Таҗикстан: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к яңа бүлек исеме өстәү: Дин
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up using AWB
Тамга: кире кагылган
Юл номеры - 1:
{{ДәүләтВМ}}'''Таҗикста́н''' ({{lang-tg|Тоҷиқистон}}), рәсми ''Таҗикста́н Җөмһүрияте́'' ({{lang-tg|Ҷумҳурии Тоҷиқистон}}) — [[Үзәк Азия]]дә урнашкан [[дәүләт]], элек [[СоветларСәвитлар Берлеге]]ндә эчендәге [[Таҗикстан СоветСәвит Социалистик Республикасыҗɵмһүрᴎятсы]].
 
Таҗикстан [[Памир]] таулары алдында урнашкан һәм аның диңгезгә чыгышы юк. Бу [[Урта Азия]]нең мәйданы буенча иң кечкенә дәүләт. Көнбатыш һәм төньяк-көнбатышта [[Үзбәкстан]] белән, төньякта [[Кыргызстан]] белән, көнчыгышта [[Кытай]] белән, көньякта [[Әфганстан]] белән чикләшә. Башкала [[Дүшәнбе]] шәһәрендә.
 
Таҗикстан — элек советларсәвитлар Урта Азиясендә [[фарсы телләре]] сөйләшә торган бердәнбер дәүләт. Таҗикстан халкының күпчелеге [[сөнни ислам]] динен тоталар.
 
== Тарих ==
 
=== Таҗикстан ССР ===
[[1924 ел]]да Таҗикстан [[СоветларСәвитлар Берлеге]] эченә [[Үзбәкстан ССР]] эчендә булып [[автономияле республикаҗɵмһүрᴎят]] буларак керде. [[Дүшәнбе]] шәһәре аның башкаласы булды. Дүшәнбе 1924 елда Сары-Асия, Шаһмансур һәм Дүшәнбе авыллары берләшү нәтиҗәсендә хасил булды.
 
[[1929 ел]]ның [[16 октябрьҮктәбеp|16 октябрендәоктәбрендә]] [[Таҗик ССР|Таҗикстан ССР]] оештырды, [[5 декабрьдᴎкәбеp|5 декабрендә]] ул СоветларСәвитлар Берлеге эченә [[союздаш республикаҗɵмһүрᴎят]] хохуклары белән керде. Мөстәыйль Таҗикстан ССР оештыру башлап җибәрүче сәяси эшлекле Ширинша Шаһтимур иде.
 
[[1991 ел]]да СоветларСәвитлар Берлеге таркалуы нәтиҗәсендә Таҗикстан бәйсез дәүләт булды.
 
== Идарә бүленеше ==
Таҗикстан Җөмһүрниятенең идарә-җир берәмлекләре һәм торак пунктлары:
* [[Таулы Бадахшан автономияле өлкәсе]] ({{lang-tg|''Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон''}});
* [[өлкә (географияҖәгъpафия)|өлкә]] ({{lang-tg|''вилоят''}});
** [[шәһәр]] ({{lang-tg|''шаҳр''}});
** [[район]] ({{lang-tg|''ноҳия''}});
*** [[посёлокпосөлок]] ({{lang-tg|''шаҳрак''}});
*** [[җәмгыять (идарә-җир берәмлеге)|авыл җәмгыяте]] ({{lang-tg|''ҷамоати деҳот''}});
*** [[авыл]] ({{lang-tg|''деҳа''}}).
Юл номеры - 32:
! width="80px"| Татарча
! width="80px"| Таҗикча
! width="80px"| Халык исәбе<br />(2010)<ref name="perep_2010">[http://www.stat.tj/ru/img/689970f6c49dc744ad4bb1001f96a5b0_1306734923.pdf О ПРЕДВАРИТЕЛЬНЫХ ИТОГАХ ПЕРЕПИСИ НАСЕЛЕНИЯ И ЖИЛИЩНОГОЖИЛИшчНОГО ФОНДА 2010 ГОДА. СообщениеСообшчение Агентства по статистике при Президенте Республики ТаджикистанТаҗикистан.]</ref>,<br /> мең кеше
! width="80px"| Мәйдан, <br /> мең км²дүрᴛᴋел ᴋиламитер
! width="80px"| Мәркәз
|- class="shadow"
Юл номеры - 66:
| [[Дүшәнбе]]
|}
<ref>Ведомости МаджлисиМаҗлиси Оли Республики ТаджикистанТаҗикистан, 1995 год, № 21,статья 239; 2000 год, № 11, с-тья 513, 2003 год, № 4, с-тья 153, 2008 год, № 3, с-тья 182, 2009 год, № 7-8, с-тья 489.</ref>
 
== Дәүләт корылышы ==
Таҗикстан — [[җөмһүрият]]. Гамәлдәге Конституция [[1994 ел]]ның [[6 ноябрьʜаябеp|6 ноябрендә]] кабул ителгән. Дәүләт башлыгы — президент, ул Таҗикстан ватандашлары тарафыннан 7 еллык мөддәткә сайлана. Канун чыгаручы хакимиятне Югары Мәҗлес, башкарма хакимиятне баш министр җитәкчелегендә Министрлар Шурасы (хөкүмәт) гамәлгә ашыра.
 
== Мәдәният ==
Юл номеры - 75:
[[2009 ел]]да Таҗикстанның Югары җыелышы [[Хәнәфи мәзһәбе]]ндәге [[сөнни]] [[ислам]] динен дәүләтнең рәсми дине итеп тану өчен тавыш биргән. Сәләфичелек тыелган. Таҗикстан халкының (9 млн 537 мең кеше) 96,70 % ы (7 млн 621 мең кеше) — Ислам дине тарафдары (бөтен дөнья мөселманнарының 0,40 % ы) (''[[2020 ел|2020]]'')<ref>[http://worldpopulationreview.com/countries/muslim-population-by-country/ Muslim Population By Country 2020]{{ref-en}}</ref>. Таҗикстанда мөселманнарның күбесе (90,4 % ы) [[хәнәфи мәзһәбе]]ндәге [[сөнни]]ләр, азчылык (5,6 % ы) [[шигый]]лар. [[Суфичылык]] агымы да очрый. Таҗикстанның автономияле төбәге булган Таулы Бадахшанда шигый исламның [[исмәгыйлия]] агымы көчле. Ислам динен [[таҗиклар]]дан һәм Памир халыкларыннан башка, җирле [[үзбәкләр]] (ил халкының 15,3 % ы), [[кыргызлар]] (1,1 %), [[казакълар]], [[татарлар]] (0,09 %)тота.
 
СоветСәвит чорында күп санда булган [[православие]], [[яһүд дине]], [[католиклар]] вәкилләре илдән күчеп китеп беткән диярлек.
* [[Таҗикстанда ислам]]
== Искәрмәләр ==