|
=== ''Туган җиремә'' ===
Киң булмаган диапазонда, әмма мелизмнарга бай вокаль партия [[Татар халкы|татар халкының]] китап көйләренә охшаган{{Sfn|Фамилия=|Ел яки фамилия №2=|p=318|битләр=|Дулат-Алеев|2007}}. Вокаль партия оркестрдагы пентаккордлар белән үрелеп килә. Шагыйрь әсәрендәге 9 [[бәет|бәетнең]] 6 сы гына кулланулакулланыла һәм әсәрнең 3 куплетын тәшкил итә.
=== ''Кузгатмакчы булсаң халык күңелләрен'' ===
=== Туган авыл ===
Өченче кисәктә коммунистиксовет заманындагы дөньяга караш таләпләренә буйсынырга мәҗбүр булып, автор тарафыннан [[Габдулла Тукай]] исемдәш шигырендәге дүрт строфаның өчесе генә кулланыла. [[Коръән|Коръәнне]], [[Мөхәммәт пәйгамбәр|Мөхәммәт пәйгамбәрне]] сүзгә алган икенче строфа төшерелеп калдырыла. Төп [[Мөнәҗәт|мөнәҗәтне]] хәтерләткән көй орган аккордлары белән үрелеп бара{{Sfn|Фамилия=|Ел яки фамилия №2=|p=318|битләр=|Дулат-Алеев|2007}}.
=== Тәүбә вә истигъфар ===
Кисәк [[Габдулла Тукай|Габдулла Тукайның]] [[Александр Пушкин]] язган "Унынчы васыять" шигыренә җавап булып торган исемдәш шигыре тулысынча кулланыла. "Тәүбә вә истигъфар" шәрыкъ музыкасына хас булган назыйрә жанрына, ягъни бер автор әсәрен башка автор тарафыннан яңача бәян итүгә якын. Кисәктә кулланылган кече секундалар һәм ритмик үзенчәлекләр классик шәрыкъ музыкасынамузыкасын бик тә якынхәтерләтә{{Sfn|Фамилия=|Ел яки фамилия №2=|p=319|битләр=|Дулат-Алеев|2007}}. Кече секундалы кереш [[сорнай]] тембрына охшау максатын күз алдында тота. Шулай итеп, әлеге җырдагы [[сорнай]] һәм [[дәф]] ансамбле аны Шәрыкъныңшәрыкъның җиңел музыкасына якынайта (мәсәлән, шулай ук тынлы музыка коралы булса да, суфи идеяләр белән бәйләнешле [[нәй]] җитди музыкада ешрак кулланыла).
=== ''Өзелгән өмид'' ===
Кисәкнең керешендә "Пар ат" лейтмотивы яңгырый. Кисәкнең нигезендә [[Габдулла Тукай|Габдулла Тукайның]] иң танылган шигырьләренең берсе - татар халык [[Тәфтиләү|"Тәфтиләү"]] көенә җырланган "Өзелгән өмид" шигыре ята. Бу кисәктә җырлау һәм сөйләмгә якын өлешләр үрелеп бара һәм вокаль партияне башка кисәкләргә караганда чагыштырмача баета. Бу кисәкнең лирик яктан күптөсмерлелеге аны вокаль-симфоник поэманың лирик үзәге булып санауга юл ача.
Бу кисәктә татар халык "[[Тәфтиләү]]" көе бер тапкыр үзгәрешсез кулланыла. Ул оркестр партиясендә 48-64 нче тактларда җырчыга кушылып башкарыла. Ике кушылып башкарылган көй музыка үлчәмнәре белән аерыла, һәм шуңа күрә тыңлаучы тарафыннан җиңел таныла. "Тәфтиләү" көе кисәкнең башка өлешләрендә үзгәрешләр белән генә кулланыла.
