Олы Үзән: юрамалар арасында аерма
Яңа бит: «{{Река |Название = Олы Үзән |Национальное название = kk/ Қараөзен |Изображение = |...» |
(аермасы юк)
|
7 авг 2020, 13:04 юрамасы
Калып:Река
"'Олы Үзән"'Чыганакка җибәрү хатасы: Отсутствует закрывающий тег </ref>. Әлеге исем юридик (Екатерина II|Екатерина II] һәм Павел I фәрманнары) географик (ЭСБЕ; Тян-Шанскийның «Русия»сенең V - VI томы) рус әдәбиятында очрый.
Тарихы
Монда, үзәкләрдә, иске обряд чиркәүләре һәм скитлары урнашкан. [1] Ембулат һәлакәтеннән соң, нәкъ менә бирегә, 1772 елда «йәшерен рәвештә Үзәнгә китеп», ҡурҡыу белмәҫ батыр Зарубин Иван Никифорович (Чика-Зарубин) байракны алып кайта. Тиздән Чика Самозванецның көрәштәшенә әверелә һәм Ялган Пётр III-нең триумфын һәм фаҗигасен тулысынча бүлешә.
Сугыш елларында монда кызыл частьлар (Чапаев, Василий Иванович|Чапаев) һәм аклар (Урал казаклары) арасында каты сугышлар була. Сламихинская станицасы (хәзерге поселок) Кызыл итеп алына.
Русиядә Гражданнар сугышы елларында монда кызыл частьләр ( Василий Иванович Чапаев һәм Дмитрий Андреевич Фурманов җитәкчелегендә) һәм аклар (яек казаклары) арасында аяусыз сугышлар барган. Кызыллар Сламихинская (хәзер — Жалпактал) станицасын яулап алганнар.
Археологиясе
Олы Үзән археологик тарихи һәйкәлләре, шул исәптән урта гасырларга караган каберлекләр дә, билгеле. Мокринский каберлеген археологик тикшеренүләрдә Алтын Урданың[2].көмеш тәңкәләре табылды.
Елганың уң як ярында, Орошаемое авылыннан 150 м көньякка таба һәм Александр Гайдан 1,5 км төньякка таба неолитик торак – Алгай бар[3]. Елганың текә ярларында һәм төбендә еш кына мамонт һәм борынгы үгез калдыклары (теш, яхшы сакланган казык тешләр, сөякләр) табыла.
Елга буендагы торак пунктлар
- Саратов өлкәсенең Краснопартизанский районы: Милорадовка, Головинщено;
- Саратов өлкәсенең Ершовский районы: Семёно-Полтавка, Целинный, Михайловка, Осинов Гай, Новорепное, Орлов Гай;
- Саратов өлкәсенең Дергачёвский районы: Золотуха, Зерновой;
- Саратов өлкәсенең Новоузенский районы: Куриловка, Үзән ныклыгы крепость, Таловка, Дмитриевка, Радищево, Новоузенск, Алгайский;
- Саратов өлкәсенең Александрово-Гайский районы: Луков Кордон, Александров Гай, Новоалександровка, Приузенский;
- Көнбатыш Казахстан өлкәсе Казталовский районы: Кайынды, Ашысай, Акпатер, Егинсай, Танат, Жанажол, Жалпактал, Караузен, Сатыбалды, Торегали;
- Көнбатыш Казахстан өлкәсе Жангали районы: Жанажол, Маштексай, Сарыкүл.
Су реестры мәгълүматлары
Русиянең дәүләт су реестры мәгълуматлары буенча, елганың су хуҗалыгы участогы — Олы Үзән Урал бассейны округына карый. Елга бассейны — Кече һәм Олы Үзән елгалары бассейннары (бассейннарның Русия өлеше)[4]. Код объекта в государственном водном реестре — 120200000211220000398 Дәүләт су реестрындагы объектның коды-120200000211220000398[4].
Искәрмәләр
- ↑ . XVIII гасыр ахырына күбәйеп киткәннәр. Уларға нигезне яик— «горынычлар», шулай ук Үзәк Русиядән килгән староверлар һәм Петра III патшаның рәхимле указыннан соң —Речь Посполитаядан старовер-реэмигрантлар салган.
- ↑ Пачкалов А. В. Нумизматические находки в могильнике Мокринский I // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. № 1/2009. Уральск. С. 276—281.
- ↑ Неолитическая стоянка Алгай в нижнем Поволжье
- ↑ 4,0 4,1 Дәүләт су реестры (2009-03-29). Бол. Узень. Русия Табигать министрлыгы. әлеге чыганактан 2009-03-29 архивланды. 2018-12-20 тикшерелгән.
Сылтамалар
- Узень Большой // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.