Деванагари: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
кТөзәтмә аңлатмасы юк
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 7:
== Графика төзелеше принциплары ==
Деванагарида һәр [[тартык]] өчен билгедә шарт буенча [[сузык]] аваз өчен билге дә бар. Сузык аваз өчен тартыкны билгеләр өчен махсус сызык асты билгене — халант ([[вирама]]ны) өстәргә кирәк. Башка сузык авазларны билгеләр өчен [[Семит язма системалары]]нда кебек үк [[Диакритик тамга]]лар кулланылалар. Махсус билгеләмәләр сүз башында сузыкларны билгеләр өчен кулланылалар. Тартыклар тәңгәл килә торган сузыклар язылмый торган кушылмалар гыйбарәт итә алалар. Кушылмалар гадәттә куш яки составлы билгеләмәләр ([[лигатура]]лар) буларак язылалар.
== Язылышы ==
=== Тартык авазлар ===
{| class="standard" cellpadding=4
|- class="shadow" align="center" style="font-size: x-large"
| क || ख || ग || घ || ङ
|- align="center"
| ka /kə/ || kha /kʰə/ || ga /gə/ || gha /gʱə/ || ṅa /ŋə/
|- class="shadow" align="center" style="font-size: x-large"
| च || छ || ज || झ || ञ
|- align="center"
| ca /cə/ || cha /cʰə/ || ja /ɟə/ || jha /ɟʱə/ || ña /ɲə/
|- class="shadow" align="center" style="font-size: x-large"
| ट || ठ || ड || ढ || ण
|- align="center"
| ṭa /ʈə/ || ṭha /ʈʰə/ || ḍa /ɖə/ || ḍha /ɖʱə/ || ṇa /ɳə/
|- class="shadow" align="center" style="font-size: x-large"
| त || थ || द || ध || न
|- align="center"
| ta /t̪ə/ || tha /t̪ʰə/ || da /d̪ə/ || dha /d̪ʱə/ || na /nə/
|- class="shadow" align="center" style="font-size: x-large"
| प || फ || ब || भ || म
|- align="center"
| pa /pə/ || pha /pʰə/ || ba /bə/ || bha /bʱə/ || ma /mə/
|- class="shadow" align="center" style="font-size: x-large"
| य || र || ल || व
|- align="center"
| ya /jə/ || ra /ɾə/ || la /lə/ || va /ʋə/
|- class="shadow" align="center" style="font-size: x-large"
| श || ष || स || ह
|- align="center"
| śa /ʃə/ || ṣa /ʂə/ || sa /sə/ || ha /ɦə/
|}
=== [[Һинди]] өчен өстәмә тартыклар ===
{| class="standard" cellpadding=4
|- class="shadow" align="center" style="font-size: x-large"
| क़ || ख़ || ग़ || ज़ || य़ || ड़ || ढ़ || फ़
|- align="center"
| qa /qə/ || k͟ha /xə/ || ġa /ɣə/ || za /zə/ || zha /ʒə/ || ṛa /ɽə/ || ṛha /ɽʱə/ || fa /fə/
|}
=== Тартыклар ===
{| class="standard" cellpadding=6
|- align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | अ || class="shadow" style="font-size: x-large" | || a /ə/ или /ä/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | क || ka
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | आ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ा || ā /ä:/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | का || kā
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | इ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ि || i /i/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कि || ki
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ई || class="shadow" style="font-size: x-large" | ी || ī /i:/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | की || kī
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | उ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ु || u /u/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कु || ku
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ऊ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ू || ū /u:/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कू || kū
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ऋ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ृ || ṛ /ṛ/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कृ || kṛ
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ॠ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ॄ || ṝ /ṛ:/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कॄ || kṝ
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ऌ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ॢ || ḷ /ḷ/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कॢ || kḷ
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ॡ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ॣ || ḹ /ḷ:/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कॣ || kḹ
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ए || class="shadow" style="font-size: x-large" | े || e /e:/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | के || ke
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ऐ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ै || ai /əi/ или /ai/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कै || kai
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ऒ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ॊ || o /o/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कॊ || ko
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ओ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ो || ō /o:/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | को || kō
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | औ || class="shadow" style="font-size: x-large" | ौ || au /əu/ или /au/ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कौ || kau
|}
=== Башка тамгалар ===
{| class="standard" cellpadding=4
|- align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ँ || am̩ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कँ || kan̩ || [[Анунасика]]
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ं || an̩ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कं || kam̩ || [[Анусвара]]
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ः || ah̩ || class="shadow" style="font-size: x-large" | कः || kah̩ || [[Висарга]]
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ् || || class="shadow" style="font-size: x-large" | क् || k || [[Вирама]]
|-align="center"
| class="shadow" style="font-size: x-large" | ॅ || ? || class="shadow" style="font-size: x-large" | ऑ || ɔ ||
|}
=== Цифрлар ===
{| class="standard" cellpadding=4
|- class="shadow" align="center" style="font-size: x-large"
| ० || १ || २ || ३ || ४ || ५ || ६ || ७ || ८ || ९
|- align="center"
| 0 || 1 || 2 || 3 || 4 || 5 || 6 || 7 || 8 || 9
|}
== Лигатуралар ==
 
== Юникодта Деванагари ==
[[Юникод]]та е Деванагари символлары U+0900 по U+097F-ка кадәр кодпойнтларда кодлаштырылган.
