Иорданиядә ислам: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Тамга: кире кагылган
MBHbot (бәхәс | кертем)
Тамга: кире кайтару
Юл номеры - 1:
[[Файл: Amman BW 29.JPG |300px|thumb|right| [[Амман]] шәһәрендә урнашкан [[кәрүлКороль Габдулла I мәчете]]]]
'''Иорданиядә ислам''' ({{lang-ar |الإسلام في الأردن}}) — [[Иордания]] территориясендә [[ислам]] дине. Рәсми мәгълүматлар буенча, Иордания халкының (10 млн 203 мең кеше) 97,20 % ы (10 млн 165 мең кеше) (бөтендөнья мөселманнарының 0,40 % ы) — Ислам дине тарафдары (''[[2020 ел|2020]]'')<ref>[http://worldpopulationreview.com/countries/muslim-population-by-country/ Muslim Population By Country 2020]{{ref-en}}</ref>.
Ислам – Иорданиянең дәүләт дине.
 
== Тарих ==
Иордания, рәсми атамасы (1949 елдан) Иордания хашимиләр кәрүллегекорольлеге — [[Якын Көнчыгыш]]тагы борынгы гарәп дәүләте. Борынгы тарихында әлеге өлкә күп империяләр һәм патшалыклар кул астында булган. [[Икенче бөтендөнья сугышы]]ннан соң [[Азия|Көнбатыш Азия]] бүленгәч, [[1946 ел]]да Иордания «Трансиордания хашимиләр кәрүллегекорольлеге» исеме астында бәйсезлек ала.
 
[[638 ел]]да [[Гарәп яулары|гарәпләр яулап ала]]. [[VII гасыр]]дан Гарәп хәлифәлеге састaфындасоставында.
 
[[XVI гасыр]] - [[1918 ел]] [[Госманлы империясе]] састaфындасоставында.
 
[[Беренче бөтендөнья сугышы]]ннан соң «Бөекбритания мандат территориясе» дип атала.
Юл номеры - 20:
Озак вакытлар [[Израиль]] белән дошманлашып тора. Еш кына конфликтлар була.
 
[[1994]] елда Израиль белән тынычлык килешүе төзи<ref>[https://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/181(II) PALESTINIAN QUESTION]{{ref-en}}</ref>.
 
== Хәзерге заман ==
[[Файл:King Hussain Mosque, Amman, Jordan.JPG|200px|thumb|right| {{Тәрҗемә ителмәгән 3|кәрүлКороль Хөсәен мәчете|кәрүлКороль Хөсәен мәчете|en|King Hussein Mosque}} ]]
[[1952 ел]] Конституциясе дин тоту иреген бирә, бер үк вакытта кәрүлкороль һәм аның варислары [[мөселман]] һәм мөселман ата-аналарының уллары булырга тиеш, дип канунлаштыра<ref>''Crispin Thorold''. [http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7102329.stm Jordan's struggle with Islamism.] bbc.co.uk, 19.11.2007{{ref-en}}</ref>. Иордания — дини һәм консерватив ил.
 
Бүгенге көндә Иордания халкының 95-97 % ы — [[гарәпләр]], илдә башка этник төркемнәр дә бар. Төньяк Иорданиядә якынча 20 00 — 32 000 [[друзлар|друз]] яши.
 
[[2007 ел]]да илдә 1 миллионга кадәр [[Гыйрак]] кешесе исәпләнгән. Гыйрак сугышыннан соң, илгә 500 мең гыйраклы [[христиан]] күчкән. Моннан тыш, Иорданиядә 500 мең [[Сүрия]] качагы исәпләнә. [[2008 ел]]да Иорданиядә 1,95 миллион [[Фәлистыйн]] качагы исәпләнә, аларның күбесенең Иордания гражданлыгы булган. [[1948 ел|1948]], [[1967 ел]]ларда күчеп килгән меңләгән фәлистыйнлыны, [[Фәлистыйн|Иордан елгасының көнбатыш ярына]] күчмәсеннәр өчен, Иордания гражданлыктан мәхрүм итә.
 
