Вулкан: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
кТөзәтмә аңлатмасы юк |
|||
Юл номеры - 2:
[[Файл:Aa_large.jpg|thumb|200px|[[Лава]]]]
'''Вулкан''' — [[Җир]] шарының өслегендә барлыкка килгән табигый [[геология|геологик]] җисемнәр. Вулканнар аша җир өслегенә [[магма]] чыга.
Җир кабыгында чатнаган
== Вулкан төрләре==▼
урыннар бар, алар тирәсендә
мантия
матдәсе — магманың басымы
кечерәк була.
Мантия матдәсе
эретелеп, магма учагы барлыкка
килә.
[[Магма]]да
эрегән газлар аны учактан
вулкан каналы буенча өскә,
кратерга
этеп чыгара. Җир өстенә агып
чыккан магманы лава дип
атыйлар.
Яңа агып чыккан лаваның
температурасы 1000 °С ка җитә.
Сыек лава тыныч кына ага; ә
үзлерәк лавадан шартлап
газлар
чыга; бик үзле [[лава]] кратердан
вак кисәкчекләр — вулкан көле
һәм
көчле атыш вакытында эре
кисәкләр — вулкан бомбалары рәвешендә атылып чыга.
▲== Вулкан төрләре ==
Ата торган һәм сүнгән
вулканнар.
Кешелек тарихында атышы
күзәтелгән вулканнар — ата
торган яки хәрәкәттәге
вулканнар дип атала.
Җирдә ата торган
вулканнарның
күпчелеге [[Тын океан]] ярлары
буенда урнашкан.
[[Океан]] төпләрендә дә
вулканнар бик күп. Әгәр вулкан
конусы
океан өстенә чыгып тора икән,
бу очракта вулкан утравы барлыкка килә. Мәсәлән, [[Гавай
утраулары]] —
вулканнар атылудан хасил
булган
утраулар. Гавай утрауларының
кайбер вулканнары, мәсәлән
[[Мауна-Лоа]], [[Килауэа]],
шартлаусыз гына атыла.
Бу вулканнарның
кратерларында сыек лава күлләре бар; алар вулкан
атканда бик
биеккә (280 м га кадәр) атыла,
ә аннан соң авышлыклар
буйлап
агып төшә. Агып чыккан лава
катканнан соң, мондый
вулканнар
җирдә яткан зур калканнарга
охшый, һәм алар калкансыман
вулканнар дип атала.
== Викиҗыентыкта ==
{{Навигация|Викиҗыентык=Volcano}}
| |||