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" class="wikitable nounderlines" style="border-collapse:collapse;background:#FFFFFF;font-size:large;text-align:center"
| colspan="17" style="background:#F8F8F8;font-size:small" | '''Деванагари'''<br>[http://www.unicode.org/charts/PDF/U0900.pdf Юникод Консорциумының рәсми символлар таблицасы]{{ref-pdf}}
|- style="background:#F8F8F8;font-size:small"
| style="width:45pt" | {{nbsp}} || style="width:20pt" | 0 || style="width:20pt" | 1 || style="width:20pt" | 2 || style="width:20pt" | 3 || style="width:20pt" | 4 || style="width:20pt" | 5 || style="width:20pt" | 6 || style="width:20pt" | 7 || style="width:20pt" | 8 || style="width:20pt" | 9 || style="width:20pt" | A || style="width:20pt" | B || style="width:20pt" | C || style="width:20pt" | D || style="width:20pt" | E || style="width:20pt" | F
|-
| style="background:#F8F8F8;font-size:small" | U+090x
| title="U+0900: DEVANAGARI SIGN INVERTED CANDRABINDU" | ऀ
| title="U+0901: DEVANAGARI SIGN CANDRABINDU" | ँ
| title="U+0902: DEVANAGARI SIGN ANUSVARA" | ं
| title="U+0903: DEVANAGARI SIGN VISARGA" | ः
| title="U+0904: DEVANAGARI LETTER SHORT A" | ऄ
| title="U+0905: DEVANAGARI LETTER A" | अ
| title="U+0906: DEVANAGARI LETTER AA" | आ
| title="U+0907: DEVANAGARI LETTER I" | इ
| title="U+0908: DEVANAGARI LETTER II" | ई
| title="U+0909: DEVANAGARI LETTER U" | उ
| title="U+090A: DEVANAGARI LETTER UU" | ऊ
| title="U+090B: DEVANAGARI LETTER VOCALIC R" | ऋ
| title="U+090C: DEVANAGARI LETTER VOCALIC L" | ऌ
| title="U+090D: DEVANAGARI LETTER CANDRA E" | ऍ
| title="U+090E: DEVANAGARI LETTER SHORT E" | ऎ
| title="U+090F: DEVANAGARI LETTER E" | ए
|-
| style="background:#F8F8F8;font-size:small" | U+091x
| title="U+0910: DEVANAGARI LETTER AI" | ऐ
| title="U+0911: DEVANAGARI LETTER CANDRA O" | ऑ
| title="U+0912: DEVANAGARI LETTER SHORT O" | ऒ
| title="U+0913: DEVANAGARI LETTER O" | ओ
| title="U+0914: DEVANAGARI LETTER AU" | औ
| title="U+0915: DEVANAGARI LETTER KA" | क
| title="U+0916: DEVANAGARI LETTER KHA" | ख
| title="U+0917: DEVANAGARI LETTER GA" | ग
| title="U+0918: DEVANAGARI LETTER GHA" | घ
| title="U+0919: DEVANAGARI LETTER NGA" | ङ
| title="U+091A: DEVANAGARI LETTER CA" | च
| title="U+091B: DEVANAGARI LETTER CHA" | छ
| title="U+091C: DEVANAGARI LETTER JA" | ज
| title="U+091D: DEVANAGARI LETTER JHA" | झ
| title="U+091E: DEVANAGARI LETTER NYA" | ञ
| title="U+091F: DEVANAGARI LETTER TTA" | ट
|-
| style="background:#F8F8F8;font-size:small" | U+092x
| title="U+0920: DEVANAGARI LETTER TTHA" | ठ
| title="U+0921: DEVANAGARI LETTER DDA" | ड
| title="U+0922: DEVANAGARI LETTER DDHA" | ढ
| title="U+0923: DEVANAGARI LETTER NNA" | ण
| title="U+0924: DEVANAGARI LETTER TA" | त
| title="U+0925: DEVANAGARI LETTER THA" | थ
