Фатыйх Булатов: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Төзәтмә аңлатмасы юк |
|||
Юл номеры - 1:
{{Шәхес}}'''Фатыйх Булатов''' (Фатыйх Гарип улы Булатов, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — СССР гаскәрбашы, генерал-майор (1944), алман-совет вакытында - полк, дивизия командиры, [[СССР ЮШ]] депутаты (1947-1951).
==Биографиясе==
Самара губернасы Бөгелмә өязенең Түбән Сукаеш авылында туган.
Армиядә хезмәт иткәнче Булатов Түбән Сукаеш авылында авыл советы рәисе урынбасары булып эшләгән.
1923 елның 15 ноябрендә Казандагы Үзәк Башкарма комитет исемендәге Берләшкән татар-башкорт хәрби мәктәбенә курсант булып укырга кергән. 1926 елның сентябрендә аны тәмамлаган һәм 1 нче Казан атучылар дивизиясенең 1 нче татар атучылар полкына җибәрелгән. Анда взвод командиры, рота командиры ярдәмчесе һәм рота командиры булып хезмәт иткән. 1930 елның мартыннан 1932 елның августына кадәр Татарстан АССР Хәрби комиссариатының гаскәртән тыш әзерлек инструкторы булган, аннары янә 1 нче татар атучылар полкында рота һәм батальон командиры булып хезмәт иткән. 1936 елның сентябрендә Алабуга полк мәктәбе начальнигы булып, 258 нче атучылар полкына күчерелгән. 1937 елның гыйнварыннан августына кадәр «Выстрел» курсларында булган. 1938 елның апрелендә Энгельс шәһәрендә 53 нче атучылар дивизиясенең 157 нче атучылар полкына батальон командиры итеп билгеләнгән. 1939 елның июлендә 114 нче ату дивизиясенең 536 нчы атучылар полкы командиры итеп кабул ителгән. Халхин-Гол елгасында хәрби хәрәкәтләр вакытында МНРда полк белән булган. 1941 елның 22 февралендә СССР Хәрби-сәяси гаскәрләренең хәрби һәм сәяси әзерлектәге уңышлары өчен " Почет Билгесе «ордены белән бүләкләнгән.
==Бөек Ватан сугышы==
Бөек Ватан сугышы башлану белән 36нчы армия составында бу полк белән җитәкчелек итүне дәвам иткән. 1941 елның октябрендә дивизия фронтка киткән һәм 13 октябрьдән 7 нче аерым армия сафларына кертелгән. Аның алдына 272 нче атучылар дивизиясе частьләре белән бергә Ленинград өлкәсенең Вознесение районындагы дошманны юк итү, Свирь елгасының көньяк яры буенча оборона алып бару һәм финнарның көньякка таба Чикозеро ягына таба алга китүенә юл куймау бурычы куелган. Бу хәрби бурыч уңышлы үтәлгән. Үз гамәлләре белән дивизия дошманның Чикозеро районына үтеп керү омтылышларын гына кире кайтарып калмыйча, Великий Двор, Кондратьевская, Сергеевка, Константиновская, Спиридоновская, Савинов торак пунктларын да азат иткән. Декабрьнең беренче яртысында, саклана торган позицияләрне тактик яктан яхшырту максатыннан, ул, азат итү бурычы белән, Ленинград өлкәсенең Мишино авылына һөҗүмгә күчкән. Аяусыз сугышлар барышында аның бер өлешендә дошманның саклау төене азат ителгән һәм аны тотып калу буенча каты сугышлар алып барган. Әмма тере көчтә өстенлеккә ия булган көндәш, контратак булып, дивизиянең бер өлешен авылдан этеп чыгарган, шуннан соң алар аны көнбатыштан сакларга мәҗбүр булган. 1942 елның апрель башында 114 нче атучылар дивизиясе 272 нче атучылар дивизиясе частьләре белән берлектә дошманның саклау линиясен өзгән, Рябова Гора, Шоганы, Боярская Гора, Кара торак пунктларын яулап, Архангельск трактына чыккан. 20 апрель көнне, резервларны күтәреп, дошман Кобялий азагы юнәлешендә контрһөҗүмгә күчкән, нәтиҗәдә, дивизия чикләнергә һәм Шакшозерка, Шакшозер, Урозер һәм Кече Чеги көньяк ярлары районнарында сакланырга мәҗбүр булган.
1942 елның маенда подполковник Булатов 21 нче ату Кызыл Байрак дивизиясе командиры урынбасары итеп билгеләнә. 1942 елның ноябреннән 1943 елның июненә кадәр ул югары хәрби академиядә әзерлек уза.
Сугыш вакытында комдив Булатов алты тапкыр Югары башкомандующийның рэхмэт боерыкларында искә алына.
==Бүләкләр==
* Ике [[Ленин ордены]] (10.04.1945, 20.06.1949<ref name="Указ">[https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D0%B0%D0%B7_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC%D0%B0_%D0%92%D0%A1_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0_%D0%BE%D1%82_4.06.1944_%D0%BE_%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%B8_%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BC%D0%B8_%D0%B7%D0%B0_%D0%B2%D1%8B%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B3%D1%83_%D0%BB%D0%B5%D1%82_%D0%B2_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8 Награжден в соответствии с Указом Президиума Верховного Совета СССР от 04.06.1944 «О награждении орденами и медалями за выслугу лет в Красной Армии»]</ref>)
* Дүрт [[Кызыл Байрак ордены]](23.09.1943, 03.11.1944,<ref name="Указ" />, 14.05.1945, 20.04.1953<ref name="Указ" />).
* II дәрәҗә [[Суворов ордены]] (23.08.1944).
* I дәрәҗә [[Ватан сугышы ордены]] (1985<ref>Награжден в соответствии с Указом Президиума Верховного Совета СССР от 11 марта 1985 года «О награждении орденом Отечественной войны активных участников Великой Отечественной войны 1941—1945 годов»</ref>.
* "Почет Билгесе" ордены (22.02.1941).
Медальләр шул исәптән:
* "Хезмәттәге аермасы өчен"
* 1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Германияне җиңгән өчен "(1945)
* Кенигсбергны алган өчен (1945).
* СССР Кораллы Көчләре ветераны (1976).
Сугыш ветераннары Советы комитетының истәлекле медале.
==Хәтер==
2002 елда Казанда Восстание ур., 46 адресы буенча Булатов яшәгән йортта мемориаль такта урнаштырылган.<br>
1963 елдан башлап Татарстан ДОСААФы ел саен генерал-майор Фатыйх Булатовка багышланган чаңгы эстафетасы үткәрә.
== Чыганаклар ==
* Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комдивы. Военный биографический словарь. — М.: Кучково поле, 2014. — Т. 3. — С. 343—345. — 1000 экз. — ISBN 978-5-9950-0382-3.
* Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998—703 с., илл
| |||