Кукмара районы: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Төзәтмә аңлатмасы юк |
|||
Юл номеры - 1:
{{Административ берәмлек|Герб=Gerb-Kukmorsky-region.gif|Гимн=|Статус={{s|[[Муниципальный район]]}}|Дата=[[1930]]|Аббревиатура=|ISO=|FIPS=|Сайт=http://kukmor.tatar.ru}}
'''Кукмара районы''' ( {{Lang-tt|Кукмара районы}} )
Башта бакыр рудасы эшкәртү предприятиясе янында барлыкка килгән Кукмара заводы дип аталган эшчеләр авылы булган. Соңыннан, монда металл эретү заводы эшли башлаган. 2015 елдан торак пункт территориясендә шул ук исемдәге сәнәгать паркы эшли. Кукмара авылы 2017 елда шәһәр статусын ала. 2020 елга торышлы районда шәһәр төзүче өч предприятия бар <ref name="KazanFirst">{{Cite web|url=https://kazanfirst.ru/news/384577|title=Кукмор получил статус города|date=202017-04-17|publisher=Kazan First|accessdate=2020-11-23}}</ref> <ref name="strateg">{{Cite web|url=https://kukmor.tatarstan.ru/proekt-strategiya-sotsialno-ekonomicheskogo.htm|title=Стратегия социально-экономического развития Кукморского муниципального района Республики Татарстан на 2016-2021 годы и плановый период до 2030 года|date=2019|publisher=Кукморский муниципальный район. Официальный сайт|accessdate=2020-11-22}}</ref>.
== География ==
Кукмара районы Көнбатыш Кама буеның төньяк-көнбатыш өлешендә, [[Нократ елгасы|Нократ елгасының]] уң ярында
Административ үзәге — Кукмара шәһәре, шәһәр Норма елгасында урнашкан һәм [[Казан]]
Район территориясе буенча агучы кече һәм урта елгалар: Любянка, Бура, [[Оштырма]] (Нократ кушылдыгы), [[Норма]] һәм Кия (Оштырма кушылдыгы). Районның урманнары катнаш зонага керә (12%), ә районның рельефы калкулыклы
== Герб һәм флаг ==
Кукмара районының хәзерге гербы муниципаль совет карары белән 2006 елның 3 ноябрендә
== Тарих ==
Юл номеры - 18:
=== Борынгы тарих ===
Хәзерге Кукмара районы [[XV гасыр|XV гасырдан]] [[XVIII гасыр]] башына кадәр [[Казан ханлыгы|Казан ханлыгының]] [[Арча даругасы|Арча даругасына,]] аннары шул ук исемдәге өязгә керә. Кукмара заводы [[XVII гасыр|XVII гасырда]] бакыр рудасы чыганагы буларак барлыкка килгән. Металл табуны рус осталары башлап жибәргән. [[XVIII гасыр|XVIII гасырда]] бакыр рудасына ихтыяҗ сизелерлек арта, һәм сәүдәгәр Әбсәлямов авылда завод ача. Пугачев күтәрелеше вакытында ул фетнәчеләрне корал белән тәэмин иткән, чөнки эшчеләр эш шартлары белән канәгать булмаган, һәм алар фетнәчеләрнең җиңүен теләгән. Моннан соң завод [[XIX гасыр]] башына кадәр ябылган. 1781 елдан Кукмара районының төньяк өлеше [[Нократ губернасы]] [[Малмыж өязе]]
1920-1930 елларда хәзерге район территориясе [[Мамадыш районы|Мамадыш]] һәм [[Арча районы|Арча]] районнарына кергән (моңа кадәр ул [[Казан губернасы|Казан]] [[Мамадыш өязе|өлкәсенең Мамадыш районына кергән]] ). 1930 елның 10 августында [[Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы|ТАССР]] кантоннары бетерелгәч, Кукмара районы оештырыла. 1963 елның 1 февралендә район таркатыла, һәм җирләре [[Саба районы|Саба районына]] күчерелә, ләкин 1963 елның 12 гыйнварында район хәзерге чикләрдә яңадан торгызыла{{Sfn|Иванов|2015}}.