| title="U+0926: DEVANAGARI LETTER DA" | द
| title="U+0927: DEVANAGARI LETTER DHA" | ध
| title="U+0928: DEVANAGARI LETTER NA" | न
| title="U+0929: DEVANAGARI LETTER NNNA" | ऩ
| title="U+092A: DEVANAGARI LETTER PA" | प
| title="U+092B: DEVANAGARI LETTER PHA" | फ
| title="U+092C: DEVANAGARI LETTER BA" | ब
| title="U+092D: DEVANAGARI LETTER BHA" | भ
| title="U+092E: DEVANAGARI LETTER MA" | म
| title="U+092F: DEVANAGARI LETTER YA" | य
|-
| style="background:#F8F8F8;font-size:small" | U+093x
| title="U+0930: DEVANAGARI LETTER RA" | र
| title="U+0931: DEVANAGARI LETTER RRA" | ऱ
| title="U+0932: DEVANAGARI LETTER LA" | ल
| title="U+0933: DEVANAGARI LETTER LLA" | ळ
| title="U+0934: DEVANAGARI LETTER LLLA" | ऴ
| title="U+0935: DEVANAGARI LETTER VA" | व
| title="U+0936: DEVANAGARI LETTER SHA" | श
| title="U+0937: DEVANAGARI LETTER SSA" | ष
| title="U+0938: DEVANAGARI LETTER SA" | स
| title="U+0939: DEVANAGARI LETTER HA" | ह
| title="U+093A: DEVANAGARI VOWEL SIGN OE" | ऺ
| title="U+093B: DEVANAGARI VOWEL SIGN OOE" | ऻ
| title="U+093C: DEVANAGARI SIGN NUKTA" | ़
| title="U+093D: DEVANAGARI SIGN AVAGRAHA" | ऽ
| title="U+093E: DEVANAGARI VOWEL SIGN AA" | ा
| title="U+093F: DEVANAGARI VOWEL SIGN I" | ि
|-
| style="background:#F8F8F8;font-size:small" | U+094x
| title="U+0940: DEVANAGARI VOWEL SIGN II" | ी
| title="U+0941: DEVANAGARI VOWEL SIGN U" | ु
| title="U+0942: DEVANAGARI VOWEL SIGN UU" | ू
| title="U+0943: DEVANAGARI VOWEL SIGN VOCALIC R" | ृ
| title="U+0944: DEVANAGARI VOWEL SIGN VOCALIC RR" | ॄ
| title="U+0945: DEVANAGARI VOWEL SIGN CANDRA E" | ॅ
| title="U+0946: DEVANAGARI VOWEL SIGN SHORT E" | ॆ
| title="U+0947: DEVANAGARI VOWEL SIGN E" | े
| title="U+0948: DEVANAGARI VOWEL SIGN AI" | ै
| title="U+0949: DEVANAGARI VOWEL SIGN CANDRA O" | ॉ
| title="U+094A: DEVANAGARI VOWEL SIGN SHORT O" | ॊ
| title="U+094B: DEVANAGARI VOWEL SIGN O" | ो
| title="U+094C: DEVANAGARI VOWEL SIGN AU" | ौ
| title="U+094D: DEVANAGARI SIGN VIRAMA" | ्
| title="U+094E: DEVANAGARI VOWEL SIGN PRISHTHAMATRA E" | ॎ
| title="U+094F: DEVANAGARI VOWEL SIGN AW" | ॏ
|-
| style="background:#F8F8F8;font-size:small" | U+095x
| title="U+0950: DEVANAGARI OM" | ॐ
| title="U+0951: DEVANAGARI STRESS SIGN UDATTA" | ॑
| title="U+0952: DEVANAGARI STRESS SIGN ANUDATTA" | ॒
| title="U+0953: DEVANAGARI GRAVE ACCENT" | ॓
| title="U+0954: DEVANAGARI ACUTE ACCENT" | ॔
| title="U+0955: DEVANAGARI VOWEL SIGN CANDRA LONG E" | ॕ
| title="U+0956: DEVANAGARI VOWEL SIGN UE" | ॖ
| title="U+0957: DEVANAGARI VOWEL SIGN UUE" | ॗ
| title="U+0958: DEVANAGARI LETTER QA" | क़
| title="U+0959: DEVANAGARI LETTER KHHA" | ख़
| title="U+095A: DEVANAGARI LETTER GHHA" | ग़
| title="U+095B: DEVANAGARI LETTER ZA" | ज़
| title="U+095C: DEVANAGARI LETTER DDDHA" | ड़