=== ''Белмәдем'' ===
Алтынчы кисәк Габдулла Тукай тарафыннан [[Гаяз Исхакый|Гаяз Исхакыйның]] "Ике йөз елдан соң инкыйраз" романы тәэсирендә язылган шигыренә нигезләнә. Әмма [[Алмаз Монасыйпов]] шигырьнең совет заманы сәясәте таләпләре аша үткән вариантын кулланырга мәҗбүр була, һәм төп мәгънәсен үз эченә алган 10 нчы бәетебәет төшерелә, алтынчы бәеттәге "Коръән" сүзе "Чулпан" сүзе белән алмаштырыла{{Sfn|Фамилия=|Ел яки фамилия №2=|p=94|битләр=|Бородовская|2020}}. Әлеге кисәк Габдулла Тукайның төп нөсхәи сүзләре һәм хәзерге татар әдәби теленә якынлаштырылган вариантлары белән бастырыланәшер ителә. Әмма [[Идрис Газиев]] һәм [[Эмиль Җәләлетдинов]] репертуарында ул хәзерге татар әдәби телендә генә башкарыла. Әлеге Г.Тукай шигыренең төп идеяләренең берсе [[Суфичылык|тәсәувыфчылыкка]] карата тәнкыйть, әмма аны инкарь итү түгел.{{Sfn|Фамилия=|Ел яки фамилия №2=|p=94|битләр=|Бородовская|2020}}.
Музыканың асылында башта аска таба, аннары өскә таба юнәлгән остинато йөреше ята.
=== ''Бу ямьсез кара болыт'' ===
Соңгы кисәк Г.Тукайның "Татар яшьләре" шигыренә языла. МузыкасыКисәк Аурупа музыкасының остинато вариацияләре формасына нигезләнә{{Sfn|Фамилия=|Ел яки фамилия №2=|p=325|битләр=|Дулат-Алеев|2007}}. Сигез вариация һәр кабатлану белән куәтлерәк үзгәрешләр кичерә. Нәтиҗәдә җиденче варияциядә вакытлыча башка тональностькә күчә (до-минор){{Sfn|Фамилия=|Ел яки фамилия №2=|p=325|битләр=|Дулат-Алеев|2007}}. Ахырда, сигезенче варияциявариация янәдән төп тональностькә кайта. Остинато басыннан тыш, мелизмнар (бизәкләр), фигурацияләр һәм фактура төрләреалымнары Аурупада пәйда булган барокко стиленә тартаякын һәм шуңа күрә неоклассицизм дип исемләнгән [[XX гасыр|ХХ гасыр]] Аурупа музыкасы юнәлеше белән аваздаш.
== Башкарулар ==
Әсәр премьерасында (һәм беренче редакциясендә) баритон [[Эмиль Җәләлетдинов]] (баритон) тарафынан [[Алмаз Монасыйпов]] җитәкчелегендәге оркестрга кушылып башкарылды<ref>{{Cite web|title=Җәләлетдинов Эмиль Усман улы|url=https://tatfil.ru/tt/about/names/-l-letdinov-emil-usman-uly/|accessdate=2020-06-29}}</ref>. Икенче редакция [[1993 ел|1993 елда]] тенор [[Идрис Газиев]] (тенор) тавышына исәпләп ясала. Бүгенге көнгә ''Тукай аһәңнәре'' [[Казан]], [[Уфа]], [[Мәскәү]], [[Петербург]], [[Екатеринбург]] һ.б. шәһәрләр концерт залларында башкарылды<ref>{{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/9504518.html|title=Идрис Газиев: Тукай яшәргә өмет бирә|accessdate=2020-06-29}}</ref>. Әсәр [[Эмиль Җәләлетдинов]] башкаруында [[Татар музыкасы фонохрестоматиясе|Татар музыкасы фонохрестоматиясенең]] тугызынчы дискына да яздырыла<ref>{{Мәкалә|ел=2005|ref=tt / ru|автор издания=В. Дулат-Алеев, З. Саләхова|башлык=Кереш мәкалә|автор=Дулат-Алеев В.Р.|издание=Татар музыкасы фонохрестоматиясе: музыка уку йортлары өчен|language=[[Җәүдәт Дәрзаман|Җ.Дәрзаман]] тәрҗ.}}</ref>.[[Файл:Idris Gaziyev.jpg|мини|[[Идрис Газиев]]]]
== Кызыклы фактлар ==
Әсәрнең өченче кисәге "Туган авыл" [[Алмаз Монасыйпов|Алмаз Монасыйповның]] "Өч флейта һәм арфа өчен камера концерты"нда ({{Lang-ru|Камерный концерт для трех флейт и арфы}}, 1979) икенче кисәкнең төп темасы буларак кулланыла{{Sfn|Фамилия=|Ел яки фамилия №2=|p=321|битләр=|Дулат-Алеев|2007}}.
== Шулай ук карагыз ==
== Искәрмәләр ==
<references responsive="" />
{{Габдулла Тукай}}
[[Төркем:Татар музыкасы]]
| 