|
[[image:LocationRussianEmpire1914.png|right|250px]]
[[image:Peter der-Grosse 1838.jpg|thumb|160px|Петр І - беренче Рәсәй императоры]]
'''RəsəyRusiä İmperiyaseİmperiäse''' ([[Urısça]]: ''Российская Империя / Rossijskaja Impierija''), küpmillətleküpmillätle dəwlətdäwlät ([[1721]].-[[1917]].).
[[Pyotr I]] fərmanıfärmanı belənbelän [[1721]]. yılda elekke patşalıq ''imperiyaimperiä'' dip iğlan iteləitelä. İke ğasır dəwerendədäwerendä imperiyaimperiä [[Qırım Xanlığın]], [[Baltiq buyı]] dəwlələrendäwlälären, [[Ukraina]]nıŋnıñ [[Dniper]]dəndän KɵnbatıştaKönbatışta yatqan ɵleşenöleşen, [[Belarus]]nı, [[Polşa]]nıŋnıñ KɵnçığışKönçığış ɵleşenöleşen, [[BessarabiaBessarabiä]]ne, [[TɵnyaqTönyaq Qawqaz]], [[19. yɵzyöz]] dəwamındadäwamında [[KɵnyaqKönyaq Qawqaz]] cirlərencirlären, [[Qazaqstan]], [[Urta AsiyaAziä]] cirlərencirlären, [[FinlyandiyaFinlyandiä]]ne h.b. il-dəwlətlərnedäwlätlärne "üzenəüzenä quşu"ğa ireşəireşä. [[19. yɵzyöz]] axırında RəsəyRusiä İmperiyaseneŋİmperiäseneñ məydanımäydanı 21,8 mln. ''km<sup>2</sup>'', xalqı 128,2 mln. keşe ([[1897]]). 100dən100dän artıq millətnemillätne berləşterəberläşterä, şunıŋşunıñ 43% [[Urıslar]].
[[1914]]. yılda RəsəyRusiä İmperiseİmperiäse 81 [[guberna]]ğa həmhäm 20 [[ɵlkəölkä]]gəgä bülenəbülenä; 931 şəhəreşähäre bula.
DəwlətDäwlät başında xoquqı çiklənbəgənçiklänbägän (absolyut) monarx – imperator tora. DəwləttəDäwlättä [[Xristian]] dine ɵstenleköstenlek itəitä. RəsəyRusiä İmperiyasendəİmperiäsendä 20 yəştənyäştän usğan hərhär ir-at imperatorğa tuğrılıq antı birergəbirergä tieş bula. İmperi xalqı 4 tɵptöp sıynıfqa bülenəbülenä: ''dvoryannar (дворяне)'' - [[morza]]lar, ruxanıylar ''(духовенство)'', ''şəhərşähär obıvatellərobıvatelläre (городские обыватели)'' - şəhərdəşähärdä toruçılar, krestyannərkrestyannär ''(крестьяне)''. Xakimlek itüçe qatlaw – dvoryannar.
[[İdel buyı]], [[Seber]], [[Urta AsiyaAziä]] Urıs bulmağan xalıqlar çikləngənçiklängän, üz matbuğatı, dəwlətdäwlät tətä'minatındağı məğərifemäğärife bulmağan "keçe xalıqlar" (''inorodetslar - инородцы'') isemlegendəisemlegendä yɵriyöri. [[1917]]. yılğı [[Fevral' İnqilabı]] nəticəsendənäticäsendä monarxiyamonarxiä tərtibetärtibe yuqqa çığarıla, [[Waqıtlı XɵkümətXökümät]] tɵzelətözelä. [[1917]]. yılnıŋyılnıñ [[1. Sentyabr'|1 (14) SentyabrendəSentyabrendä]] Waqıtlı XɵkümətXökümät [[RəsəyRusiä]]ne cɵmhüriətcömhüriät dip iğlan itəitä.
== Monı da qara ==
* [[RəsəyRusiä FederatsiyasıFederatsiäse]]
* [[Sovet Berlege]]
[[Төркем:Tarixıy dəwlətdäwlät]]
[[Төркем:RəsəyRäsäy tarixı]]
[[Төркем:Империяләр]]
[[Төркем:Дөнья империяләре]]
[[af:Russiese Ryk]]
| 