[[Ассириялеләр|Ассирия христианнары]] халыкның 0,8 % ын тәшкил итә, аларның күбесе көнчыгыш арамея телендә сөйләшүче качаклар. Биредә шулай ук 30 мең [[көрдләр|көрд]] бар, аларның күбесе [[Төркия]]дән, [[Иран]] һәм [[Гыйрак]]тан качкан качаклар. Иорданиядә 5 мең [[әрмән]] яши. Илдә кайчандыр күпләп яшәгән [[яһүд]]ләрнең саны нибары 300 кеше тәшкил итә<ref>[https://worldpopulationreview.com/countries/jordan-population/ Jordan Population Growth]{{ref-en}} </ref>.
 
Иорданиядә 1,2 миллион легаль булмаган һәм 500 000 легаль эшче-мигрант исәпләнә, меңләгән чит ил [[хатын-кыз]]лары төнге клубларга һәм кунакханәләргә эшкә килә<ref>[https://worldpopulationreview.com/countries/jordan-population/ Jordan Demographics]{{ref-en}}</ref>.
Юл номеры - 40:
[[1980-еллар]]да халыкның шактый өлеше арасында ислам гореф-гадәтләренә һәм диннәренә нык бирелгәнлек сизелә. Исламның көндәлек тормышка тулырак кертелүенә карата кызыксыну төрле ысуллар белән чагылган. Консерватив Ислам киеменә һәм баш яулыгына киенгән хатын-кызлар шәһәр һәм авыл районнары урамнарында ешрак очрый башлаган; ир-атлар сакал үстергән. [[Җомга]] намазларына йөрүчеләр саны, [[Рамазан]] аен үтәүче кешеләр саны да арткан.
 
[[1980-еллар]]да хатын-кызлар, бигрәк тә үʜиʙиpcиᴛиᴛуниверситет студентлары, ислам яңарышы күренешләрендә актив катнаша башлый. Ислам киемнәренә киенгән хатын-кызлар ил үʜиʙиpcиᴛиᴛларындауниверситетларында гадәти күренеш.
 
[[1970 ел|1970]] һәм [[1980 ел]]лар дәвамында [[Якын Көнчыгыш]] илләрендә икътисад үсеше кимүгә һәм милли сәясәтнең төбәк проблемаларын хәл итә алмавына җавап итеп, исламизм үсеше күзәтелә. Ислам социаль канәгатьсезлек белдерү өчен билге булган. Иордания короле Хөсәен [[аятолла Хомейни]]га һәм оппозиция көчләре белән каршы торуда [[Иран]] шаһына ачыктан-ачык ярдәм итә, [[1979 ел]]да [[Мисыр]] белән Израиль арасында тыныч килешү төзегәннән соң, Мисыр белән мөнәсәбәтләрне дәвам итә һәм Иран-Гыйрак сугышында [[Гыйрак]]ка ярдәм күрсәтә.
 
Иорданиядә, Иран һәм Мисырдагы кебек, ислам оппозициясе беркайчан киң таралыш алмаган. [[1970-еллар]] азагына һәм [[1980-еллар]] дәвамында ил хөкүмәте контролендә торган телевидение кәрүлнекорольне һәм аның абыйсы Хәсәнне җомга намазында даими күрсәтә. Массакүләм мәгълүмат чаралары дини программаларга һәм тапшыруларга күбрәк вакыт биргән. [[1980-еллар]] уртасыннан хөкүмәт, исламның фанатик формаларын гаепләп, Исламның тыныч формасын пропагандалый.
 
== Мәчет ==
{{Төп мәкалә|кәрүлКороль Габдулла I мәчете}}
[[Файл:King Abdullah Mosque at Night.jpg|160px|thumb|right|[[кәрүлКороль Габдулла I мәчете]] төнлә]]
[[кәрүлКороль Габдулла I мәчете]] — [[Иордания]] башкаласы [[Амман]] шәһәрендә [[1982 ел|1982]] һәм [[1989 ел]]лар арасында төзелгән мәчет. Намаз бүлмәсендә берьюлы 3000 мөселман дога кыла ала.
 
== Сылтамалар ==
Юл номеры - 65:
 
{{Азиядә ислам}}
 
[[Төркем:Илләр буенча ислам]]
[[Төркем:Иорданиядә ислам]]