Төмәннәр: юрамалар арасында аерма

'''Төмәннәр''' — Оренбургта (1865 елдан - [[УфаƟфə губернасы]]нда) яшәүче [[татарлар]]ның аерым этник-иҗтимагый катлавы.

Төмәннәр — XVII-XVIII гасырларда патша самодержавиесының [[христианлаштыру]] сәясәте аркасында, башлыча [[ТамбовТамбу губернасы]]ның [[Төмән өязе]]ннән һәм [[ПензаΠинзə губернасы]]ннан, [[Башкортстан]] җирләренә күченгән татарлар. [[Татар теленең урта диалекты]] һәм [[мишәр]] диалекты сөйләшләрендә сөйләшәләр.

Чагыштыру өчен, аларга кадәр Башкортстанда төпләнгән Сембер һәм Түбән НовгородΗижгаp губерналары татарлары да аерым [[алатырлар]] милли-иҗтимагый катлавын тәшкил иткәннәр (алар тел үзенчәлекләре буенча [[байкыбаш сөйләше]]нә карый).

Төмәннәрнең зур өлеше иске урыннарда дворяннардворәннар катлавына керә, [[морзалар]], кайберләре – [[кенәз]] титулын йөртәләр. Титуллар аеруча әһәмияткә ия, чөнки төмәннәрнең иң билгеле нәселләре, мәсәлән, Акчуриннар, Еникеевлар, Кугушевларларның ерак бабалары - [[Алтын Урда]] аксөякләре. Патша хезмәтенә күчкәч, алар [[кенәз]] яки [[морзалар|морза]] титулына ия булалар. [[Православие|Рус диненә]] чукынырга баш тарту сәбәпле, алар үзәк җирләрдәге биләмәләрен югалта һәм яңа урыннарга китәргә мәҗбүр ителә. [[Казан арты]]ннан һәм [[Тау ягы]]ннан күченгән татарлардан аермалы буларак, аларга [[башкортлар]]дан җирне хокукый нигездә сатып алырга рөхсәт ителгән. Шуңа күрә кагыйдә буларак алар аерым авыллар итеп урнаша һәм үз диалектларын саклый, күрше халыклар белән аз аралаша, кыз алышмый һәм кушылмый диярлек.

Төмәннәрең матди хәле тирә-юньдәге халыклардан әлләни аерылмый. Шуны аларның махсус экзоэтнонимыэкзохaльıгаты чагылдыра, күрше халыклар аларны “чабаталы морзалар” дип атый.

== Яшәү географиясеҖәгъpафиясе ==

Хәзерге вакытта төмәннәр [[Башкортстан]]ның [[Әлшәй районы|Әлшәй]], [[Болгавар районы|Болгавар]], [[Бүздәк районы|Бүздәк]], [[Чишмә районы|Чишмә]] районнарында яшиләр, аерым авыллар [[Бакалы районы|Бакалы]], [[КушнаренкоKушʜарин районы|КушнаренкоKушʜарин]], [[Чакмагыш районы|Чакмагыш]] районнарына керә.

== Төмәннәр яши торган авыллар <ref>И.Габдуллин. «От служилых татар к татарскому дворянствудворәнству»</ref>==

* [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%88%D0%B0%D1%80%D0%B8#.D0.A2.D1.8E.D0.BC.D0.B5.D0.BD.D0.B8.5B8.5D Тюменитүмени на странице "Мишари"] {{ref-ru}}