|фарсы]] сүзләре;
▲*[[рус теле]]нннән кергән сүзләр;
▲*[[Аурупа]] телләренннән кергән сүзләр.
▲*Болардан кала татар телендә борынгы чорларда ук кергән [[Һинд теле|һинд]], [[Кытай теле|кытай]], [[Монгол теле|монгол]], [[Фин-угыр телләре|фин-угыр]] сүзләре дә кулланыла.
▲Соңгылары, шул исәптән гарәп-фарсы сүзләре дә, [[татар теле]]нә тулысынча яраклашканнар. Рус һәм Европа телләреннән кергән сүзләрнең бер өлеше (кулланылу тарихы зур булганнары) яраклашса да, [[ХХ гасыр]]да алынма сүз үзгәрешсез кала. Бары тик [[Аурупа]] алынмалары гына, рус теле аша керү сәбәпле, шул телнең закончалыкларына буйсынган хәлдә үтеп керәләр.
Бер төркем алынма сүзләр күп кенә телләрдә кулланылалар, алар халыкара лексика буларак билгеле (демократия, конституция һ.б.).
==
* [[Варваризм]]
* [[Экзотизм]]
* [[Калька]]
== Чыганаклар ==
* Ахунзянов Э. М. Русские заимствования в татарском языке. - Казан, 1968; Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге. - Казан, 1993. - 1-2 томнар;
* Әүхәдиев И. Ш. Гарәп алынмаларының фонетик үзләштерелүе турында // Татар тел белеме мәсьәләләре. 3 нче китап. - Казан, 1969;
* Хайруллин М. Б. Проблемы развития лексической системы татарского литературного языка. - Казан, 1991.
[[Төркем:Лексикология]]
[[ar:لفظ دخيل]]
[[arz:كلمه مستعاره]]
|