Икенче бөтендөнья сугышы: юрамалар арасында аерма

|нәтиҗә = [[Адольф Һитлер|Һитлерга]] каршы коалициянең җиңүе, [[Берләшкән Милләтләр Оешмасы]]ның барлыкка килүе, [[фашизм]] һәм [[национал-социализм]] идеологияләренең тыелуы, [[Сәвит Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССҖБСССР]] һәм [[АКШ]]ның сәяси яктан ике котыплы дөньяның баш дәүләтләренә әверелүе һәм алар арасында [[Салкын сугыш]]ның башлануы, [[Бөекбритания]] һәм [[Франция]]нең дөнья сәясәтендәге роленең кимүе, колониаль империяләр колонияләренең бәйсезлеккә ирешүе.

[[Сәвит Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССҖБСССР]]<br />

Рапалл килешүен имзалаганнан соң, [[1922 ел]]ның [[11 август]]ында [[Рейхсвер]] белән [[Кызыл Армия]] арасында хезмәттәшлек турында яшерен килешү төзелә<ref>[http://www.rg-rb.de/index.php?option=com_rg&task=item&id=7578&Itemid=0 Русская Германия] Рейхсвер и Красная армия: брак по расчёту</ref>. Алмания һәм Совет Русиясенең Беренче бөтендөнья сугышы елларында тупланган хәрби-техник потенциалны сакларга һәм үстерергә мөмкинлекләре барлыкка килде<ref name=autogenerated1>[http://www.airpages.ru/dc/lipetsk.shtml Липецкая секретная авиашкола] Немецкий след в истории отечественной авиации. /Соболев Д. А., Хазанов Д. Б.</ref><ref name=autogenerated2>[http://www.litmir.net/br/?b=88237 Немецкие танки в бою] Михаил Борисович Барятинский</ref>. Хезмәттәшлек нәтиҗәсендә, Кызыл армия Алмания хәрби сәнәгатенең техник казанышларына һәм Алмания Генштабының эш алымнарына юл ала, ә Рейхсвер [[ССҖБСССР]] территориясендәге өч мәктәптә очучылар, танкчылар һәм химик корал буенча белгечләр әзерли башлый, Алмания хәрби сәнәгатенең бүлендек предприятиеләре базасында үз офицерларын Алмания территориясендә тыелган коралның яңа модельләре белән таныштыра ала<ref name=autogenerated3>[http://www.mgimo.ru/files/210929/Weimar.pdf Внешняя политика Вемарской республики (1919—1932)] / Н. В. Павлов // MGIMO.ru. −2011. — Октябрь.</ref>.

[[1928 ел]]ның [[27 июль|27 июлендә]] [[Париж]]да милли сәясәт коралы буларак сугыштан баш тарту турында [[Бриан — Келлог пакты]]на кул куела. Пакт [[1929 ел]]ның [[24 июль|24 июлендә]] үз көченә керергә тиеш була. [[1929 ел]]ның [[9 февраль|9 февралендә]], пакт үз көченә кергәнче үк, [[Мәскәү]]дә «[[Литвинов беркетмәсе]]»&nbsp;— [[ССҖБСССР]], [[Польша]], [[Румыния]], [[Эстония]] һәм [[Латвия]] арасында Бриан&nbsp;— Келлог пактын вакытыннан алда гамәлгә кертү турындагы Мәскәү протоколы имзалана. [[1929 ел]]ның [[1 апрель|1 апрелендә]] аңа [[Төркия]] һәм [[5 апрель]]дә [[Литва]] кушыла.

* [[Икенче бөтендөнья сугышының Көнчыгыш Аурупа сугыш хәрәкәтләре мәйданы|Көнчыгыш Аурупа]]: [[Сәвит Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССҖБСССР]] (көнбатыш өлеше), [[Польша]], [[Финләндия]], [[Норвегия]]нең төньягы, [[Чехословакия]], [[Румыния]], [[Маҗарстан]], [[Болгария]], [[Югославия]], [[Аустрия|Австрия]] (көнчыгыш өлеше), [[Көнчыгыш Алмания]], [[Баренц диңгезе]], [[Балтыйк диңгезе]], [[Кара диңгез]].

* [[Икенче бөтендөнья сугышының Тын океан сугыш хәрәкәтләре мәйданы|Тын океан]]: [[Кытай]] (көнчыгыш өлеше һәм [[Манҗурия|төньяк-көнчыгыш өлеше]]), [[Япония]] ([[Корея]], [[Көньяк Сахалин]], [[Курил утраулары]]), [[Сәвит Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССҖБСССР]] ([[Ерак Көнчыгыш]]), [[Алеут утраулары]], [[Монголия]], [[Һоңкоң]], [[Француз Һиндкытае]], [[Бирма]], [[Андаман утраулары]], [[Малайя]], [[Сингапур]], [[Саравак]], [[Голланд Ост-Индиясе]], [[Сабах]], [[Бруней]], [[Яңа Гвинея]], [[Папуа]], [[Соломон утраулары]], [[Филипин]], [[Һавай утраулары]], [[Гуам]], [[Уэйк]], [[Мидуэй (утрау)|Мидуэй]], [[Мариан утраулары]], [[Каролин утраулары]], [[Маршалл утраулары]], [[Гилберт утраулары]], [[Тын океан]]ның күп санлы вак утраулары, [[Тын океан]]ның зур өлеше, [[Һинд океаны]].

