Mäskäw däwlät universitetı: юрамалар арасында аерма

{{twinLAT|Мәскәү Дәүләт үниʙирcититеУниверситеты}}

[[Файл:GerbMSU.jpg||thumb|150px|[[Mixail Lomonosov|M.V.Lomonosov]] isemendəgeisemendäge MəskəwMäskäw dəwlətdäwlät universitetı]]

'''M. V. Lomonosov isemendəgeisemendäge MəskəwMäskäw dəwlətdäwlät universitetı''' (''М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт үниʙирcититеуниверситеты '') – [[RusiəRusiä]]neꞑneñ aldınƣıaldınğı yuƣarıyuğarı uqu yortı həmhäm fənnifänni-metodik üzəküzäk. Qısqaça – ‘’МГУ’’ (MDU). Universitetqa nigez [[1755]]nçe yılda salınƣansalınğan. XəzergeXäzerge waqıtta ul RusiəneꞑRusiäneñ iꞑiñ zur yuƣarıyuğarı uqu yortı. 2004çe yılƣıyılğı məƣlümatlarmäğlümatlar buyınça universitetta 31 meꞑmeñ talib həmhäm 7 meꞑmeñ aspirant belem alƣanalğan. Universitet citəkçesecitäkçese – rektor – Viktor Sadovniçiy.

Universitet İvan Şuvalov həmhäm [[Mixail Lomonosov]] teləktəşlegeteläktäşlege belənbelän başlanıp kitəkitä. [[Yelizaveta Petrovna|PatşabikəPatşabikä YelizavetanıꞑYelizavetanıñ]] Universitetnı tɵzutözu turındaƣıturındağı qararı [[1755]]nçe yılnıꞑyılnıñ 25 ƣiynwarındağiynwarında dɵnyadönya kürəkürä. Berençe dəreslərdäreslär 26nçı apreldəapreldä ütəütä.

XəzergeXäzerge waqıtta [[MəskəwMäskäw]] dəwlətdäwlät universitetı həmhäm [[Pitırbur]] dəwlətdäwlät universitetı arasında qaysı yuƣarıyuğarı uqu yortı ɵlkənrəkölkänräk buluyı turında bəxəsbäxäs bara.

Başlıça [[Qızıl məydanmäydan]]nıꞑnıñ TɵpTöp DaruxanəseDaruxanäse yanında urnaşqan universitet [[Yekaterina II|BɵyekBöyek Yekaterina]] (əbipatşaÄbipatşa) tarafınnan xəzergexäzerge urınına, Moxovaya uramına küçereləküçerelä. TɵpTöp bina 1782-1793 yıllarda Matvey Kazakov surətləresurätläre buyınça tɵzelətözelä.

18nçe yɵzdəyözdä universitetta ɵçöç fakultet bula: fəlsəfəfälsäfä, meditsina həmhäm xoquq. [[1799]]nçe yılda Mixail Xeraskov zatlı keşelərkeşelär ɵçenöçen əzerləüäzerläü məktəbemäktäbe (Благородный пансион) buldıra. Ul [[1830]]nçı yılda gimnaziəgagimnaziäga əylənəäylänä. Universitet basmaxənəsebasmaxänäse imperial RusiədəRusiädä iꞑiñ popular gəcitgäcit – "Moskovskiye Vedomosti"nı çıǧara.

[[1905]]nçe yılda universitetta sotsial-demokratik tügərəktügäräk patşanı urınınnan kitərgəkitärgä həmhäm RusiəneRusiäne respublikaƣarespublikağa əylənderergəäyländerergä çaqıra. Patşa xakimiətexakimiäte universitetnı yaba başlıy. [[1911]]nçe yılda gəskərlərneꞑgäskärlärneñ universitet cirlegendəcirlegendä buluına həmhäm qayber professorlarnı cəberləügəcäberläügä qarşı 130 uqıtuçı-professor universitettan kitü turında ƣarizağariza yazalar. MeꞑnarçaMeñnarça student universitettan quıla.

[[1917]]nçe yılƣıyılğı [[OktəberOktäber inqıylabı]]nnan soꞑsoñ universitet işeklərenişeklären ƣadiğadi eşçe həmhäm krestiənkrestiän balaları ɵçenöçen aça. [[1919]]nçı yılda universitetta uqu ɵçenöçen tüləütüläü betereləbeterelä. Eşçe balaları ɵçenöçen maxsus əzerləüäzerläü məktəbemäktäbe dədä açıla.

[[1940]]nçı yılda universitetqa Mixail Lomonosov iseme bireləbirelä.

[[İkençe BɵtendɵnyaBötendönya suƣışısuğışı]]nnan soꞑsoñ universitetqa yənəyänä can kerəkerä. DəwlətDäwlät birgənbirgän aqçası biş tapqır arta, MəskəwneꞑMäskäwneñ Çıpçıqlar Tawında (Воробьевы Горы) yaꞑayaña kampus barlıqqa kiləkilä. Bu kampus, zamanına qarap, iꞑiñ yaꞑayaña cixazlar belənbelän eşlənəeşlänä. XəzergeXäzerge waqıtta MDU kampusı dɵnyadadönyada iꞑiñ zur universitet kampusı bulıp sanala.