| title="U+095D: DEVANAGARI LETTER RHA" | ढ़
| title="U+095E: DEVANAGARI LETTER FA" | फ़
| title="U+095F: DEVANAGARI LETTER YYA" | य़
|-
| style="background:#F8F8F8;font-size:small" | U+096x
| title="U+0960: DEVANAGARI LETTER VOCALIC RR" | ॠ
| title="U+0961: DEVANAGARI LETTER VOCALIC LL" | ॡ
| title="U+0962: DEVANAGARI VOWEL SIGN VOCALIC L" | ॢ
| title="U+0963: DEVANAGARI VOWEL SIGN VOCALIC LL" | ॣ
| title="U+0964: DEVANAGARI DANDA" | ।
| title="U+0965: DEVANAGARI DOUBLE DANDA" | ॥
| title="U+0966: DEVANAGARI DIGIT ZERO" | ०
| title="U+0967: DEVANAGARI DIGIT ONE" | १
| title="U+0968: DEVANAGARI DIGIT TWO" | २
| title="U+0969: DEVANAGARI DIGIT THREE" | ३
| title="U+096A: DEVANAGARI DIGIT FOUR" | ४
| title="U+096B: DEVANAGARI DIGIT FIVE" | ५
| title="U+096C: DEVANAGARI DIGIT SIX" | ६
| title="U+096D: DEVANAGARI DIGIT SEVEN" | ७
| title="U+096E: DEVANAGARI DIGIT EIGHT" | ८
| title="U+096F: DEVANAGARI DIGIT NINE" | ९
|-
| style="background:#F8F8F8;font-size:small" | U+097x
| title="U+0970: DEVANAGARI ABBREVIATION SIGN" | ॰
| title="U+0971: DEVANAGARI SIGN HIGH SPACING DOT" | ॱ
| title="U+0972: DEVANAGARI LETTER CANDRA A" | ॲ
| title="U+0973: DEVANAGARI LETTER OE" | ॳ
| title="U+0974: DEVANAGARI LETTER OOE" | ॴ
| title="U+0975: DEVANAGARI LETTER AW" | ॵ
| title="U+0976: DEVANAGARI LETTER UE" | ॶ
| title="U+0977: DEVANAGARI LETTER UUE" | ॷ
| title="U+0978: DEVANAGARI LETTER MARWARI DDA" | ॸ
| title="U+0979: DEVANAGARI LETTER ZHA" | ॹ
| title="U+097A: DEVANAGARI LETTER HEAVY YA" | ॺ
| title="U+097B: DEVANAGARI LETTER GGA" | ॻ
| title="U+097C: DEVANAGARI LETTER JJA" | ॼ
| title="U+097D: DEVANAGARI LETTER GLOTTAL STOP" | ॽ
| title="U+097E: DEVANAGARI LETTER DDDA" | ॾ
| title="U+097F: DEVANAGARI LETTER BBA" | ॿ
|}
== Деванагари өчен клавиатура раскладкалары ==
[[Файл:Devanagari keyboard.png|400px]]
== Мисал ==
Кеше хокукларының Гомуми декларациясенең 1 мәкаләсе:
{|
! Санскрит телендә
| {{lang-sa2|सर्वे मानवाः स्वतन्त्राः समुत्पन्नाः वर्तन्ते अपि च, गौरवदृशा अधिकारदृशा च समानाः एव वर्तन्ते। एते सर्वे चेतना-तर्क-शक्तिभ्यां सुसम्पन्नाः सन्ति। अपि च, सर्वेऽपि बन्धुत्व-भावनया परस्परं व्यवहरन्तु।}}
|-
! Латин транскрипциясе ([[IAST]])
| ''Sarve mānavāḥ svatantratāḥ samutpannāḥ vartante api ca, gauravadr̥śā adhikāradr̥śā ca samānāḥ eva vartante. Ete sarve cetanā-tarka-śaktibhyāṁ susampannāḥ santi. Api ca, sarve’pi bandhutva-bhāvanayā parasparaṁ vyavaharantu.''
|-
! Русча тәрҗемәсе
| Бар кешеләр дәрәҗәсе һәм хокуклары буенча ирекле һәм тигез булып туалар. Аларга акылга һәм намуска ия һәм бер-берсенә карата туганлык рухында мөнәсәбәттә гамәл кылырга тиеш.
|}
== Шулай ук карарга мөмкин ==
* [[Деванагари (Брайль шрифты)]]
 
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}