Лимон: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Umarbot (бәхәс | кертем)
к Франция
Тамга: кире кагылган
к Umarbot үзгәртүләре (бәхәс) IanraBot юрамасына кадәр кире кайтарылды
Тамга: кире кайтару
Юл номеры - 1:
{{УК}}Taxobox
| name = Лимон
| image file = P1030323.JPG
| image descr = Лимон агачының чәчкә белән җимеше
| regnum = Үсемлекләр
| divisio = [[Ябыкорлыклылар]]
| classis = [[Икеөлешлеләр]]
| ordo = [[Сапинда чәчкәлеләр]] (Sapindales)
| familia = [[Руталар]] <!-- (Rutaceae) -->
| subfamilia = [[Цитруслар]]
| genus = [[Цитрус]]
| species = '''Лимон'''
| latin = {{btname|Citrus × limon|([[L.]]) [[Burm.f.]]}}
| wikispecies = Citrus limon
| commons = Category:Lemon
| itis = 28885
| ncbi = 2708
}}
'''Лимо́н''' ({{lang-la|Citrus limon}}) — Цитрус [[агач]]лары төркеменең гибридлы төре. Бу [[агач]]ның [[җимеш]]е дә лимон дип атала.
 
Лимонның туган җирен галимнәр якынча [[Һималай]] тавының итәгендә дип фаразлыйлар. Анда әле дә лимон агачының кыргый төрләре очрый. Бу җимеш [[Европа]] һәм [[Азия]]не бик озак вакыт гизеп йөрәгеннән соң, [[ХVII гасыр]]да [[Русия]]гә килеп җитә. Аның агачын [[Мәскәү]]гә [[Һолландия]]дән алып кайтып утырталар. Тора-бара алпавыт утарларында да лимон үстерү модага керә.
'''Лимон''' ({{lang-fr|Mons (Puy-de-Dôme)}}) — [[Франция]]нең [[Пюи-де-Дом]] департаментында урнашкан коммуна.<ref>{{cite web|url=https://www.legifrance.gouv.fr/eli/decret/2016/9/28/INTB1614083D/jo/texte|title=Décret n° 2016-1262 du 28 septembre 2016 portant fixation du nom de la région Grand Est|website = Декрет от 28 сентября 2016 года|lang=fr|publisher=legifrance.gouv.fr|accessdate=2016 елның 12 ноябре года|archiveurl=https://archive.is/20161002095711/https://www.legifrance.gouv.fr/eli/decret/2016/9/28/INTB1614083D/jo/texte|archivedate=2016-10-02}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000028652474|title=Décret n° 2014-207 du 21 février 2014 portant délimitation des cantons dans le département du Haut-Rhin|website = Директива от 21 февраля 2014|lang=fr|publisher=legifrance.gouv.fr|accessdate=2015 елның 17 ноябре|archiveurl=https://archive.is/20151019174510/http://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000028652474|archivedate=2015-10-19}}</ref>
== Халкы ==
{{ХСВМ||Таблица}}
 
=== Морфология ===
== Тышкы сылтамалар ==
Лимон&nbsp; — 5-8 м биеклегендәге зур булмаган җимеш агачы. 45 еллык агачлар да очрый.
 
Кабыгы соргылт төстә, энәле.
* {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/donnees-detaillees/rp2010/chiffres-cles/base-cc-emploi-pop-active-2010/base-cc-emploi-pop-active-2010.zip|title=Base chiffres clés: emploi — population active 2010|publisher=[[Национальный институт статистики и экономических исследований Франции|INSEE]]|lang=fr|accessdate=2015 елның 17 ноябре}}
Яфраклары калын тиреле, яшел төстә, озынлыгы 10—15&nbsp;см, калынлыгы 5—8&nbsp;см, ялтырап торган, 3 елга бер коелалар.
Чәчкәләре аерым, яки парлы, 2-3 см зурлыгында. Таҗлары ап-пак яки саргылтрак, тыштан ал төстә, нечкә хуш исле.
Җимешнең озынлыгы 6—9&nbsp;см, диаметры 4—6&nbsp;см, саргылт, әрчергә авыррак кабыклы, эфир майлары тупланган бизләре бар. Җимешнең эчке өлеше берничә уемлы. Орлыклары яшькелт-сары яки ак, киселештә яшькелт, озынча.
 
Язда чәчкә ата. Көз көне җимешләрен бирә. {{коммент|Җылытма|теплица}} шартларында ел әйләнәсенә уңыш китерә.
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
 
=== Биологик үзенчәлекләре ===
== Чыганаклар ==
Лимон яфрагының төзелеше кызыклы: беренче карауга гади яфрак. Ботаникада катлаулы яфрак дип берничә өлештән торган, һәрберсе аерым коелган яфракны атыйлар. Лимонның яфрак пластинкасы төпсәсенән алдарак коела. Икенче сүз белән әйткәндә, лимонның яфрагы катлаулылар исәбенә керә, әмма аның өлеше берәү генә калган.
* [https://33tura.ru/goroda-frantsii Франция шәһәрләре.]
 
== Химик составы ==
{{France-geo-stub}}
Лимонның химик составы буенча судан һәм [[лимон кислотасы]]ннан тора. Шуның белән бергә аның составында [[витаминнар]] күп: иң беренче чиратта бу матдәләр алмашын көйләүче, тукымаларны тукландыручы С витамины, аннан [[A витамины|А]], В1, В2, [[D витамины|Д]] витаминнары һәм тагын цитрусларда гына була торган [[Р витамины]] яки цитринга бай. Шуңа да лимон күп авыруларны дәвалаучы һәм косметик чара булып санала.
 
==Төрләре==
Бүлмәдә үстерү өчен яраклаштырылган "Павловский" сорты, шулай ук кала "Новогрузинский", "Мейер", "Дженоа" һәм "Эврика" сортлары өй шартларында үстерү өчен яхшы саналалар. "Павловский" сортлы лимон – иң яхшы сортларның берсе. Ул яктылык җитәрлек булмауны да җиңел кичерә. Үзе серкәләнә. Кечкенә пумала белән ясалма серкәләндерү дә комачауламый.
 
Русиядә лимон [[XIX гасыр]] уртасында [[Павлово]] шәһәрендә үстерелә башлаган. Аны [[Төркия]]дән сәүдәгәрләр алып кайткан дип фаразлана. Шәһәр исеме тора-бара лимон сортына әйләнгән. Әлеге сорт лимон куагы 1-1,5 метр биеклеккә җитә. Көньяк-көнчыгыш, көньяк-көнбатыш, көнчыгыш якка карап торган [[тәрәзә]] төпләрендә яхшы үсә. Иң мөһиме турыдан-туры кояш нурлары төшеп тормасын. Һава дымлылыгы 60-80 процент булырга тиеш. Лимон шулай ук җылы су бөркегәнне ярата. Төбенә сипкән су һава температурасыннан 5 градуска югары булу шарт. Суны төбенә кадәр җиткәнче мул итеп сибәргә кирәк.<ref>[http://www.vatantat.ru/serle_sandyk/page942.htm Бәби дисәң дә була...]</ref>
 
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
== Чыганаклар ==
* [http://gazeta.tgim1.edusite.ru/28/kinash.htm Лимонның мең дә бер шифасы]
 
[[Төркем:Франция коммуналарыЦитруслар]]
[[Төркем:ПюиҖиләк-де-Дом департаменты коммуналарыҗимешләр]]
[[Төркем:Әлифба буенча торак пунктлар]]
[[ce:Лимон]]