Wikipedia

Amerika Quşma Ştatları: юрамалар арасында аерма

Мәкалә Бәхәс

Amerika Quşma Ştatları (үзгәртү)

7 гый 2012, 13:35 юрамасы

Зурлыкта үзгәрешләр юк ,  11 ел элек
төзәтмә аңлатмасы юк
КүрсәтмәлеВики-текст
Нет описания правки
Нет описания правки
{{twinLAT|АКШ}}
 
'''Amerika Quşma Ştatları''' (inglizçə ''United States of America'', kiril - ''Америка Кушма Штатлары'') - [[Tönyaq Amerika]]da urnaşqan dəwlət. Xalıq sanı buyınça ɵçençe, məydanı buyınça dürtençe urında. DönyanıñDɵnyanıñ iñ ere iqtisadi, səyəsi, mədəni həm fənni üzəklərennən sanala. Başqalası - Vaşington, D.C. Administrativ yaqtan il 50 ştat, Kolumbiə federal okrugı həm berniçə buysınğan cirleklərdən tora. Amerikada yəşəwçelərne ''Amerikannar" dip atıylar. Amerika Quşma Ştatlarnıñ qısqaça iseme - AQŞ.
 
== Etimolojiə ==
== Сoğrafiə ==
 
AQŞnıñ kontinental ɵleşe Atlantik okeannan Tın okeanğa, Kanada çigennən Meksika çigenə xətle suzılğan. Ber ştat, Alaska, tɵp territoriədən Kanada arqılı bülengən. Məydanı buyınça Alaska iñ zur ştat, ul beryulı Arktik häm Tın okeannar belän çiktəş. Hawaii Tın okeandağı arxipelagta urnaşqan. Puerto Riko - xalıq sanı həm məydanı buyınça Karib diñezendädiñezendə AQŞnıñ iñ zur territoriəse. Guam həm berniçə keçe territoriələrdən başqa, AQŞ tɵnyaq Cir yarımşarında urnaşqan.
AQŞtan iñ biek noqtası - Mk'Kinli tawı (6, 194 m). Rocky Mountains isäisə, ozınlığı buyınça in zur taw sisteması.
 
AQŞnın məydanı zur bulğanğa kürə, klimatnıñ barllıq törlərentɵrləren də tabıp bula diərlek.
 
== Başisem ==
* [[1917]] — AQŞ Antanta yağında Berençe Bɵtendɵnya suğışına kerə
* [[1941]], [[7 dekabr]] — Yaponnar Perl-Harbor'ğa hɵcüm itə, AQŞ İkençe Bɵtendɵnya suğışına kerə
* [[1945]] [[6 august|6]] həm [[8 august]] — Hirosima həm Nagasaki şəhərlərenə atom-tɵş bomba kullanıla, 250 meñgämeñgə yaqın keşe wafat
* [[1961]] [[20 ğıynwar]] — Con Fiscerald Kennedi Amerika Prezidentı itep iğlan itelə
* [[1962]]
== Səyəsət ==
 
AQŞ dönyanıñdɵnyanıñ in berençe federativ dəwləte. Ul beryulı reprezentativ demokratiə həm konstitutsion respublika. AQŞnıñ federativ sisteması ɵç qatlamğa bülenə: federativ, regional həm lokal. Lokal xəkimiət ğədəttə munisipal həm cirle qalıplarğa bülenə. Küp oçraqta xəkimiət organnarına keşelər küpçelek prinsibı nəticəsenda saylanıla. Federal qatlamda proportsional prinsip faydalanılmıy. Saylay xoquqı 18 yəştən birelə.
 
Federal xəkimiət ɵç bülektən tora:
== İqtisad ==
 
AQŞnıñ iqtisadı qatnaş kapitalistik iqtisad törkemenətɵrkemenə kerə. AQŞnıñ Berdəm Tulayım Produktı 13 trillionnan artıq, bu Cir Şarınıñ 20% təşkil itə.
 
