Емельян Пугачёв: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Nurbot (бәхәс | кертем)
к clean up, replaced: урыс → рус (5) using AWB
Tegebot (бәхәс | кертем)
к clean up, replaced: Русия → Россия (6), Пүлшә → Польша using AWB
Юл номеры - 9:
| туу датасы = 1742
| туу җире = {{Туу җире|Дон Гаскәре өлкәсе|Волгоград өлкәсендә}}, [[Зимовейская]] станицасы
| гражданлык = {{байрак/РусияРоссия империясе}} [[РусияРоссия империясе]]
| милләт = [[рус]] яки [[украин]]
| үлем датасы = 21.1.1775
Юл номеры - 29:
Өч ел буена [[Пруссия]]гә каршы [[Җидееллык сугыш]]та катнашкан.
 
1763-67 елларда туган авылында хезмәт үти. 1764 елда кызы, 1768 елда улы туа. Дегет, ятьмә ише товарларны ерак җирдән очсыз хакка алып, [[Дон]] буена кайткач аларны кыйммәткә сатарга ният корган Пугачев, үзе шикелле үк елгыр казак белән бергә, Кама елгасына кадәр килеп җитә. [[Пүлшә|Польша]] җиренә качкан рус [[старовер]]-крестьяннарын эзләтүдә катнаша.
 
Көнгер өязенә кадәр барып китәргә ниятлиләр. Әмма бу чорда бөтен Кама буен Уралдагы заводларга йөреп эшләүдән баш тарткан крестьяннар фетнәсе чолгап алган була. "Алып сатарлар"ның юлы уңмый hәм алар Дон буена буш кул белән генә кайтып китә.
Юл номеры - 35:
1769 елда Емельян [[рус-төрек сугышы]] башлануга ике ел буена шунда катнаша. Авырып китү сәбәпле [[1771 ел]]да туган җиренә – [[Дон елгасы]] буендагы Зимовейская станицасына кайтып төшкән хорунжий /кече әфисәр/ Пугачевны казакларның югары хакимият вәкилләре ат урлауда hәм [[Кубань]]га качарга җыенуда гаеплиләр. Пугачев, чыннан да, [[Терек]] елгасы буена качып китәргә омтылыш ясый. Хакимият вәкилләре аны шуның өчен кулга алалар. Ләкин Пугачев ике-өч мәртәбә алар кулыннан качып котыла hәм бай казакларның үзен иректә калдырмаячагын аңлагач, бөтенләй Польша җиренә китәргә ниятли.
 
Польшага киткән качакларны патшабикә [[Екатерина II]] тарафыннан гафу итү турында указ чыгарылуга, Пугачев Добрян форпостында [[паспорт]] ала. Польшадан РусиягәРоссиягә чыккан качакларны Екатерина Идел аръягында, [[Ыргыз]] елгасы буенда нигезләнергә чакыра. [[Казан губернасы]]на килә. Үзе тотып йөргән староверларны [[Ырынбур губернасы]]на күчерелүләрен белеп, Емельян башта шунда барып чыга, аннары паспорт алып, [[1772 ел]]ның көзендә Ырынбур губернасындагы [[Мәчетле бистә]]дә оялый.
 
Пугачев утлар-сулар кичеп йөргән чакта РусияРоссия төрле сәер хәбәрләр белән тула. Әле [[Царицын]] каласында, әле [[Воронеж өлкәсе]]ндә яңа "падишаhлар" пәйда була. Аларның hәркайсы үзен хыянәтче Екатерина тарафыннан тәхеттән куылган Петр Федорович, дип игълан итә. Гәрчә чын Петр патша 1762 елның 5 июлендә Екатерина тарафдары Алексей Орлов тарафыннан буып үтерелгән булса да, Богомолов, Рябов, Асланбеков, Евдокимов кебек батырлар үзләрен явыз патшабикә кулыннан очраклы рәвештә качып котылган "падишаh" итеп танытырга тели. Тик аларның "тантанасы" озак дәвам итми. Шулай да, Рәсәйне иңеннән-буена кадәр йөреп чыккан Пугачев аларның фаҗигале язмышы турында да, [[Петр III]] хакында да ишетеп кала hәм бу хәбәрләрнең hәммәсен мыегына чорный бара.
 
Идел аръягына чыгып, Сембер провинциясенә аяк баскач, Пугачев әүвәл Малыковка авылында<ref>хәзерге [[Вольск]] шәhәре</ref> hәм [[Кызыл мәчет]] бистәсендә<ref>хәзер Сарытау өлкәсендәге [[Пугачев (шәһәр)|Пугачев]] каласы, Олы Ыргыз елгасы буенда</ref> туктала. Бу төбәктә яшәгән крестьяннарның hәм [[Җаек казаклары]]ның тормышы, кайгылары белән кызыксына.
Юл номеры - 57:
Пугачев гаскәре 1774 елның 29 июнендә [[Әгерҗе]]гә килеп җитә. Крестьяннар сугышы моңарчы күрелмәгән көч белән дөрләп китә. Әгерҗе халкы Пугачевны «үзебезнең гадел патша Петр Федорович» дип хөрмәтләп каршы ала. Мәйданның бер ягына Пугачев армиясенә кушылырга килгән крестьяннар тезелеп баса, икенче ягына тиз генә дар агачы ясап куялар. Гади халыкның күрсәтүе белән кулга алынган комсыз байларны Пугачев астырып үтертә. Крестьяннар үзләренең изүчеләреннән шулай үч алганнар.
 
Әгерҗедән Пугачев армиясе Алабуга, Мамадыш, Арча аркылы Казанга юл тоткан. Крестьяннарга ул, Казанны алгач, Мәскәүгә китәбез, тәхетне алып, бөтен РусиядәРоссиядә гадел патшалык урнаштырырбыз, дип вәгъдәләр биргән. Болгар-татарларга үз диннәрен тотарга, милли гореф-гадәтләре белән яшәргә хокук вәгъдә иткән. «Алпавыт һәм башка изүчеләрне кырып бетерегез, үзегез теләгәнчә иректә яшәгез»,— дип чакырып.<ref>http://tatar.org.ru/kurs/5-6-tarih/cyr_112.php</ref>
[[Файл:Pugachev.jpg|200px|thumb|right|Пугачев богаулы килеш төрмәдә [[1834 ел]]ны чыккан «Пугачев гыйсъяны тарихы» ([[Александр Пушкин]]) китабыннан]]
 
Юл номеры - 80:
 
== Шулай ук карагыз ==
{{Портал|Шәхесләр|Сәясәт|РусияРоссия империясе}}
* [[Казан өчен бәрелеш (1774)]]
* [[Пугачёв имәне]]