Mäskäw däwlät universitetı: юрамалар арасында аерма

{{twinLAT|Мәскәү Дәүләт Университетыүниʙирcитите}}

[[Файл:GerbMSU.jpg||thumb|150px|[[Mixail Lomonosov|M.V.Lomonosov]] isemendägeisemendəge MäskäwMəskəw däwlätdəwlət universitetı]]

'''M. V. Lomonosov isemendägeisemendəge MäskäwMəskəw däwlätdəwlət universitetı''' (''М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университетыүниʙирcитите '') – [[RusiäRusiə]]neñneꞑ aldınğıaldınƣı yuğarıyuƣarı uqu yortı hämhəm fännifənni-metodik üzäküzək. Qısqaça – ‘’МГУ’’ (MDU). Universitetqa nigez [[1755]]nçe yılda salınğansalınƣan. XäzergeXəzerge waqıtta ul RusiäneñRusiəneꞑ iñiꞑ zur yuğarıyuƣarı uqu yortı. 2004çe yılğıyılƣı mäğlümatlarməƣlümatlar buyınça universitetta 31 meñmeꞑ talib hämhəm 7 meñmeꞑ aspirant belem alğanalƣan. Universitet citäkçesecitəkçese – rektor – Viktor Sadovniçiy.

Universitet İvan Şuvalov hämhəm [[Mixail Lomonosov]] teläktäşlegeteləktəşlege belänbelən başlanıp kitäkitə. [[Yelizaveta Petrovna|PatşabikäPatşabikə YelizavetanıñYelizavetanıꞑ]] Universitetnı tözutɵzu turındağıturındaƣı qararı [[1755]]nçe yılnıñyılnıꞑ 25 ğiynwarındaƣiynwarında dönyadɵnya küräkürə. Berençe däreslärdəreslər 26nçı apreldäapreldə ütäütə.

XäzergeXəzerge waqıtta [[MäskäwMəskəw]] däwlätdəwlət universitetı hämhəm [[Pitırbur]] däwlätdəwlət universitetı arasında qaysı yuğarıyuƣarı uqu yortı ölkänräkɵlkənrək buluyı turında bäxäsbəxəs bara.

Başlıça [[Qızıl mäydanməydan]]nıñnıꞑ TöpTɵp DaruxanäseDaruxanəse yanında urnaşqan universitet [[Yekaterina II|BöyekBɵyek Yekaterina]] (Äbipatşaəbipatşa) tarafınnan xäzergexəzerge urınına, Moxovaya uramına küçereläküçerelə. TöpTɵp bina 1782-1793 yıllarda Matvey Kazakov surätläresurətləre buyınça tözelätɵzelə.

18nçe yözdäyɵzdə universitetta öçɵç fakultet bula: fälsäfäfəlsəfə, meditsina hämhəm xoquq. [[1799]]nçe yılda Mixail Xeraskov zatlı keşelärkeşelər öçenɵçen äzerläüəzerləü mäktäbeməktəbe (Благородный пансион) buldıra. Ul [[1830]]nçı yılda gimnaziägagimnaziəga äylänäəylənə. Universitet basmaxänäsebasmaxənəse imperial RusiädäRusiədə iñiꞑ popular gäcitgəcit – "Moskovskiye Vedomosti"nı çıǧara.

[[1905]]nçe yılda universitetta sotsial-demokratik tügäräktügərək patşanı urınınnan kitärgäkitərgə hämhəm RusiäneRusiəne respublikağarespublikaƣa äyländerergäəylənderergə çaqıra. Patşa xakimiätexakimiəte universitetnı yaba başlıy. [[1911]]nçe yılda gäskärlärneñgəskərlərneꞑ universitet cirlegendäcirlegendə buluına hämhəm qayber professorlarnı cäberläügäcəberləügə qarşı 130 uqıtuçı-professor universitettan kitü turında ğarizaƣariza yazalar. MeñnarçaMeꞑnarça student universitettan quıla.

[[1917]]nçe yılğıyılƣı [[OktäberOktəber inqıylabı]]nnan soñsoꞑ universitet işeklärenişekləren ğadiƣadi eşçe hämhəm krestiänkrestiən balaları öçenɵçen aça. [[1919]]nçı yılda universitetta uqu öçenɵçen tüläütüləü betereläbeterelə. Eşçe balaları öçenɵçen maxsus äzerläüəzerləü mäktäbeməktəbe dädə açıla.

[[1940]]nçı yılda universitetqa Mixail Lomonosov iseme bireläbirelə.

[[İkençe BötendönyaBɵtendɵnya suğışısuƣışı]]nnan soñsoꞑ universitetqa yänäyənə can keräkerə. DäwlätDəwlət birgänbirgən aqçası biş tapqır arta, MäskäwneñMəskəwneꞑ Çıpçıqlar Tawında (Воробьевы Горы) yañayaꞑa kampus barlıqqa kiläkilə. Bu kampus, zamanına qarap, iñiꞑ yañayaꞑa cixazlar belänbelən eşlänäeşlənə. XäzergeXəzerge waqıtta MDU kampusı dönyadadɵnyada iñiꞑ zur universitet kampusı bulıp sanala.