Икенче дөнья сугышы [[1939 ел]]ның [[1 сентябрь|1 сентябрендә]] [[Алмания]]нең [[Польша]]га [[Вермахтның Польша кампаниясе|һөҗүм итүе]] белән башлана. [[3 сентябрь]] көнне [[Бөек Британия]] һәм [[Франция]] [[Алмания]]гә [[Сәер сугыш|сугыш]] игълан итә. [[17 сентябрь]]да совет гәскәрләре [[Польша]]ның көнчыгыш төбәкләрен [[ЭККГ Польша явы|басып ала]]. [[30 ноябрь]]да совет гәскәрләре [[Финләндия]] территориясенә керә ([[Совет-фин сугышы (1939-1940)|Кышкы сугыш]] [[1940 ел]]ның [[12 март]]ына хәтле давам итә һәм формаль яктан совет чыганакларында Икенче дөнья сугышының өлеше дип исәпләнми). [[1940 ел]]ның [[апрель]] һәм [[май]] айларында Алмания гәскәрләре [[Дания]], [[Норвегия]], [[Бельгия]], [[Нидерланд]]лар, [[Лүксимбур|Люксембург]], [[июнь]] аенда [[Франция]]не [[Франция кампаниясе|басып алалар]]. [[1940 ел]]ның [[июнь]] аенда ССҖБСССР [[Литва]], [[Латвия]], [[Эстония]] һәм [[Румыния]]нең көнчыгыш төбәкләрен басып ала. [[1940 ел]]ның [[10 июль|10 июлендә]] [[Алмания]]не яклап [[Италия]] сугышка керә, аның гәскәрләре [[август]] һәм [[сентябрь]] айларында [[Британия Сомалисы|Британия Сомалины]], өлешчә [[Кения]] һәм [[Судан]] басып алган, [[Мисыр]] җирләренә кергән. [[Декабрь]] аенда алар Британия гәскәрләре тарафыннан тар-мар ителеп, [[1941 ел]]ның [[гыйнвар]]—[[май]] айларында [[Көнчыгыш Африка]]дан куылган. [[1941 ел]]ның апрелендә [[Алмания]] [[Греция]] һәм [[Югославия]]ны басып ала. [[Япония]] [[Кытай]]ның көньяк төбәкләрен һәм француз Һиндкытайның төньяк өлешен оккупацияләгән.

[[1941 ел]]ның [[22 июнь|22 июнендә]] [[Алмания]] [[Сәвит Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|Советлар Союзына]] һөҗүм итә ([[Бөек Ватан сугышы]]н кара). [[1941 ел|1941]]—[[1942 ел]]ларда Һитлерга каршы коалициянең нигезе оеша ([[Сәвит Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССҖБСССР]], [[Бөек Британия]] һәм [[Америка Кушма Штатлары]]).

[[Кызыл Армия]]нең [[Сталинград сугышы|Сталинград]] ([[1942 ел|1942]]—[[1943 ел|1943]]), [[Курск сугышы|Курск]] ([[1943 ел|1943]]) һәм [[Днепр]] елгасы ([[1943 ел|1943]]) ярларындагы җиңүләре белән Икенче дөнья сугышының борылышы билгеләнә. [[1943 ел]]ның маенда Бөек Британия һәм Америка гәскәрләре [[Төньяк Африка]]ны азат итәләр. [[1943 ел]]ның июлендә [[Италия]]нең фашист режимы җимерелә, октябрь аенда Италия [[Алмания]]гә сугыш игълан итә. Алмания гәскәрләре Италия территориясен басып ала. 1943 елның июль-август айларында коалиция гәскәрләре [[Италия]]гә, [[1944 ел]]ның июнендә&nbsp;— икенче фронт ачып [[Нормандия]]гә керәләр. [[1944 ел|1944]]—[[1945 ел]]ларда совет гәскәрләре Үзәк һәм Көньяк-көнчыгыш Европа илләрен азат иткән. [[1945 ел]]ның апрелендә союздаш гәскәрләр Төньяк Италияне азат итәләр, Көнбатыш Алманияне басып алалар. [[1945 ел]]ның [[2 май|2 маенда]] [[Кызыл Армия]] [[Берлин]]ны яулап ала. [[8 май]] көнне [[Берлин]] янындагы Карлсхорст дигән урында Алмания гәскәре башлыклары шартсыз [[капитуляция]] актына кул куялар. [[Сәвит Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССҖБСССР]], [[АКШ]] һәм [[Бөек Британия]] хөкүмәт башлыкларының Берлин конференциясе ([[17 июль]]—[[2 август]], [[1945 ел|1945]], [[Потсдам]]) [[Европа]]ның сугыштан соң корылышының нигезләрен билгеләгән.