Германия: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Tolimbayli 1 (бәхәс | кертем)
Eniisi Lisika (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 57:
Каролинг империясе таркалгач, аның көнчыгыш өлешендә [[Изге Рим империясе]] исемле икенче бер дәүләт барлыкка килә. 9 гасыр буена Алмания тарихы Изге Рим империясе тарихы белән бергә үрелеп бара<ref>The lumping of Germanic people into the generic term 'Germans' has its roots in the [[Investiture Controversy]] according to historian Herwig Wolfram, who claimed it was a defensive move made by the papacy to delineate them as outsiders, partly due to the papacy's insecurity and so as to justify counterattacks upon them. See: {{cite book|author=Wolfram, Herwig|title=The Roman Empire and its Germanic Peoples|publisher=California University Press|year=1997|pages=11–13}}</ref>. Башта [[Көнчыгыш Франкия]] исеме астында билгеле булган территория көнбатышта Рейннан алып, көнчыгышта [[Эльба]] елгасына кадәр, һәм төньякта [[Төньяк диңгездән]] алып, көньякта [[Альп таулары]]на кадәр җәелгән була. 919-1024 нче елларда идарә иткән Отто династиясе патшалары (Саксон династиясе дип тә аталалар) берничә зур герцоглыкны бер дәүләткә берләштерә. Әлеге династиягә исем биргән [[Отто I]] 962'дә әлеге җирләрнең [[Изге Рим императоры]] дип игълан ителә. 996 нчы елда [[Отто III]] тарихта беренче тапкыр алман кешесен — ике туганы [[Папа Григорий V|Григорий V]]'не [[Рим папасы]] итә. Күп тә үтми, яңа билгеләнгән папа Отто III'гә Изге Рим империясе императоры таҗын киертә. [[Сали династиясе]] патшалары хакимлек иткән чорда (1024—1125 нче еллар), Изге Рим Империясе төньяк Италия һәм [[Бургундия (тарихи өлкә)|Бургундияне]] дә үз составына кертүгә ирешә. Әмма соңрак, тарихта «инвеститура өчен көрәш» исеме астында билгеле чиркәү һәм дәүләт башлыклары арасындагы тарткалашулар нәтиҗәсендә, Изге Рим империясе императорлары хакимияттән колак кага<ref>{{cite book|author=McBrien, Richard|title=Lives of the Popes: The Pontiffs from St. Peter to Benedict XVI|publisher=HarperCollins|year=2000|page=138}}</ref>.
 
[[File:Lucas Cranach d.Ä. — Martin Luther, 1528 (Veste Coburg).jpg|thumb|upright=0.7|[[Мартин Лютер]] (1483–1546) [[Протестант реформациясе]]н башлап җибәрә ([[Лукас Кранах (өлкән)|Лукас Кранах]] язган потрет).|ссылка=Special:FilePath/Lucas_Cranach_d.Ä._—_Martin_Luther,_1528_(Veste_Coburg).jpg]]
 
[[Штауфеннар]] нәселе дәверендә (Алманиядә 1138'дән алып 1254'кә кадәр хакимлек итәләр) Алмания территориясе шактый киңәя. Алман ханзадәләре [[славян]] халыклары яшәгән көньяктарак һәм көнчыгыштырак урнашкан җирләрдә үз йогынтыларын көчәйтәләр һәм алман кешеләрен бу җирләрдә төпләнергә өндиләр. Бу процесс тарихта алманча «''[[Ostsiedlung]]''» — «көнчыгышта урнашу», «көнчыгышны үзләштерү» хәрәкәте буларак билгеле. Аерым алман кенәзлекләре, аеруча Саксония кенәзлеге, «[[тәре яулары]]» нәтиҗәсендә Эльба һәм Балтыйк буе халыкларының җирләрен басып ала{{чыганак юк}}. Башлыча төньяк Алмания шәһәрләре төзегән [[Һанза берләшмәсе]] әгъзалары сәүдә эшен җәелдерәләр һәм өч гасыр буенча Балтыйк һәм Төньяк диңгез буйларында урнашкан шәһәрләрдә төп сәүдәгәр булалар<ref>Fulbrook 1991, pp. 13–24.</ref>. Көньяктагы Зур Равенсбург Сәүдә Җәмгыяте (''Große Ravensburger Handelsgesellschaft'') охшаш функция үти.
Юл номеры - 190:
 
