İkençe çeçen suğışı: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
SSgt.Vensky (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Тамга: кире кагылган
к SSgt.Vensky үзгәртүләре (бәхәс) Frhdkazan юрамасына кадәр кире кайтарылды
Тамга: кире кайтару
Юл номеры - 1:
{{Карточка
|имя = Икенчеİkençe чеченçeçen сугышыsuğışı
|стиль_тела = vcard
|название =
|стиль_названия =
|вверху = <big>Икенчеİkençe чеченçeçen сугышыsuğışı</big><br/>чечçeç. ''Нохчийн ШолгIа тӀом''<br/>
'''1999 — 2009...'''
|класс_вверху = fn
Юл номеры - 23:
|заголовок1 =
|метка1 = Data
|текст1 = 30 синтәберsentäber 1999 - 15 әприлaprel 2009...
 
|заголовок2 =
|метка2 = УрынUrın
|текст2 = ЧечняÇeçenstan, Ингушетияİnguşetiä, ДагстанDağstan, ЫстаураполStavropol краеkrayı
 
|заголовок3 =
|метка3 = НәтиҗәNäticä
|текст3 = РоссияRusiä көчләреköçläre җиңүеciñüe, терроризмterrorizm КөньякKönyaq КавказдаQawqazda
 
|заголовок4 =
|метка4 = ҮзгәрешләрÜzgäreşlär
|текст4 = РоссияRusiä кануннарыqanunnarı өлешчәöleşçä ЧечнядаÇeçenstanda кертеләkertelä
 
|заголовок6 =
|метка6 = КөндәшләрKöndäşlär
|текст6 = РоссияRusiä кораллыqorallı гаскәрләреğäskärläre,
Çeçen Cömhüriäte İçkeriä
Чечен Ичкерия Республикасы
 
|заголовок7 =
|метка7 =РоссияRusiä гаскәрğäskär башлыгыbaşlığı
|текст7 = Yeltsin, Putin
 
|заголовок8 =
|метка8 = ЧеченÇeçen гаскәрğäskär башлыгыbaşlığı
|текст8 = [[АсланAslan МасхадовMasxadov]], ДоккаDoku УмаровUmarov
 
|заголовок9 =
|метка9 = ЯкларYaqlar көчләреköçläre
|текст9 = РоссияRusiä: 80 000 (кораллыqorallı көчләрköçlär)
* ЧечняÇeçenstan: 22 000 (сугышчыларsuğışçılar)
 
|заголовок10 =
|метка10 = ЮгалтуларYuğaltular
|текст10 = РоссияRusiä: 6000 артыкartıq (рәсмиräsmi русrus.чыгçığ.)
* ЧечняÇeçenstan: 20 000 артыкartıq (рәсмиräsmi русrus.чыгçığ.)
}}
[[Файл:Beslan school no 1 victim photos.jpg|260px|мини|уңда|БесланBeslan мәктәбеmäktäbe корбаннарыqorbannarı, 2004]]
 
'''İkençe çeçen suğışı''' (Rusiädä räsmi räweştä: '''Çeçenstanda kontrterroristik operatsiäse''') - Çeçen suğışınıñ ikençe öleşe, [[1999]] - [[2000]] yılda aktiv xärbi däwer, [[2000]] yıldan soñ pısqıp yanuçı nizağına äwerelä, älegä dä konflikt däwam itä. Läkin [[2009]] yılnıñ 16 aprelendä KTO tärtibe yuqqa çığarıla.
'''Икенче чечен сугышы''' (Россиядә рәсми рәвештә: '''Чечняда контертеррористик операциясе''') - Чечен сугышының икенче өлеше, [[1999]] - [[2000]] елда актив хәрби дәвер, [[2000]] елдан соң пышкым янучы низагына әверелә, әлегә дә конфликт дәвам итә. Ләкин [[2009]] елның 16 әприлендә КТО тәртибе юкка чыгарыла.
 
==İke suğış arasında==
==Ике сугыш арасында==
[[1996]] yılda ''Xäsäwyort kileşüläre'' imzalanğannan soñ [[1996]] yılda Çeçnädä xalıqara wäkilläre qatnaşqanda [[Aslan Masxadov]] prezident itep saylanğan.
[[1996]] елда ''Хәсәүйорт килешүләре'' имзаланганнан моң [[1996]] елда Чечняда халыкара вәкилләре катнашканда [[Аслан Масхадов]] президент итеп сайланган.
 
[[Berençe çeçen suğışı|Berençe suğış]]tan soñ Çeçenstanda küp qorallar qalğan häm qorallı törkemnär räsmi xakimiätne yış tanımağan. Prezident Masxadovnıñ böten Çeçenstan östendä tulı idäräse bulmağan.
[[Беренче чечен сугышы|Беренче сугыш]]тан соң Чечняда күп кораллар калган һәм кораллы төркемнәр рәсми хәкимиятне еш танымаган. Президент Масхадовның бөтен Чечня өстендә тулы идәрәсе булмаган.
 
Berkemgä buysınmıy torğan ''qorallı törkemnär'', suğışçılar totıqlarnı alalar häm yolım aqçasın taläp itälär.
Беркемгә буйсынмый торган ''кораллы төркемнәр'', сугышчылар тотыкларны алалар һәм йолым акчасын таләп итәләр.
 
Qorallı terroristik oyışmalar häm radikal salafilär Könyaq [[Qawqaz]]da tarala başlıylar.
Кораллы террористик оешмалар һәм радикал сәләфиләр Көнъяк [[Кавказ]]да тарала башлыйлар.
 
