|
[[14. yöz]] –[[16. yöz]]neñ 1. yartısında Tatar tözüçe ostaları tarafınnan qorılğan şähär-kirmän nigezendä barlıqqa kilä. Şähärneñ üzägendä, [[Qazansu]] yılğasınıñ sul yarında borınğı Qazan Qälğäse urınında. [[Qazan xanlığı]] zamanında bu mäydanda ''Xan Sarayı'', ''Xan törbäläre'', ''Nurali mäçete'', ''[[Qolşärif mäçete]]'', mäsräsälär, alpawıt yortları h.b. bínalar urnaşqan. Qälğä xäzerge Kremlneñ tönyağında, qalqulıqta urnaşqan. Qazan Qälğäse 7 manaralı, díwarları eçke yaqtan taş belän nığıtılğan. Kirmaännän kerü yulları-qapqaları Nurali, Atalıq, Xan, Alabuğa, Kibäk h.b. isemnärdä bulğan. Şähär bistäläre yağınnan Arça, Zur, Tömän, Qırım, Köräyeş, Nuğay h.b. qapqalardan kergännär. Qapqalar östendä saqlanu manara-qorılmaları eşlängän. Qorılmalarnıñ arxitektur stillärendä Bolğar, [[Altın Urda]], Şosmanlı häm İtaliä-Awrupa mäktäpläre yoğıntısı sizelä. [[1552]]. yılda [[Qazannı yaw]]lağanda ul qorılmalarnıñ küpçelege cimerelgän.
[[Image:KazanKremlin.gif|thumb|250px|Qazan Kremle. Plan-sxema.[[20. yöz]] başına. 1- Qapqalı Spas manarası; 2 – Könyaq-könbatış manara; 3 – Preobrajenski manarsı; 4 – Küpqırlı manara; 5 – İsemsez manara; 6 – Tönyaq-könbatış manara; 7 – Yäşeren (Taynitski) çişmä manarası; 8 – Tnyaq manara; 9 – Voskresenski manarası; 10 – Könçığış manara; 11 – Dmitrov manarası; 12 – Konsistoriä manarası; 13 – Könyaq-könçığış manara; 14 – Blagoveşçenski Kafedral Çirkäwe; 15, 16, 21 – Spas-Preobrajenie monastıre qorılmaları; 17 – Kíprian häm İustinya çirkäwe; 18 – [[Söyembikä manarası]]; 19 – Saray çirkäwe; 20 – Gubernator sarayı; 22 – Konsistoriä; 23 – Arxierey yortı; 24, 25, 26 – Íünkerläre kölliäte bínası häm kazarmalar (xäzerge [[Ermitaj]] filialı); 27 – Qabulxanälä bínası.]] Qazan Kremle territoriäse könyaqtan tönyaqqa suzılğan küppoçmaq, [[1556]]-[[1562]]. yıllarda taştan, [[17. yöz|17-]][[18. yöz]]lärdä kirpeçtän qorılğan biek manaralı qälğä díwarları belän äyländerep alına. Bu kompleksta barlığı 14 manara sanala, alar ike törle: küzätü, saq manaraları (Könyaq-Könçığış, Könçığış, Könyaq-Könbatış, Tönyaq, Tönyaq-Könçığış, İsemsez häm Tönyaq-Könbatış tügäräk manaralar, Biş Qırlı manara); qapqalı manaralar: Spas ([[16. yöz]]neñ 2 yartısınnan), Yäşeren (Taynitski, Nurali qapqası urınında, 18. ğasırğa qädär Nikolski, 18. yözneñ axırınnan Taynitski), Konsistor, Dmitrov, Preobrajenski qapqası (Tömän qapqası urınında, [[16. yöz]]neñ 2. yartısınnnan Sergeyev, soñraq – Preobrajenski), Voskresenski qapqası ([[Alabuğa]] qapqası urınında). Manaralarnıñ qayberläre saqlanmağan. Kremlneñ tönyaq öleşendä [[Söyembikä manarası]], Blagoveşçenie Kafedral Çirkäwe, Soşestvie Svyatogo Duxa saray çirkäwe ([[1852]]-[[1859]]. da Vvedenski çirkäwennän ([[16. yöz]] urtası) üzgärtep qorıla), Gubernator Sarayı ([[19. yöz]] urtaları) Xan Sarayı urınına salına. Elekke Jünkerlär kölliäte bínası Arsenal häm Artilleriä yortı ([[18. yöz]]-[[19. yöz]] başı) urınında tözelä; [[2005]]. yıldan [[Ermitaj]] filialı bínası ([[1829]]-[[1840]], míğmar P.G.Pátnitski). Qazan Kremleneñ könçığışında Çirkäwlär idaräse (Duxovnaya konsistoriä) bínaları ([[18. yöz]] axırı), qabulxanälär ([[19. yöz]] başı), Arxierey yortı ([[1829]]), kazarmalar ([[19. yöz]]), könyaq-könbatışında Spas-Preobrajenie monastırınıñ ber öleşe saqlanğan ([[16. yöz|16-]][[19. yöz]]lär); şunıñ tönyağında ([[19. yöz]] urtasına qädär) Kíprian häm İustinya çirkäwe ([[16. yöz]] axırı) urnaşqan bula. Xäzer Qazan Kremlendä – [[Tatarstan]] Präzidente rezidensiäse, Tatarstan ministerlekläre, idaräçeleklär, xakimiät-xucalıq oyışmaları. [[1990. yıllar]]dan Qazan Kremlendä kiñ qolaç belän üzgärtep qoru, tözekländerü eşläre alıp barıla. [[1996]].dan [[Qolşärif mäçete]] tözeldä häm [[2005]]. yılda tözeläp beterde. [[2000]]dä Wäkillek bínası tözelä.
[[1994]].tä "Qazan Kremle" däwlät taríx-arxitektur häm sänğät muzéy-saqlawlığı oyıştırıla. [[2000]]. yıldan [[UNESCO]]nıñ Bötendönya Mädäniät häm Tabiğät Mírasları isemlegendä kertelde.
|
