Karl Raimund Popper: юрамалар арасында аерма

Sir '''Karl Raimund Popper''' (Сэр Карл Раймунд Поппер, [[28. Yül]], [[1902]] – [[17. Sentäber]], [[1994]]) – mäşhür [[Austria]] häm [[Böyekbritaniä]] fälsäfäçese, [[London School of Economics]]’nıñ professorı. XX yözneñ iñ möhımmöhim [[fän]] fälsäfäçese bulıp sanala. Şulay uq küpsanlı cämğiäwi ham säyäsi fälsäfä äsärläre avtorı. Popper küplär öçen klassik fälsäfägä qarağan induktiv fänni metodnı tänqitläwçe häm falsifikatsiä metodın alğa sörüçe ğälim bularaq bilgele.

Karl Popper [[1902]] eldayılda [[Vienna]] şähärendä dönyaǧadönyağa kilä. Ata-anası – katolik dinenä küçkän yähüdilär bula. Popper Vienna universitetında belem ala. Popper [[1928 eldayılda]] fälsäfä fäne buençabuyınça [[PhD]] däräcäsenä laeqlayıq bula.

[[1934]]nçe eldayılda berençe kitabı – ‘’Logik der Forschung’’ (Fänni açış mantıyǧimantıyği) – psixologizm, naturalizm, induktsionizm häm mantıyqi positivizmnı tänqıytlitänqitli häm falsifikatsiyäfalsifikatsiä printsibin fänne fän bulmaǧanbulmağan töşençädän aerüçıayıruçı bularaq iǧlaniğlan itä.

[[1937]]. yılda Nazism kurkınıçıqurqınıçı astında [[Yaña Zellandiä]]gä kücäküçä. Şunnan soñ Popper berniçaberniçä ilne alıştırıp, soñǧısoñğı könnaren BöekbritaniyädäBöyek Britaniädä ütkärä. 1965. yılda anı Elizabeth II patşabikäse [[Sir]] isemenä laeqlayıq dip taba.

Popper kritik ratsionalizm töşençäsen üzeneke itä. Bu töşençagä nigezlänep, ul klassik empirizm häm induktivizm başlanǧıçlarınbaşlanğıçların inkyar itä. Popper fänni teoriyäläreneñteoriäläreneñ abstrakt buluların, häm şuña kürä alarnıñ nätiçälärenäticäläre yärdämendä genä tikşerep buluları turında yaza. Ul fänni teoriyäneñteoriäneñ bilgele tarixi häm mädäni şartlarda tuǧantuğan problemlarǧaproblemlarğa cavap ezläuezläw öcen barlıqqa kilä dip sanıy.

Mantıyq yaǧınnanyağınnan qaraǧanadaqarağanada, fänni teoriyäneteoriäne küpsanlı testlar döres dip tabarǧatabarğa mömkin, läkin ber negativ näticä anı tulısınça inkyar itargä citä. Bu nätica Popper’nı falsifikatsiyäfalsifikatsiä printsibın qullanırǧaqullanırğa inandıra.

Popper şulay uq ‘’xaqlıq’’ töşençasen añlatu östendä dä eşli. Anıñ fikere buençäbuyınçä, bilgele ber teoriyäteoriä yakiyäki fanni naticäneñnäticäneñ xaqlıgınxaqlığın töşençaneñ “döres eçtälek” häm “yalǧan“yalğan eçtälek”lären çaǧıştırudançağıştırudan sönsoñ bilgeläp bula.

‘’Açıq cämǧiyätcämğiät häm anıñ doşmannarı’’ (The Open Society and Its Enemies) häm ‘’Tarixçilıqnın yarlılıgı’’ kitaplarında Popper tarixçılıq töşençäsen tänqıytlitänqitli häm liberal’liberal demokratiyädemokratiä kıymmätlärenqimmätlären alǧaalğa sörä. Tarixçılıq teoriyäseteoriäse nigezendä tarixnıñ bilgele ber kanunnarqanunnar buençabuyınça aldan belengän axiraaxıra baruı raslana. Popper isä monın küp oçraqta avtoritarizm häm totalitarizm sistamlarınasistemlarına iltüena işäräli. Ul tarixçılıqnıñ yalǧışyalğış nätıçälärgänäticälärgä bäylänüen dälilli.

‘’Gıylem‘’Ğilem teoriyäseneñteoriäseneñ ike fundamental’problemasıfundamental probleması ‘’ (Die beiden Grundprobleme der Erkenntnistheorie

‘’Fänni açış mantıyǧı’’mantıyğı’’ (Logik der Forschung)

‘’Tarixçılıq yarlılıǧı’’yarlılığı’’(The Poverty of Historicism)

‘’Açıq cämǧiyätcämğiät häm anınanıñ doşmannarı’’ (The Open Society and Its Enemies)

‘’Fänni gıylemneñğilemneñ üseşe’’( The Growth of Scientific Knowledge)

‘’Ob’ektiv‘’Obyektiv gıylemğilem: evoltsion karaş’’qaraş’’ (Objective Knowledge: An Evolutionary Approach)

‘’Açıq ǧalämğäläm: indeterminizm argumentı’’ (The Open Universe: An Argument for Indeterminism)

‘’Yaxşiraq‘’Yaxşıraq cihan ezlägändä’’ (In Search of a Better World)

‘’Böten tormış – mäs’älälärmäs'älälär cişü’’ (All life is Problem Solving)

‘’Açıq ǧämǧıyättäncämğiättän söñ’’soñ’’(After the Open Society)

* [http://www.eeng.dcu.ie/~tkpw/ Karl Popper Päräweze]