Бруней: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Ajdar (бәхәс | кертем)
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Zahidulla (бәхәс | кертем)
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 39:
== Физик-географик характеристика ==
=== Географик урнашу ===
Бруней Көньяк-Көнчыгыш Азиядә, [[Калимантан]] утравының төньяк-көнбатыш ярында урнашкан һәм ул Малайзиянең[[Малайзия]]нең 30 чакрым тирәсе территориясе белән бүленгән ике аерым өлкәдән тора. Төньякта илне [[Көньяк Кытай диңгезе]] юа. Диңгез яр буе бертөрле түгел, төньяк-көнчыгышта күпсанлы утраулары белән Бруней култыгы бар ә көнбатышта комлы сөзәк яр өстенлек итә.
 
=== Рельеф һәм геологик төзелеш ===
Көнбатыш Бруней – калкулыклы түбәнлек, көньякта таулыклар урнашкан. Көнчыгыш өлеш яр нык сазлыклы буе тигезлегеннән тора. Иң югары нокта – Букит Пагон (Bukit Pagon) тавы 1.850 м.
 
=== Климат ===
Климат тропик, экваториаль. Көньяк Кытай диңгезе акваториясеннән килүче муссоннар тәэсиренә дучар. Һава температурасы бөтен ел дәвамында 26о С тирәсендә. Ил территориясенең 75% дымлы тропик урманнар алып тора.
Строка 47 ⟶ 49 :
 
{| class="wikitable" style="font-size:90%;width:100%;border:0px;text-align:center;line-height:120%;"
! style="background: #FFFFFF; color:#000080" height="17" | МесяцАй
! style="background: #FFFFFF; color:#000080;" | Гый
! style="background: #FFFFFF; color:#000080;" | Фев
Строка 109 ⟶ 111 :
|-
|}
 
=== Су ресурслары ===
Дәүләттә зур елгалар һәм күлләр юк. Булган елгалар – Бруней (елга)Бруней, Тудонг, Тембуронг, Белайт илнең көньяк өлешендәге калкулыклардан төньякка таба агып, Көньяк-Кытай диңгезенә коялар.
 
==Тарих ==
XVI гасырда Бруней Калимантан утравының шактый зур өлешен һәм берничә күрше утрауларны алып торган кодрәтле феодаль дәүләт булган. Шундый итеп аны [[1522 елдаел]]да [[Фернандо Магеллан]] экспедициясе диңгезчеләре күргән була.
 
[[1839 елдаел]]да солтан хезмәтендә булган авантюрист Дж.Брук монда фетнә күтәрә һәм үзенә төньяктагы җирләрне (Саравак) буйсындыра. Солтаннан Брук «раҗа» титулы ала. «Ак раҗалар» идарәсеннән соң Саравак Малайзия кулына күчә.
 
[[1888 елдаел]]да бөтен Бруней Британ протекторатына әйләнә. [[1959 елдаел]]да, берничә фетнәдән соң, Бөекбритания[[Бөек Британия]] Брунейга эчке мәсьәләләрне чишү буенча мохтарият бирә, ә 1984 елның 1 гыйнварында тулы бәйсезлек игълан ителә.
 
[[1992 елдаел]]да «Малай ислам монархиясе» концепциясе кабул ителә. Солта Хәссәнәл Болкиах җәмгыятьнең сак модернләштерү сәясәте алып бара.
 
1992 елда «Малай ислам монархиясе» концепциясе кабул ителә. Солта Хәссәнәл Болкиах җәмгыятьнең сак модернләштерү сәясәте алып бара.
== Дәүләт төзелеше ==
[[Файл:Hassanal Bolkiah 2002.jpg|thumb|150px|right|Бруней солтаны [[Хассанал Болкиах]]]]
Дәүләт һәм хөкүмәт башлыгы – солтан. Ул шулай ук дәүләттәге мөселманнарның дини лидеры да. Хөкүмәттә, гадәттә, солтанның якын кешеләре әгъза булып торалар.
 
== Административ бүленеш ==
{{Төп мәкалә|Брунейның административ бүленеше}}
Строка 134 ⟶ 140 :
 
Округлар ''мүким'' кечерәк районнарга бүленәләр.
 
== Халык ==
Халык саны – 395 мең ([[2010 ел]]ның июленә карата)
Строка 150 ⟶ 157 :
 
Шәһәр халкы – 75%. Халык тыгызлыгы – 62 кеше/км2. Брунейда халык тигез урнашмаган: халыкның 1/3 тирәсе башкалада яши, ә калган өлеше нефть промысселары районнарында урнашкан.
 
=== Дин ===
Рәсми дин – [[ислам]] (аны халыкның 67% тота), 13 % - [[буддистлар]], 10% - [[христианнар]] (күбесенчә протестантлар), 10% - калганнар (гадәттә, абориген культлары). [[1980-еллар]] ахырында «Малай ислам монархиясе» концепциясе кабул ителә, ул исә Бруней территориясендә исламның төп роль уйнавы белән бергә, барлык диннәрнең дә тигез хокуклы булуы һәм хөрмәт ителүен күздә тота.
 
Христиан конфессияләреннән монда [[протестанлык]] һәм [[католицизм]] таралган. [[Конфуцианлык]] һәм [[даосизм]] кытай мәхәлләләрендә яшәп килә.
 
== Икътисад ==
{{Төп мәкалә|Бруней икътисады}}
Строка 159 ⟶ 168 :
 
Авыл хуҗалыгы зәгыйфь үсеш алган, туклану продуктларының 80% Бруней читтән кертә. Монда дөге, яшелчәләр, җимешләр үстерелә, тавыклар, үгезләр, кәҗәләр үрчетелә.
 
== Сылтамалар ==
{{commonscat|Brunei}}