Волость: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Ильвир (бәхәс | кертем)
к Викиләштерү
Tegebot (бәхәс | кертем)
к clean up, replaced: крәстиян → крестьян (7) using AWB
Юл номеры - 1:
'''Во́лость''' яки '''Вулыс'''<ref>http://www.millattashlar.ru/index.php/ВУЛЫС_(Волость)</ref><ref>http://tatpoisk.net/dict/rus2tat/волость</ref>&nbsp;— [[Русия]]дә [[XI&nbsp;гасыр]]дән [[XX&nbsp;гасыр]]ның [[1930-еллар|30-нчы елларына]] кадәр гамәлдә булган [[административ-территориаль бүленеш]] [[административ-территориаль берәмлек|берәмлеге]], крәстиянкрестьян җәмәгате җирлегендә барлыкка килгән. Борынгы рус дәүләтендә «волость» сүзе кенәз биләмәләрен аңлаткан һәм «җир», «ил», «өлкә» мәгънәсендә йөргән.
 
== Тарих ==
[[XII гасыр|XII]]—[[XVI&nbsp;гасыр]]ларда волостьлар бүленеше сарай, баяр, монастырьлар җирләренә хас була. Ул җирләр [[кенәз]] тарафыннан волость идарәчеләре вазифасын үтәүчеләргә идарәлеккә тапшырылган; халыктан биләмә хуҗасы (''кенәз, баяр һ.&nbsp;б.'') файдасына салым-керемнәр җыелган. [[XIV&nbsp;гасыр]] урталарыннан волостьлар воеводалар идарәлегендәге өязләр составына керә. [[XVI&nbsp;гасыр]] уртасында уздырылган җир реформасы буенча, аерым хуҗа билгеләгән «волость идарәчелеге» (''«волостелей»'') тәртибе бетерелә, күпчелек өязләрдә ул [[земство]]ның сайлап куелган органнарына алыштырыла. [[XVII&nbsp;гасыр]]&nbsp;— [[XVIII гасыр]]ның 1-нче яртысында волость «стан», «пригород» кебек вак административ бүленеш берәмлекләре белән янәшә яши. Император [[Павел&nbsp;I]]-нең [[1797&nbsp;ел]]ның [[7&nbsp;август]] фәрманы белән казна авылларының волостьларга бүленеш һәм идарәчелек тәртибе урнаштырыла (''«О разделении казённых селений на волости и о порядке их внутреннего управления»''). Фәрман нигезендә төбәктә яшәүче дәүләт крәстияннәрекрестьяннәре саны 3&nbsp;000&nbsp;чамасы булган очракта волость идарәсе булдырылган. Соңрак, дәүләт крәстияннәрекрестьяннәре авылларыннан тыш, патша сарае (''удел'') авылларында&nbsp;да волостьлар оештырыла.
 
Элекке [[Казан ханлыгы]] биләмәләрендә [[XVI&nbsp;гасыр]]ның 2-нче яртысында башта сарайга караган һәм ясаклылар авылларында, [[XVIII&nbsp;гасыр]]дан [[Казан губернасы|губернаның]] барлык өлешендә волостьларга бүленеш тәртибе кертелә. Дәүләт милке министры граф П.&nbsp;Д.&nbsp;Кисилёв тәкъдим иткән реформа җирлегендә урыннарда дәүләт крәстияннәрекрестьяннәре белән идарәчелеккә, волость идарәләреннән тыш, волость җыеннарын җыю карала. Алар урыннардагы дәүләт милке палаталарына яки округ идарәләренә буйсынган. «[[1861&nbsp;ел]]ның [[19&nbsp;февраль]] нигезләмәләре» таләбенчә, крепостнойлыктан азат ителгән крәстияннәркрестьяннәр эшен карау өчен тагын бер оешма&nbsp;— волость мәхкәмәсе булдырыла. Волостьлар [[1861&nbsp;ел]]дан&nbsp;— җәмәгать арадашчылары күзәтчелегендә, [[1874&nbsp;ел]]дан&nbsp;— өяз крәстиянкрестьян кабулханәләре, [[1889&nbsp;ел]]дан&nbsp;— [[земство]] башлыклары карамагындагы сословиеле крәстияннәркрестьяннәр идарәсе берәмлеге була. [[1917&nbsp;ел]]гы [[Февраль революциясе]]ннән&nbsp;соң волость [[земство]]лары оештырыла, волость шул төбәктә яшәүче барлык сословиеләр өчен үзидарә берәмлегенә әверелә. [[1920&nbsp;ел]]да [[ТАССР]] оештырылгач, волость [[кантон]]нарда төп административ-бүленеш берәмлеге була. ТАССР-да районнарга бүленеш барышында волостьлар бетерелә ([[1930 ел|1930]]).
 
== Әдәбият ==