==Suğış başlanuı==
==Сугыш башлануы==
 
[[1999]] yılda 7 avgustında Çeçenstannan Şämil Basayev citäkçelegendäge ayırım qorallı törkem [[Dağstan]] cirenä höcüm itälär. Alar tawlı rayonında radikal tärtipne urnaştırmaqçı bulalar.
[[1999]] елда 7 аугысында Чечнядан Шамил Басаев җитәкчелегендәке аерым кораллы төркем [[Дагстан]] җиренә һөҗүм итәләр. Алар таулы районында радикал тәртипне урнаштырмакчы булалар.
 
Çeçnä prezidentı Aslan Masxadov Basayevnıñ höcümen ğäyeplägän.
Чечня президенте Аслан Масхадов Басаевнең һөҗүмен гаепләгән.
 
Avgust ayında [[Rusiä]] köçläre çeçen suğışçılar belän suğışalar. Basayev köçläre Çeçenstanğa çigenergä duçar bulalar.
Аугыс аенда [[Россия]] көчләре чечен сугышчылар белән сугышалар. Басаев көчләре Чечняга чигенергә дучар булалар.
 
4-16 sentäberdä [[Mäskäw]]dä, Volgodonsk, Buynaksk şähärlärendä '''toraq yortları şartlawları''' bulğannar.
4-16 синтәберендә [[Мәскәү]]дә, Волгодонск, Буйнак шәһәрләрендә '''торак йортлары шартлаулары''' булганнар.
 
Şulay uq [[Räzän]] qalasında da yaña şartlaw äzerlängänen açıqlana, läkin şul şartlawlar äzerläwenä FSB köçläre "tikşerenülär" dip cawaplı bulğannar.
Шулай ук [[Рәзән]] каласында да яңа шартлау әзерләнгәнен ачыклана, ләкин шул шартлаулар әзерләвенә ФСБ көчләре "тикшеренүләр" дип җаваплы булганнар.
 
Läkin Rusiä xakimiäte barlıq teraktlarda Çeçenstan xökümäten ğäyeplägän häm Masxadovnıñ Basayevka qarşı tiskäre qaraşqa qaramastan Rusiä Masxadov citäklägän Çeçenstanğa qarşı yaña suğışnı başlıy.
Ләкин Россия хәкимияте барлак террористик актларда Чечня хөкүмәтен гаепләгән һәм Масхадовның Басаевкә каршы тискәре карашка карамастан Россия Масхадов җитәкләгән Чечняга каршы яңа сугышны башлый.
 
23 sentäberdä Rusiä ğäskärläre Groznıy qalasın bombağa tota, 30 sentäberdä Çeçenstanğa kerälär.
23 синтәберендә Россия гаскәрләле Грознай каласын бомбага тота, 30 синтәберендә Чечняга керәләр.
 
[[2000]] елдаyılda РоссияRusiä ягынаyağına ЧечняÇeçenstan башbaş мөфтиеmöftie [[ӘхмәтAxmad КадыйровQadıyrov]] күчәküçä, соңракsoñraq (05.10.2003) ул Чечняul президентеÇeçenstan итепprezidentı сайланаitep saylana.
 
[[2002]] елныңyılnıñ 23-26 үктәберендәoktäberendä - '''"НордNord-ОстOst" МәскәүMäskäw эспектәкелендәspektaklendä тоткынныtotqınnı алуalu, 129 кешеkeşe вафатwafat.'''
 
[[2003]] yılnıñ 5 dekäberdä - Yessentuki poyezdında terrakt, 41 keşe wafat.
[[2003]] елның 5 дикәберендә - Ессентуки пөязендә террористик акты, 41 кеше вафат.
 
[[2004]] yılnıñ 6 fevralendä [[Mäskäw]] metrosında terrakt, 39 keşe häläq.
[[2004]] елның 6 фиүрәлендә [[Мәскәү]] метросында террористик акты, 39 кеше һәләкъ.
 
[[2004]] yılnıñ 9 mayında - Groznıy stadionında terrakt, Çeçenstan prezidentı '''Axmat Qadıyrov wafat bula'''.
[[2004]] елның 9 маенда - Грознай стадионында террористик акты, Чечня президенты '''Әхмәт Кадыйров вафат була'''.
 
[[2004]] елныңyılnıñ 1-3 синтәберендәsentäberendä - '''БесланBeslan шәһәрендәşähärendä террористик актыterrakt, 334 кешеkeşe һәләкъhäläq, шулşul исәптәнisäptän 186 - балаларbalalar.'''
 
[[2005]] yılnıñ 8 martında - 2-nçe İçkeriä prezidentı Masxadov Rusiä köçläre tarafınnan üterelä.
[[2005]] елның 8 мартында - 2-нче Ичкерия президенты Масхадов Россия көчләре тарафыннан үтерелә.
 
[[2006]] елдаyılda - ШамилŞämil БасаевBasayev үтерелгәнüterelgän.
 
Soñğı waqıtta terroristik eşçänlek Çeçenstannan Dağstanğa küçerelä.
Соңгы вакытта террористик эшчәнлек Чечнядан Дагстанга күчерелә.
 
==Monı da qarağız==
==Моны да карагыз==
*[[Berençe çeçen suğışı]]
*[[Беренче чечен сугышы]]
 
==Sıltamalar==
==Сылтамалар==
* [http://www.vestnikmostok.ru/index.php?categoryid=17&id_item=172&action=view Вторая чеченская война: Победа, которой не было (февраль 2000 — октябрь 2002)]
* [http://www.soldat.ru/doc/casualties/book/chapter7_2.html Россия и СССР в войнах XX века. Вооружённые конфликты на Северном Кавказе (1920—2000 гг.)] — подробная статистика потерь федеральных сил