Җәлал Байяр: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Nurbot (бәхәс | кертем)
к →‎Тәрҗемәи хәле: clean up, replaced: Урыс → Рус using AWB
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Тамга: кире кагылган
Юл номеры - 42:
| Commons =
}}
'''Җәлал Байяр''', Мәхмүт Җәлал Байяр (''[[1934 ел]]га кадәр'' '''Мәхмүт Җәлалетдин'''), {{lang-tr|Mahmut Celâl Bayar}} (''[[1883 ел]]ның [[16 май|16 мае]], [[Госманлы империясе]], Бурса иле, Умурбәй — [[1986 ел]]ның [[22 августaугыc]]ы, [[Истанбул]]'') — [[Төркия]]нең дәүләт һәм сәяси эшлеклесе, {{байрак|Төркия}} [[Төркия]]нең [[Гыйсмәт Инөнү]]дән соң сайланган өченче президенты ('' [[1950 ел|1950]] — [[1960 ел|1960]]''), премьер-министры (''[[1937 ел|1937]] — [[1939 ел|1939]]'').
 
== Тәрҗемәи хәле ==
Юл номеры - 48:
[[File:Atatürk ve Celâl Bayar.jpg|thumb| right |250px| [[Мостафа Кемаль Ататөрек|К. Ататөрек]] һәм Җ. Байяр. [[1937 ел|1937]]]]
 
[[1883 ел]]ның [[16 май|16 мае]]нда [[Госманлы империясе]] Бурса иле Умурбәй авылында, 1877-1878 елгы Рус-төрек сугышы вакытында Плевнадан (''[[БолгарияБалгарстаʜ]]'') күчкән мәктәп мөдире Абдуллаһ Фәхми Әфәнде гаиләсендә туган. Мәктәпне тәмамлагач, Гемлик шәһәре (''хәзер'' [[Бурса]] эчендә) судында, соңрак банкларда хезмәткәр булып эшли.
 
[[1908 ел]]гы [[Яшь төрекләр]] инкыйлабында катнаша. «Бергәлек һәм алгарыш» комитетының [[Измир]] бүлекчәсен җитәкли.
Юл номеры - 58:
[[Лозанна конференциясе]]ндә (''<small>[[:en:Conference of Lausanne|en]]</small>'') (''[[1921 ел|1921]]-[[1922 ел|1922]]'') [[Исмәт Инөнү]] киңәшчесе буларак катнаша.
 
[[1924 ел|1924]]-[[1932 ел]]ларда үзе нигез салган ''Төркия эш банкы''ның генеральᴙнараль директорыдириκтьıры.
 
[[1937 ел]]да илнең премьер-министры итеп билгеләнә. Ләкин [[Мостафа Кемаль Ататөрек]]нең вафатыннан соң, яңа президент [[Исмәт Инөнү|И. Инөнү]] белән аңлашылмаучылык килеп чыга, хөкүмәткә каршы оппозициягә күчә. Бу чорда сәяси һәм икътисади карашлары үзгәрә. Икътисадта шәхси милекчелеккә өстенлек бирү, [[Төркия]] иҗтимагый тормышында дәүләтнең ролен киметү яклы була.
Юл номеры - 66:
[[1960 ел]]ның [[27 май|27 маенда]] булган дәүләт түнтәрелеше вакытында, [[Төркия|ил]] конституциясен бозуда гаепләнеп, [[үлем җәзасы]]на хөкем ителә. Үлем җәзасы гомерлек төрмә белән алыштырыла. [[1964 ел]]да, сәламәтлегенә бәйле, тоткынлыктан азат ителә. [[1966 ел]]да ярлыкана. [[1974 ел]]да барлык хокуклары кире кайтарыла.
 
[[1986 ел]]ның [[22 августaугыc]]ында [[Истанбул]]да 103 яшендә вафат була.
 
[[Маниса]] университетынаүнивирcиᴛиᴛена исеме бирелгән.
 
== Чыганаклар ==
Юл номеры - 76:
# Kazım Karabekir. İttihat ve Terakki Cemiyeti neden kuruldu, nasıl kuruldu, nasıl idare olundu. İstanbul, 1982.
# Feroz Ahmad. The making of modern Turkey. London, 1993.
# Ушаков А.Г. Феномен АтатюркаАтатүрка. Турецкий правитель, творец и диктатордиктaтьıp. М., 2002.
 
== Сылтамалар ==