Wikipedia

Триас: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Рашат Якупов (бәхәс | кертем)
25 005 үзгәртергә
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 12:
|Алмаштырылган = [[Юра периоды]]
}}
'''Триас, триас периоды''' — [[мезозой чоры]]ның беренче [[период (геохронология)|периоды]]<ref name="бер">Большая энциклопедия животных. - М.: ОЛМА-ПРЕСС Образование, 2005. - 640 с.; ил.</ref> Башы якынча 230 миллион ел элек<ref name="бер">Большая энциклопедия животных. - М.: ОЛМА-ПРЕСС Образование, 2005. - 640 с.; ил.</ref><ref name="ике">Я познаю мир: Палеонтология: Дет. энцикл. / С. В. Наугольных; Худож. С.В. Наугольных. - М.: ООО "Издательство АСТ": ООО "Издательство АСТ": ООО "Издательство Астрель": ЗАО НПП "Ермак": 2004. - 399, [1] с.: ил.</ref>, ахыры - 185<ref>Я познаю мир: Палеонтология: Дет. энцикл. / С. В. Наугольных; Худож. С.В. Наугольных. - М.: ООО name="Издательство АСТике": ООО "Издательство АСТ": ООО "Издательство Астрель": ЗАО НПП "Ермак": 2004. - 399, [1] с.: ил.></ref>-195<ref name="бер">Большая энциклопедия животных. - М.: ОЛМА-ПРЕСС Образование, 2005. - 640 с.; ил.</ref> миллион ел элек.
 
== Таралу географиясе ==
[[Пангея]] суперкониненты пермь уртасында [[Гондвана]] һәм [[Лавразия]] кушылуыннан барлыкка килгән. Шулай итеп бик күп сахралар ясалган<ref>Я познаю мир: Палеонтология: Дет. энцикл. / С. В. Наугольных; Худож. С.В. Наугольных. - М.: ООО name="Издательство АСТике": ООО "Издательство АСТ": ООО "Издательство Астрель": ЗАО НПП "Ермак": 2004. - 399, [1] с.: ил.></ref>. Бер континент - бер [[океан]], [[Панталасса]]<ref name="өч">Динозавры. Полная энциклопедия / Пер. с англ. Авдониной. - М.: Изд-во Эксмо, 2003. - 256 с.</ref>
 
== Тереклек ==
[[Перм-Триас биосфера кризисы]]ннан соң миллион еллар үткән, һәм тереклек янә туа башлаган<ref>Я познаю мир: Палеонтология: Дет. энцикл. / С. В. Наугольных; Худож. С.В. Наугольных. - М.: ООО name="Издательство АСТике": ООО "Издательство АСТ": ООО "Издательство Астрель": ЗАО НПП "Ермак": 2004. - 399, [1] с.: ил.></ref>.
 
=== Флора ===
Юл номеры - 35:
Шулай ук абагалар күп булган. Аларның күпләре яңа гаиләләр белән вәкилләнгән. Кайберләре пермьдә барлыкка килгән, әмма гади үсемлекләрнең күпчелеге өчен уңыш алмаганнар. Пермь-триас кризисы бу көндәшләрнең күбесен үтергән, һәм абагалар урынын алган.
 
Шулай ук триаста күп саговниклар, беннеттитлар үскән<ref>Я познаю мир: Палеонтология: Дет. энцикл. / С. В. Наугольных; Худож. С.В. Наугольных. - М.: ООО name="Издательство АСТике": ООО "Издательство АСТ": ООО "Издательство Астрель": ЗАО НПП "Ермак": 2004. - 399, [1] с.: ил.></ref>
 
=== Фауна ===
==== Җирдә ====
===== Имезүчеләр =====
[[Җәнлектәй сөйрәлүчеләр]] юкка чыга башлады. Күбесе [[беренче имезүчеләр]]гә баш биргәннәр. Алар бик вак булган. Шул вакыт аларның ике төркемгә бүленеше үтә: [[триконодонт]]ларга<ref name="дүрт">Рус Википедиясе</ref> һәм [[пантотерий]]ларга<ref name="биш">Динозавры. - М.: ООО "Издательство Астрель": ООО "Издательство АСТ", 2002. - 359 с.: ил.</ref>. Алар [[акбүр периоды]]на кадәр яшәгәннәр. [[Юра периоды]]нда аларга күпбугорлылар кушыла<ref name="алты">Динозавры. - М.: ООО "Издательство Астрель": ООО "Издательство АСТ", 2002. - 359 с.: ил.</ref>. Триконодонтларның бүгенге нәселләре юк. Күпбугорлылардан [[берьюллылар]] ([[үрдәкборыннар]] һәм [[ехидналар]]) барлыкка килгән, ә пантотерийлардан - барлык башка имезүчеләр<ref>Динозавры. - М.: ООО name="Издательство Астрельалты": ООО "Издательство АСТ", 2002. - 359 с.: ил.></ref>.
 