Юл номеры - 25:
2006 - 2014 елларда районны Рауил Рахматуллин җитәкләде. Ул [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советы|республика парламенты]] депутаты вазифасына күчә, һәм аның урынын 2015-нче елда Сергей Димитриев ала һәм 2020 <ref>{{Cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/news/114998|title=И.о. руководителя исполкома Кукморского района РТ стал Сергей Димитриев|date=2014-09-22|publisher=Бизнес Online|accessdate=2020-11-22}}</ref> елдан җитәкче булып эшли <ref>{{Cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/news/114998|title=И.о. руководителя исполкома Кукморского района РТ стал Сергей Димитриев|date=2014-09-22|publisher=Бизнес Online|accessdate=2020-11-22}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://realnoevremya.ru/persons/1517-rahmatullin-rauil-shaydaulatovich|title=Рахматуллин Рауиль Шайдаулатович|date=2020-08-28|publisher=Реальное время|accessdate=2020-11-22}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/person/1534|title=Димитриев Сергей Димитриевич|date=2020|publisher=Бизнес Online|accessdate=2020-11-18}}</ref>.
2016 елның ноябрендә Кукмара авылына шәһәр статусын бирү буенча референдум
== Халык ==
Юл номеры - 81:
Районның тулаем территориаль продуктының якынча 44% сәнәгать секторына туры килә. Төп эшчәнлек: чуен савыт-саба, аяк киеме, төзелеш материаллары, эчемлекләр һәм азык-төлек, җиңел сәнәгать. 2020-нче елда, гыйнвар-сентябрь айларында төбәктә 3 миллиард 7 миллион сумлык районда җитештерелгән товар җибәрелде <ref name="reting">{{Cite web|url=https://mert.tatarstan.ru/reyting-munitsipalnih-obrazovaniy-v-2020-godu.htm|title=Рейтинг социально-экономического развития муниципальных районов и городских округов Республики Татарстан за январь-сентябрь 2020 года|date=2020-11-02|publisher=Министерство экономики Республики Татарстан. Официальный сайт|accessdate=2020-11-26}}</ref>. Төбәкнең иң эре сәнәгать предприятияләре — "Кукмара киез итек-киез комбинаты" ААҖ, "Кукмара металл савыт – саба ɜаводы" һәм "Кукмара тегү фабрикасы" ААҖ <ref name="tat">{{Cite web}}</ref>.
Төбәкнең иң зур заводларының берсе, 1967 елда авылда сәүдәгәр Семьон Эремеев-Иноземцев иске бакыр эретүче завод нигезендә ачылган, "Кукмара металл савыт – саба
Кукмара киез итек-киез комбинаты Татарстан Республикасында аяк киеменең 70% җитештерә. 2014 елда предприятиянең табышы 75 миллион сум тәшкил итте.
=== Сәнәгать предприятиеләре===
*
*
*
*
* «Кукмара
*
=== Авыл хуҗалыгы ===
[[Бәрәңге|Районда]] [[Арыш|көзге арыш]], язгы [[бодай]], [[Арпа (ыруг)|арпа]], [[Солы (ыруг)|солы]], борчак, [[бәрәңге]] үстерелә. Терлекчелекнең төп тармаклары — сөт һәм сыер ите, дуңгыз үрчетү. Авыл хуҗалыгы җирләренең гомуми мәйданы 90,565 гектар, шуның сөрү җирләре - 76,200 гектар. Зур региональ авыл хуҗалыгы предприятияләре «Вахитов» һәм
Кукмара районы сөт җитештерү буенча лидер булып санала. 2018 елда ул тәүлегенә 230 тонна сөт
2020 елдан [[Вахитов]] авылында 960 эре малга исәпләнгән мегаферма төзелә, эш өчен 460 млн.сумнан артык акча бүленгән. Проект елына 8640 тонна сөт җитештерүне планда тота. Шул ук чорда югары Күзмәс авылында 1500 баш савым сыерына исәпләнгән шундый ук хуҗалык төзелеше бара. Монда ферма төзелешенә 930 миллион сум акча бүленгән. Эшне тәмамлау 2022 елга планлаштырылган.
