Эт: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Umarbot (бәхәс | кертем)
к Ай
Тамга: кире кагылган
Ильвир (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Тамга: кулдан кире кайтару күрсәтмәле төзәтмә
Юл номеры - 1:
{{УК}}taxobox
| name = Эт
| image file = Collage of Nine Dogs.jpg
| superregnum = [[Эукариотлар]]
| regnum = Хайваннар
| phylum = [[Хордалылар]]
| subphylum = [[Умырткалылар]]
| classis = [[Имезүчеләр]]
| ordo = [[Ерткычлар]]
| familia = [[Бүресыманнар]] ({{lang-ru|[[:ru:Псовые|Псовые]]}})
| genus = [[Бүреләр]] ({{lang-ru|[[:ru:Волки|Волки]]}}, {{lang-la|Canis}})
| species = [[Бүре]] ({{lang-la|Canis lupus}})
| subspecies = '''''Эт'''''<ref name = "MSW3 Canis lupus familiaris">{{cite web|url=http://www.bucknell.edu/MSW3/browse.asp?id=14000752|title=Mammal Species of the World – Browse: Canis lupus familiaris|publisher=Bucknell.edu |year=2005 |accessdate=12 March 2012}}</ref>
| latin = {{btname|Canis lupus familiaris}}<br />{{SWE}} [[Linnaeus]] ''([[1758]])''
| section name =
| section text =
| wikispecies = Canis lupus familiaris
| commons = Category:Dogs
| ncbi = 726821
}}
'''Эт''' ({{lang-la|Canis lupus familiaris}}) — [[йорт хайваннары]]ның иң беренчесе. [[Карл Линней]] [[1758 ел]]да этләрне аерым [[биологик төр]] ({{lang-lat|Canis familiaris}}) итеп тасвирлый. [[1993 ел]]дан этләрне [[бүре]]ләрнең ({{lang-la|Canis lupus}}) аерым астөре итеп таныйлар<ref>[http://www.vetinfo.com/scientific-name-for-dogs.html Scientific Name for Dogs — VetInfo]</ref>.
 
== Сыйфатлама ==
'''Эт''' ({{lang-fr|Eth}}) — [[Франция]]нең [[Нор]] департаментына<ref name=INSEE-06>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99&ref_id=pop-sexe-age-quinquennal|title=Population selon le sexe et l'âge...2006|lang=fr|website = Распределение населения по полу и возрасту (2006)|publisher=[[Национальный институт статистики и экономических исследований Франции|INSEE]]|accessdate= 2015 елның 17 ноябре|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AQXA0POL?url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99|archivedate=2012-09-04}}</ref> караган [[Франция коммуналары|коммуна]],<ref>{{cite web|url=https://www.legifrance.gouv.fr/eli/decret/2016/9/28/INTB1614083D/jo/texte|title=Décret n° 2016-1262 du 28 septembre 2016 portant fixation du nom de la région Grand Est|website = Декрет от 28 сентября 2016 года|lang=fr|publisher=legifrance.gouv.fr|accessdate=2016 елның 12 ноябре года|archiveurl=https://archive.is/20161002095711/https://www.legifrance.gouv.fr/eli/decret/2016/9/28/INTB1614083D/jo/texte|archivedate=2016-10-02}}</ref> Ольнуа-Эмери кантонына карый.<ref>{{cite web|url=http://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000028652474|title=Décret n° 2014-207 du 21 février 2014 portant délimitation des cantons dans le département du Haut-Rhin|website = Директива от 21 февраля 2014|lang=fr|publisher=legifrance.gouv.fr|accessdate=2015 елның 17 ноябре|archiveurl=https://archive.is/20151019174510/http://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000028652474|archivedate=2015-10-19}}</ref>
Кеше аны бик борынгы заманнарда, моннан 15 мең еллар элек кулга ияләштергән. Кулга ияләштерелгән эт кешегә ау вакытында ярдәм иткән, аның торагын саклаган.
 
Хәзерге вакытта да этләр кешеләрнең иң якын дуслары һәм ярдәмчеләре булып калалар. Алар җинаятьчеләрне, чик бозучыларны табарга ярдәм итәләр, йортны саклыйлар. Галимнәр хайваннар организмын өйрәнү өчен тикшеренүләрне этләрдә үткәрәләр. Фәнни максатларда этләрне хәтта [[космос]]ка җибәрәләр.
== Халкы ==
{{ХСВМ||Таблица}}
 
== Этләр карау ==
== Тышкы сылтамалар ==
Этләрнең йонын тарарга, тору урыннарын чиста тотарга кирәк. Эткә һич тә кычкырырга, аны орышырга, кыйнарга ярамый.
 
