Wikipedia

Тум: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Yufereff (бәхәс | кертем)
1066 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
Umarbot (бәхәс | кертем)
Ботлар
517 858 үзгәртергә
к Алмания
Тамга: кире кагылган
Юл номеры - 1:
{{УК}}
{{ТП/ВМ
|халәт =
|татар исеме = Тум
|чын исем = {{lang-ru|Томск}}<br />[[File:Томск (коллаж).png|300px]]
|ил = Русия
|герб =
|байрак =
|герб киңлеге =
|байрак киңлеге = 150
|lat_dir = N|lat_deg = 56|lat_min = 29|lat_sec = 19
|lon_dir = E|lon_deg = 84|lon_min = 57|lon_sec = 8
|CoordAddon = type:city(638300)_region:RU
|CoordScale =
|ЯндексХарита = http://maps.yandex.ru/map_search.xml?map=5&lay=28&id=3271
|ил харитасы зурлыгы =
|төбәк харитасы зурлыгы =
|район харитасы зурлыгы =
|төбәк төре = өлкә
|төбәк = Тум өлкәсе
|төбәк җәдвәлдә =
|район төре = Шәһәр бүлгесе
|район = Тум
|район җәдвәлдә =
|җәмгыять төре =
|җәмгыять =
|җәмгыять таблицада =
|ил харитасы =
|төбәк харитасы =
|район харитасы =
|эчке бүленеш = 4 район
|башлык төре =
|башлык =
|нигезләү датасы = 1629
|беренче телгә алу =
|элеккеге исемнәр =
|мәйдан =294,6
|биеклек төре =
|ТП мәркәзе биеклеге = 80
|климат = кискен котиненталь
|рәсми тел = урыс теле
|халык саны = 574 002
|исәп елы = 2018
|халык тыгызлыгы =
|агломерация =
|милли состав =
|дини состав =
|этнохороним =
|сәгать кушагы =
|DST =
|телефон коды =
|почта индексы =
|почта индекслары =634xxx
|автомобил коды =
|Commons-та төркем =
|сайт =
|сайт теле =
|сайт теле 2 =
|сайт теле 3 =
|сайт теле 4 =
|сайт теле 5 =
| add1n = Кардәш шәһәрләр
| add1 = {{wikidata|p190}}
| add3n = Бүләкләр
| add3 = {{Октябрь Инкыйлабы ордены|тип=шәһәр}}
}}
'''Тум'''<ref>http://www.antat.ru/ru/iyli/publishing/book/2015/Этимологический%20словарь-2%20том.pdf</ref> яки '''Томск''' ({{lang-ru|Томск}}) — [[Русия]]дәге шәһәр, [[Тум өлкәсе]]нең административ үзәге. [[Көнбатыш Себер]]нең көнчыгышында, Том елгасының ярларында урнашкан. Шәһәрдә елга порты, тимер юл станциясе, аэропорт бар.
 
'''Тум''' ({{lang-de| Thum}}) — [[Алмания]]нең [[Саксония]] җирендә урнашкан [[Алмания коммуналары|коммуна]]<ref>{{Cite web |url=http://polbu.ru/starcev_govmanagement/ch25_all.html |title=Федеративная Республика Германия. Германская система местного управления: Я. Ю. Старцев. Государственное и муниципальное управление в зарубежных странах<!-- Заголовок добавлен ботом --> |accessdate=2009-11-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180114114621/http://polbu.ru/starcev_govmanagement/ch25_all.html |archivedate=2018-01-14 |deadlink=yes}}{{ref-ru}}</ref>.
2018 ел җанисәбе буенча шәһәрдә 574 002 кеше яши<ref name="demoscope.ru">[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus10_reg2.php 2010 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref>.
 