Районның тулаем авыл хуҗалыгы продукты 2020 елның гыйнвар-июнь айларында 1 миллиард 819 миллион сум тәшкил
=== Инвестиция потенциалы ===
2015 елдан Кукмарда шул ук исемдәге индустриаль парк 36 гектар мәйданда эшли. Төп резидентлар
Кукмара районында тагын өч сәнәгать мәйданы бар:
Житәкчеләр фаразы буенча, 2021 елга районның төп активларына инвестицияләр күләме 4,31 миллиард сумга җитәргә тиеш <ref name="strateg">{{Cite web|url=https://kukmor.tatarstan.ru/proekt-strategiya-sotsialno-ekonomicheskogo.htm|title=Стратегия социально-экономического развития Кукморского муниципального района Республики Татарстан на 2016-2021 годы и плановый период до 2030 года|date=2019|publisher=Кукморский муниципальный район. Официальный сайт|accessdate=2020-11-22}}</ref>. 2020 елның беренче яртысында инвестицияләр күләме якынча 2 миллион сум иде <ref>{{Cite web|url=https://invest.tatarstan.ru/upload/iblock/636/analiticheskiy-obzor-1-polugodie-2020.pdf|title=Основные показатели инвестиционной и строительной деятельности в республике Татарстан|date=2020|publisher=Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Татарстан|accessdate=2020-11-23}}</ref>. 2020 елда, бюджет фондларын исәпкә алмаганда, төп активларга инвестицияләрнең гомуми күләме 1 миллиард 676 миллион сум тәшкил итте <ref name="reting">{{Cite web|url=https://mert.tatarstan.ru/reyting-munitsipalnih-obrazovaniy-v-2020-godu.htm|title=Рейтинг социально-экономического развития муниципальных районов и городских округов Республики Татарстан за январь-сентябрь 2020 года|date=2020-11-02|publisher=Министерство экономики Республики Татарстан. Официальный сайт|accessdate=2020-11-26}}</ref>.
=== Транспорт ===
Кукмара
== Экология ==
Район территориясендә өч табигый һәйкәл бар:
2017 елда район активистлары зур күләмле законсыз чүплек барлыкка килү белән көрәштеләр. Чүплекне Экология һәм урманны саклау буенча Бөтенроссия Халык фронтының җәмәгать мониторингы региональ төркеме белгечләре ярдәмендә, республика Экология һәм табигый ресурслар министрлыгының Төньяк территориаль идарәсенең өлкән белгече ярдәме белән бетерелде. Чүп-чар ташлау өчен барлык
== Социаль өлкә ==
Юл номеры - 121:
2019 елның октябрь ахырына төбәктә республиканың мәдәни мирасының алты объекты бар, шул исәптән 1870-нче елларда төзелгән Родигинс пыйма фабрикасы. Үз вакытында ул фабрика Кукмарада икенче һәм губерниядә бу профильдәге предприятиеләр арасында икенче булган. 1995 елдан бирле бинада район туган якны өйрәнү музее урнашкан, анда 5000гә якын экспонат саклана, шул исәптән Кукмара бистәсе, Маскара авылы һәм Зур Кукмара каберлеге археологик казу әйберләре саклана <ref name="strateg">{{Cite web|url=https://kukmor.tatarstan.ru/proekt-strategiya-sotsialno-ekonomicheskogo.htm|title=Стратегия социально-экономического развития Кукморского муниципального района Республики Татарстан на 2016-2021 годы и плановый период до 2030 года|date=2019|publisher=Кукморский муниципальный район. Официальный сайт|accessdate=2020-11-22}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.centernasledie.ru/objects/1959/|title=Валяльная фабрика Родигиных, 1870-е гг.|date=2020|publisher=Культурное наследие Татарстана|accessdate=2020-11-23}}</ref>.
1929
2020 елдан республикада Казаннан Кукморга кадәр яңа тимер юл туристик юнәлеше эшли башлады. Маршрут регионның төп предприятияләренә һәм завод бәяләре белән сату иткән кибетләргә, җирле сәнгать музеена экскурсия, Петропавловск чиркәвенә баруны үз эченә ала. Программаны эшләтеп җибәрү ТАССРның 100 еллыгына туры килде <ref>{{Cite web|url=https://www.tatar-inform.ru/news/society/17-02-2020/novyy-marshrut-dlya-turistov-chem-udivit-kukmor-v-god-100-letiya-tassr-5723258|title=Кукмор: со времен мамонтов до наших дней|author=Ольга Иванычева|date=2017-11-23|publisher=Татар-Информ|accessdate=2020-11-23}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://realnoevremya.ru/articles/165231-shoping-tur-v-kukmor-700-rubley-za-5-obektov-plyus-obed|title=Новый маршрут для туристов: чем удивит Кукмор в год 100-летия ТАССР|author=Надежда Гордеева|date=2020-02-17|publisher=Реальное время|accessdate=2020-11-23}}</ref>.
=== Мәгариф учреждениеләре===
|