===== Сөйрәлүчеләр =====
Юл номеры - 47:
*I урын: компсогнат: вак, бик тиз ерткыч; юра; Германиядә һәм Франциядә табылган; озынлыгы: 60см; 3кг
*II урын: прокомпсогнат: примитив ерткыч; триас; Германиядә табылган; озынлыгы: 1м 20см
*III урын: целур: хәрәкәтчән ерткыч; юра; [[Вайоминг]] штаты, [[АКШ]]; озынлыгы 1м 80см<ref name="җиде">Фишер Э. Книга рекордов динозавров / пер. М. Авдониной. - М.: Изд-во Эксмо-Пресс, 2002. - 32 с., илл. (Серия "Мир динозавров")</ref>
 
Әмма зурлары да булган: [[Платеозавр]]ның озынлыгы 6-8 метрга җиткән. Ул барлык Аурупада табыла, шулай итеп, конкуренциясе булмаган. Платеозавр үсемлекашаучы булган.
Юл номеры - 53:
Эре ерткычлар үрнәкләре - [[целофизислар]] һәм [[геррерозавр]]лар. Шуларның озынлыгы 3 метрга тигез иде.
 
[[Мусзавр]] [[Зауроподлар|үз нәселеннән]] бик аерылган. [[Зауроподлар|Үз зурлыгын күрсәтелгән рекордсменнар]] бабасы өч метрга гына җиткән! Исеме тычкан-кәлтә елан кебек тәрҗемә ителә. [[Прозауропод]], [[платеозаврлылар]] гаиләсенең таң вәкиле. [[Көньяк Америка]]да яшәгән<ref name="өч">Динозавры. Полная энциклопедия / Пер. с. англ. М. Авдониной. - М.: Изд-во Эксмо, 2003. - 256 с.</ref>.
 
Триас - [[архозаврлар]]ның уңышлары башы. Архозаврларга [[ташбака]]лар, динозаврлар, [[крокодил]]лар һ.б. карый.
Юл номеры - 62:
[[Палеозойдан]] сакланган [[стегоцефаллар-лабиринтодонтлар]]ның поппуляцияләре кайбер урыннарда үзләрен бик әйбәт сизгәннәр. Урыс платформасының түбәнге яткычларында еш [[бентозухус]] ыруының вәкилләре очрый. Бентозухуслар бик яхшы йөзүчеләр булган, балык тотканнар, ләкин, мөгаен, [[каннибал]]лар да булган.
 
Бентозухус башка вакытташлары-лабиринтодоннтарның кыяфәтен бөтенлектә күрсәтә. Өчпочмаклы башсөяге, өскә юнәлгән күз бушлыклары, кыска аяк-куллары, озын куәтле койрыгы - менә бентозухус!<ref>Я познаю мир: Палеонтология: Дет. энцикл. / С. В. Наугольных; Худож. С.В. Наугольных. - М.: ООО name="Издательство АСТике": ООО "Издательство АСТ": ООО "Издательство Астрель": ЗАО НПП "Ермак": 2004. - 399, [1] с.: ил.></ref>
 
Триасның икенче һәм өченче өлешләрендә башка зуп-зур лабиринтодонтлар барлыкка килә, мәсәлән, [[мастодонзавр]]. Мастодонзавр - эре метрлы башсөякле амфибия ул.
 
===== Сөйрәлүчеләр =====
Триаста сөйрәлүчеләрнең яңа төркеме барлыкка килә - [[плакодуслар]]. Плакодусларның төрле формалары булган: ташбакадайлары (мәсәлән, [[плакодонт генодус]]), бүгенге [[диңгез игуаналары]]н хәтерләткәннәре ([[плакодуслар]] ыруы)<ref>Я познаю мир: Палеонтология: Дет. энцикл. / С. В. Наугольных; Худож. С.В. Наугольных. - М.: ООО name="Издательство АСТике": ООО "Издательство АСТ": ООО "Издательство Астрель": ЗАО НПП "Ермак": 2004. - 399, [1] с.: ил.></ref>. Плакодонтлар раковиналы [[моллюсклар]]ны ашаганнар. Плакодонтларны [[Аурупа]]да табалар. Бу сөйрәлүчеләр триас азагына кадәр үлеп бетә башлаганнар<ref name="сигез">Фишер Э. Морские чудовища / Пер. Т. Головкиной. - М.: Изд-во Эксмо-Пресс, 2002. - 32 с., илл. (Серия "Мир динозавров")</ref>
 
[[Нотозаврлар]] (220 миллион ел элек<ref>Динозавры. - М.: ООО name="Издательство Астрельалты": ООО "Издательство АСТ", 2002. - 359 с.: ил.></ref>; [[нотозавр]], [[танистрофеус]]<ref>Фишер Э. Морские чудовища / Пер. Т. Головкиной. - М.: Изд-во Эксмо-Пресс, 2002. - 32 с., илл. (Серия name="Мир динозавровсигез") ></ref>) - [[плезиозаврлар]] һәм [[плиозаврлар]] бабалары, [[ихтиозаврлар]] (210 миллион ел элек<ref>Динозавры. - М.: ООО name="Издательство Астрельалты": ООО "Издательство АСТ", 2002. - 359 с.: ил.></ref>; [[миксозавр]]<ref>Фишер Э. Морские чудовища / Пер. Т. Головкиной. - М.: Изд-во Эксмо-Пресс, 2002. - 32 с., илл. (Серия name="Мир динозавровсигез")) ></ref>) һ.б. археозаврлар ([[протерозухус]]<ref>Фишер Э. Морские чудовища / Пер. Т. Головкиной. - М.: Изд-во Эксмо-Пресс, 2002. - 32 с., илл. (Серия name="Мир динозавровсигез")></ref>).
 
[[Триасохелис]] - борынгы муенын җыеп кертә алмаган ташбака. Аның томшыгы булган, шулай итеп, тешләре булмаган. Үсемлекләр ашаган. Панцире бик нечкә иде. Бөтен дөньяда табыла.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Триас