=== 2005 yıl sannarı ===
 
== Demografiə ==
Xalıq sanı buyınça, 301,7 million keşe belən, AQŞ dönyada öçençeɵçençe urında. 2006 yılnıñ 17 oktaberendə ilneñ xalıq sanı 300 million keşe təşkil itte. Amerika xalqın isəpləgəndə, ğədəttə 12 million dokumentsız migrantnı kertələr. Tulayım üseş tizlege - 0.89%, bu [[Awrupa Berlege]]ndəge 0.16% üseş belən çağıştırğanda. Bala tuu sanı urtaça dönyadɵnya kürsətkeçlərennän keçerək. 2006 yılda 1.27 million migrantqa rezident statusı birelde. Yaña Amerika grajdannarınıñ kübese Meksika, Qıtay həm İndstannan kilə.
 
AQŞta xalıqnıñ küpçelege - aq amerikannar. Alrnıñ töptɵp çığış illəre - [[Almaniä|Almaniə]], [[İrlandiä|İrlandiə]], [[Angliä|Angliə]]. Rasa tözeleşendə Aziə keşeləre (kübesençə qıtaylılar həm filipinlelər) ikençe urında.
 
İspan Amerikannarnıñ sanı artuı töptɵp demografik trend bulıp sanala. Tulayım alğanda, AQŞta 42 million İspanik Amerikan keşese yəşi dip işəplənə. Şul waqıtta, 2000nçe həm 2004 yıllar arasında İspanik Amerikannar sanı 14% arttı. Bu trendnıñ töp səbəbe, migrasiədə bigrək, İspannarnıñ ğəilələrendə urtaça 3 bala buluında, Afrikan Amerikan xatınnarı urtaça 2.2 bala tudırsa, İspanik bulmağan amerikannar - 1.8 bala taba. Bu trend saqlanğan oçraqta, 2050 yılda aq amerikannar sanı 50% azraq bulaçaq (xəzerge waqıtta - 69.7%).
 
Xalıqnıñ 83 % ilneñ 361 metropoliten kişərlegendə yəşi. 2005 yıl sannarı buyınça, 254 urında xalıq sanı 100,000, 9da - 1 millionnan artıq, 4 global şähärdä (Nyu York, Los Anceles, Çikago, Hyuston) - 2 millionnan artıq.
| 4 ||align=left | [[Houston, Texas|Hyuston]] || '''2,016,582''' || 3,480 || 1,344 || 5,539,949 ||6|| align=center |Könyaq AQŞ
|-
| 5 ||align=left | [[Philadelphia, Pennsylvania|Filadelfiya, Pennsilvaniya]] || '''1,463,281''' || 10,883|| 4,202 || 5,826,742 ||5|| align=center |KönyaqKɵnyaq-köçığışkɵçığış
|}
 
| 1nçe ğıynwar || Yaña yıl || New Year’s Day ||
|-
| Ğıynvarnıñ öçençeɵçençe düşəmbese || Martin Lüter King KöneKɵne || Martin Luther King, Jr. Day ||
|-
| Fevralneñ öçençeɵçençe düşəmbese || Prezidentlar könekɵne || Presidents' Day || C. Waşington tuğan könkɵn
|-
| Maynıñ soñğı düşəmbese || Suğış qırında ülgənnərne iskə alu könekɵne || Memorial Day ||
|-
| 4nçe iül|| Azatlıq könekɵne|| Independence Day||
|-
| Sentabrneñ berençe düşəmbese || Xezmət könekɵne || Labor Day||
|-
| Oktabrneñ ikençe düşəmbese || Kolumb könekɵne || Columbus Day || Ameriqanı açqan könkɵn
|-
| 11nçe noyabr || Veterannar könekɵne || Veterans Day ||
|-
| Noyabrneñ dürtençe pənceşəmbese || Rəxmət könekɵne || Thanksgiving Day||
|-
| 25nçe dekabr || Raştua || Christmas ||
== Sıltamalar ==
* [http://york.web.officelive.com/AmerikalarKitaplar.aspx Amerika kitapları]
* [http://www.usa.gov AQŞ xöküməteneñxɵküməteneñ rəsmi portalı]
* [http://www.whitehouse.gov Aq yort]
* [http://www.senate.gov Senat]
Аноним кулланучы
Чыганагы — https://tt.wikipedia.org/wiki/Махсус:Сравнение_версий/518707