Каршыгызга таныш булмаган эт килеп чыкса, аннан йөгереп качмагыз. Адымнарыгызны акрынайтыгыз һәм тынычланыгыз. Тик торган кешегә гадәттә эт тими. Әгәр эт тешләсә, яраны врачка күрсәтегез, мөмкинлек булса, тешләгән этне ветеринарга күрсәтергә кирәк. Кешегә һөҗүм иткән эттә бик куркынычлы котыру авыруы булуы ихтималы зур.
* {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/donnees-detaillees/rp2010/chiffres-cles/base-cc-emploi-pop-active-2010/base-cc-emploi-pop-active-2010.zip|title=Base chiffres clés: emploi — population active 2010|publisher=[[Национальный институт статистики и экономических исследований Франции|INSEE]]|lang=fr|accessdate=2015 елның 17 ноябре}}
 
Этләрнең йоннары бик җылы, ләкин алар тирләмиләр, чөнки аларның тир бизләре юк. Шуңа күрә алар, эсселәнгәндә суыну өчен, авызларын зур ачып, телләрен чыгаралар. Этләрне өйрәнә торган белгечләне кинологлар диләр.
 
== Эт токымнары ==
[[Файл:Webster's dogs.jpg|300px|thumb|right|Эт токымнары, [[1911 ел]] рәсеме]]
Дөньяда этләрнең 400 ләп токымы бар. Аларның барысын өч төркемгә бүләргә мөмкин: ау этләре, хезмәтчән этләр һәм декоратив этләр.
 
Ау этләре тиз чабулары һәм чыдамлылыклары белән аерылып торалар. Алар бик яхшы ишетә һәм ис сизә. Бу төркемгә бурзайлар, лайка, сеттер, [[такса]], гончая һәм башка токымлы этләр керә. Юлсыз җирдә адашып, бәлагә юлыккан кешеләрне, тауларда кар ишелеп, кар астында калганнарны табарга һәм коткарырга булышучы этләр дә бар. Сенбернар токымлы бу этләр [[XVII гасыр]]да [[Швейцария]]дә чыгарылган. Көтү көтәргә булышучы этләр овчарка токымыннан. Алар элекке заманнарда ук тау болынлыкларында сарык көтүләрен саклаган. Ә XVIII гасырда [[Шотландия]]дә чыгарылган көтүче этне колли дип атыйлар. Җигем этләре дә бар, беренче эзләрдән әле 7-8 мең ел элек үк сизелә, токымлы: Хаскалар, маламут, самоед.<ref>[https://sobaky.info/alyaskinskij-malamut/ Аляскинский маламут — тарих, тасвирламасы, токым үзенчәлекләре]</ref>
 
Сукыр кешеләрне юлдан йөртүче этләр бар. Болар колли, лабрадор кебек этләр. Алар бик кыю, ләкин тыныч холыклы. Сукыр кешене йөртә башлаганчы, билгеле инде, этне сукыр хуҗасына ияләндерергә һәм өйрәтергә кирәк.
 
Кешеләр декоратив этләрнең дә 50 дән артык токымын чыгарганнар. Аларга төрле терьерлар, болонка, пудель һәм башка күп кенә токым этләр керә. Декоратив этләрне шәһәр фатирларында да тотарга мөмкин. Өйдә эт тоту бик зур түземлелек һәм хезмәт сорый. Эткә бирелә торган ризык салкын да, кайнар да түгел, җылы булырга тиеш. Азыкның өчтән икесе иттән тора, калганы-үсемлек продуктлары. Этләр дөге, [[тары]], солы, манный боткаларын да яратып ашый. Күбесе яшелчә һәм җиләк-җимеш тә ярата.
 
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
 
== Чыганаклар ==
[[Төркем:Нор департаменты коммуналары]]
* [http://www.tatknigafund.ru/authors/991 Табигать бизәкләре: Башлангыч сыйныфлар өчен өстәмә уку китабы Автор: Ибраһимова Ф.З. Нәшрият: Мәгариф, 2002 ел. ]
[[Төркем:Франция коммуналары]]
 
[[Төркем:Әлифба буенча торак пунктлар]]
{{Йорт хайваннары}}
 
[[Төркем:Йорт хайваннары]]
[[Төркем:этләр]]