[[1992]]nçe yılda RusiəneꞑRusiäneñ maxsus qararı belənbelän universitet ayırım finanslauƣafinanslauğa ireşəireşä. Bu aꞑaaña məƣərifmäğärif ministrlıƣınnanministrlığınnan küpmeder dərəcədədäräcädä bəysezlekbäysezlek birəbirä.

[[1953]]çe yıldan başlap, universitetnıꞑuniversitetnıñ küp fakultetları Çıpçıqlar tawında urnaşa. TɵpTöp bina Lev Rudnev proyektı buyınça eşləneləeşlänelä. TɵzeleşTözeleş waqıtında ul New York City’dan qala dɵnyadadönyada iꞑiñ zur bina sanala. HəmHäm ul Awropada iꞑiñ bɵyekböyek bina bulıp [[1988]]nçe yılƣayılğa xətlexätle sanala. TɵpTöp binanıꞑbinanıñ bɵyeklegeböyeklege 240 metr, 36 etaj. Ul professorlar həmhäm studentlar yəsiyäsi torƣantorğan dürt qanat belənbelän əylənderepäyländerep alınƣanalınğan. Qayber məƣlümətlərƣəmäğlümätlärğä qaraƣandaqarağanda, tɵptöp bina koridorları 33 kilometrƣakilometrğa cıyıla həmhäm and barlıƣıbarlığı 5000 bülməbülmä urnaşqan. Bina eçendəeçendä konsert zalın, teatr, muzey, kitapxanəkitapxanä, basseyn, militsiəmilitsiä bülekçəsenbülekçäsen, poçta bülekçasen, ker yuu, çəçtaraşxanəçäçtaraşxanä, kafeteriələrkafeteriälär, bank bulekçələrenbulekçälären h.b. tabıp bula. Universitet administratsiəsennənadministratsiäsennän qala tɵptöp binada dürt fakultet: GeologiəGeologiä, GeografiəGeografiä, Mexanika-Matematika həmhäm SənƣətSänğät fakultetları urın alƣanalğan. Bina başındaƣıbaşındağı yoldız eçenəeçenä manzara qaraw platforması həmhäm keçkenəkeçkenä bülməbülmä sıyƣansıyğan.

TɵpTöp binadan tış, kampusta berniçe uqu binası urnaşqan. Şulay uq monda RusiədəRusiädä berdanber baseball stadionın da tabıp bula.

Moxovaya uramında urnaşqan tarixi binada xəzerxäzer Jurnalistika, PsixologiəPsixologiä fakultetların, AziəAziä həmhäm Afrika illaren ɵyrənüöyränü institutın tabıp bula.

2005 yılda unversitetta barlıƣıbarlığı 29 fakultet həmhäm 15 fənnifänni-tikşerenü üzəgeüzäge bulƣanbulğan:

* Mexanika həmhäm matematika fakultetı

* Xisap matematikası həmhäm kibernetika fakultetı

* [[XimiəXimiä]] fakultetı

* [[BiologiəBiologiä]] fakultetı

* BioinjeneriəBioinjeneriä həmhäm bioniformatika fakultetı

* Tufraq fənefäne fakultetı

* [[GeologiəGeologiä]] fakultetı

* [[GeografiəGeografiä]] fakultetı

* Materiallar fənefäne fakultetı

* FilologiəFilologiä fakultetı

* [[FəlsəfəFälsäfä]] fakultetı

* YuƣarıYuğarı Biznes məktəbemäktäbe

* [[PsixologiəPsixologiä]] fakultetı

* AziəAziä həmhäm Afrikanı ɵyrənüöyränü institutı

* [[SotsiologiəSotsiologiä]] fakultetı

* Çit tellərtellär fakultetı

* DəwlətDäwlät idarəseidaräse fakultetı

* Sınlı sənƣətsänğät fakultetı

* Cihan səyəsətesäyäsäte fakultetı

* MəƣərifMäğärif fakultetı

* ɵstəməÖstämä belem fakultetı

* MəskəwMäskäw iqtisad məktəbemäktäbe

* XərbiXärbi xezmətxezmät fakultetı

== KeşelərKeşelär ==

MDUnı təmamlaƣantämamlağan tanılƣantanılğan tatarlar

* Akademik [[Robert NiƣmətullinNiğmätullin|Robert İskəndərİskändär ulı NiƣmətulinNiğmätulin]]

* Akademik [[RəşidRäşid SɵnnievSönniev|RəşidRäşid ƣaliĞali uƣlıuğlı SɵnnievSönniev]]

* [[Elvira NəbiullinaNäbiullina]] – RusiəRusiä iqtisad ministrı (2007-)

* [http://www.msu.ru MəskəwMäskäw dəwlətdäwlät universitetınıꞑuniversitetınıñ rəsmiräsmi səxifəsesäxifäse]

[[Төркем:Русия үниʙирcититларыуниверситетлары]]