[[1992]]nçe yılda RusiäneñRusiəneꞑ maxsus qararı belänbelən universitet ayırım finanslauğafinanslauƣa ireşäireşə. Bu añaaꞑa mäğärifməƣərif ministrlığınnanministrlıƣınnan küpmeder däräcädädərəcədə bäysezlekbəysezlek biräbirə.

[[1953]]çe yıldan başlap, universitetnıñuniversitetnıꞑ küp fakultetları Çıpçıqlar tawında urnaşa. TöpTɵp bina Lev Rudnev proyektı buyınça eşläneläeşlənelə. TözeleşTɵzeleş waqıtında ul New York City’dan qala dönyadadɵnyada iñiꞑ zur bina sanala. HämHəm ul Awropada iñiꞑ böyekbɵyek bina bulıp [[1988]]nçe yılğayılƣa xätlexətle sanala. TöpTɵp binanıñbinanıꞑ böyeklegebɵyeklege 240 metr, 36 etaj. Ul professorlar hämhəm studentlar yäsiyəsi torğantorƣan dürt qanat belänbelən äyländerepəylənderep alınğanalınƣan. Qayber mäğlümätlärğäməƣlümətlərƣə qarağandaqaraƣanda, töptɵp bina koridorları 33 kilometrğakilometrƣa cıyıla hämhəm and barlığıbarlıƣı 5000 bülmäbülmə urnaşqan. Bina eçendäeçendə konsert zalın, teatr, muzey, kitapxanäkitapxanə, basseyn, militsiämilitsiə bülekçäsenbülekçəsen, poçta bülekçasen, ker yuu, çäçtaraşxanäçəçtaraşxanə, kafeteriälärkafeteriələr, bank bulekçälärenbulekçələren h.b. tabıp bula. Universitet administratsiäsennänadministratsiəsennən qala töptɵp binada dürt fakultet: GeologiäGeologiə, GeografiäGeografiə, Mexanika-Matematika hämhəm SänğätSənƣət fakultetları urın alğanalƣan. Bina başındağıbaşındaƣı yoldız eçenäeçenə manzara qaraw platforması hämhəm keçkenäkeçkenə bülmäbülmə sıyğansıyƣan.

TöpTɵp binadan tış, kampusta berniçe uqu binası urnaşqan. Şulay uq monda RusiädäRusiədə berdanber baseball stadionın da tabıp bula.

Moxovaya uramında urnaşqan tarixi binada xäzerxəzer Jurnalistika, PsixologiäPsixologiə fakultetların, AziäAziə hämhəm Afrika illaren öyränüɵyrənü institutın tabıp bula.

2005 yılda unversitetta barlığıbarlıƣı 29 fakultet hämhəm 15 fännifənni-tikşerenü üzägeüzəge bulğanbulƣan:

* Mexanika hämhəm matematika fakultetı

* Xisap matematikası hämhəm kibernetika fakultetı

* [[XimiäXimiə]] fakultetı

* [[BiologiäBiologiə]] fakultetı

* BioinjeneriäBioinjeneriə hämhəm bioniformatika fakultetı

* Tufraq fänefəne fakultetı

* [[GeologiäGeologiə]] fakultetı

* [[GeografiäGeografiə]] fakultetı

* Materiallar fänefəne fakultetı

* FilologiäFilologiə fakultetı

* [[FälsäfäFəlsəfə]] fakultetı

* YuğarıYuƣarı Biznes mäktäbeməktəbe

* [[PsixologiäPsixologiə]] fakultetı

* AziäAziə hämhəm Afrikanı öyränüɵyrənü institutı

* [[SotsiologiäSotsiologiə]] fakultetı

* Çit tellärtellər fakultetı

* DäwlätDəwlət idaräseidarəse fakultetı

* Sınlı sänğätsənƣət fakultetı

* Cihan säyäsätesəyəsəte fakultetı

* MäğärifMəƣərif fakultetı

* Östämäɵstəmə belem fakultetı

* MäskäwMəskəw iqtisad mäktäbeməktəbe

* XärbiXərbi xezmätxezmət fakultetı

== KeşelärKeşelər ==

MDUnı tämamlağantəmamlaƣan tanılğantanılƣan tatarlar

* Akademik [[Robert NiğmätullinNiƣmətullin|Robert İskändärİskəndər ulı NiğmätulinNiƣmətulin]]

* Akademik [[RäşidRəşid SönnievSɵnniev|RäşidRəşid Ğaliƣali uğlıuƣlı SönnievSɵnniev]]

* [[Elvira NäbiullinaNəbiullina]] – RusiäRusiə iqtisad ministrı (2007-)

* [http://www.msu.ru MäskäwMəskəw däwlätdəwlət universitetınıñuniversitetınıꞑ räsmirəsmi säxifäsesəxifəse]

[[Төркем:Русия университетларыүниʙирcититлары]]