== Халкы ==
Тум [[1604 ел]]да барлыкка килгән. [[1804]]—[[1925]] елларда [[Томск губернасы]] үзәге. Шәһәр [[19 гасыр]]ның 30-еллары охиридан, Тум вә Янәсәй губерналарында алтынны күпләп чыгара башлавы сәбәпле, [[Себер]]нең мөһим сәүдә, кәсепчелек вә транзит үзәгенә әверелгән. Томскида [[1880]] елда Русиянең [[Азия]] өлешендә беренче университет, [[1896]] елда Себердә беренче югары техника уку йорты — технология институты ачылган. Патша Русиясе дәверендә сөрген урыны булган.
{{ХСВМ||Таблица}}
 
== Географиясе ==
Томскида машиналар төзү һәм метал эшкәртү (җиһазлар төзү, электротехника сәнәгате, муентерәкләр (подшипниклар), әсбаплар һ.б.), [[химия]], агач эшкәртү, азык-төлек, җиңел сәнәгатьләре үсеш алганнар. Төзелеш материаллары ширкәтләре бар. Шәһәрдә [[Русия фәннәр академиясе|РФА]] Себер бүлекчәсенең гыйльми үзәге; 7 югары уку йорты (шул исәптән, Томск дәүләт университеты), 10 театр, музейлар (шул исәптән, Томск университеты музее), Ботаника бакчасы бар. Мигъмарият һәйкәлләре: Воскресение чиркәве (18 гасыр азагы — 19 гасыр башы), сәүдә рәтләре (18—19 гасырлар) сакланган.
 
Коммуна мәйданы — {{МВМ}}. Диңгез дәрәҗәсе өстеннән {{ДДВМ}} биеклектә урнашкан.
[[2020 ел]]ның [[2 июль|2 июленнән]] — '''«[[Хезмәт даны шәһәре]]»'''<ref>[http://www.kremlin.ru/events/president/news/63596 Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»]</ref>.
 
== Тышкы сылтамалар ==
==Халык==
{| class='standard' style='text-align: center;' width=66%
|- class='bright'
! [[1897]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/census.php?cy=0</ref> !! [[1926]]<ref>http://ak.gks.ru/peep2010/DocLib3/1926.htm</ref> !! [[1939]]<ref>http://www.gks.ru/free_doc/doc_2011/year/year2011.rar</ref> !! [[1959]]<ref>http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php</ref> !! [[1970]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[1979]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[1989]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[2002]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[2010]]<ref>http://www.primstat.ru/VPN2010/webpages/chislNas.mht</ref>
|- class='bright'
| 52 221 || 92 485 || ~145 000 || 248 823 || 338 389 || 420 730 || 501 963 || 487 838 || 524 669
|}
Милләтләр (2010): [[урыслар]] — 91,7%, [[татарлар]] — 1,7%, [[украиннар]] — 1,0%.
 
* [http://www.statistik.bayern.de/imperia/md/content/lfstad/bbs_schluessel_2009_01_15.xls Алмания коммуналары, 2008 елның гыйнвары (Excel: Таблица SA61)]{{ref-de}}
== Эчке бүленеш ==
Шәһәр 4 районга бүленә:
# Киров районы
# Совет районы
# Ленин районы
# Октябрь районы
 
== Шәһәрдә туган күренекле кешеләр ==
==== Татарлар, башкортлар ====
* [[Галия Измайлова (балерина)|Галия Измайлова]] (1923-2010), балет биючесе, ССРБ халык артисты ([[1962]]).
* [[Рәис Бохараев]] (1929-2009), КДУ профессоры.
* [[Роза Исмәгыйлева]] (1928), Африка белгече.
== Татар матбугаты ==
{{Wikidata list|sparql=SELECT DISTINCT ?item WHERE {
OPTIONAL { }
?item wdt:P407 wd:Q25285.
OPTIONAL { }
?item wdt:P131 wd:Q976.
}
|columns=label
|sort=label
|autolist=fallback
|row_template=subst:Wikidata list/Тамгалы исемлек
|skip_table=1
|col_count=3
}}
* [[Себер юксыллары (гәҗит)|Себер юксыллары]]
* [[Тум сүзе (гәҗит)|Тум сүзе]]
* [[Чулпан (гәҗит, Тум)|Чулпан]]
 
{{Wikidata list end}}
== Моны да карагыз ==
* [[Татар бистәсе (Томск)]]
 
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
{{Русиянең зур шәһәрләре}}
{{Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары}}
 
{{Germany-geo-stub}}
[[Төркем:Русия субъектлары башкалалары]]
 
[[Төркем:Тум]]
[[Төркем:Алмания шәһәрләре]]
[[Төркем:Саксония шәһәрләре]]
[[Төркем:Әлифба буенча торак пунктлар]]
[[ru:Тум]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Тум