Алманиядә елгалар күп: [[Рейн]], [[Дунай]], [[Эльба]], Везер һәм [[Одер]], алар каналлар белән тоташтырылган, иң мәшһүр канал — [[Киль каналы]], ул [[Балтыйк диңгезе|Балтыйк]] һәм [[Төньяк диңгез|Төньяк]] диңгезләрне тоташтыра. Эре күлләр: [[Боден күле|Боден]], Мюриц.
 
Алар күбесенчә көньяктан төньякка таба ага. Иң матур һәм зур елга — ''Рейн''. Бу елга буйлап миллионнарча тонна йөк ташыйлар. Елга тамакларында зур порт шәһәрләре урнашкан. Илнең көньяк-көнбатыш өлешендә Дунайның башланган урыннары ята. Рейн һәм ''Дунай'' бигрәк тә яз һәм җәй көннәре, карлар һәм таулардагы бозлыклар эрегән вакытта күп сулы була.
 
Строка 215 ⟶ 216 :
! align=center style="background:#f5f5f5;" | Халык саны
! rowspan=21 | {{navbar|Largest cities of Russia|plain=1}}
[[Рәсем:Frankfurt Am Main-St Bartholomaeus-Ansicht vom Nextower-20110812.jpg|border|115px]]<br />[[Майндагы Франкфурт]]<br />[[Рәсем:Schloß-Rosenstein.jpg|border|115px]]<br />[[Штутгарт]]<br />[[Рәсем:Medienhafen Duesseldorf Nacht.jpg|border|115px]]<br />[[Дүсселдорф]]<br />[[Рәсем:DK DO Skyline 300ppi CC BY NC SA-20140223-3068.jpg|border|115px|ссылка=Special:FilePath/DK_DO_Skyline_300ppi_CC_BY_NC_SA-20140223-3068.jpg]]<br />[[Дортмунд]]
|-
| align=center style="background:#f0f0f0;" | 1 ||align=left | '''[[Берлин]]''' || [[Берлин]] || 3326002
Строка 259 ⟶ 260 :
|-
| colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | <ref>https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/Zensus_Gemeinden.xls;jsessionid=E514CCE99993ECC0A7A8AAACFDDDB0CA.cae2?__blob=publicationFile</ref>
|}
<noinclude>
{{clear}}
 
Строка 329 ⟶ 331 :
 
Алмания төзелүеннән бирле [[Аурупа Берлеге]]ндә лидер ролен уйный. [[Икенче бөтендөнья сугышы]]ннан бирле ил [[Франция]] белән тыгыз икътисади-сәяси мөнәсәбәттә.
 
* Bulleted list item
== Дәүләт һимны ==
'''''Einigkeit und Recht und Freiheit'''''
:''Einigkeit und Recht und Freiheit''
:''für das deutsche Vaterland!''
Юл номеры - 344:
:''blühe, deutsches Vaterland!''
 
'''Һимнның әдәби тәрҗемәсе:'''<br>
 
'''Бердәмлек, Хокук, Хөррият'''<br>
'''Бердәмлек, Хокук, Хөррият<br>'''
 
Алман җирендә хаким.<br>
'''Бердәмлек, Хокук, Хөррият'''<br>
Изге туганлык хисләрен<br>
 
Йөртсен күңелендә һәркем.<br>
Алман җирендә хаким.<br>
Бердәмлек, Хокук, Хөррият —<br>
 
Безнең бәхет солтаны.<br>
Изге туганлык хисләрен<br>
Шул бәхеттә чәчәк атсын<br>
 
Мәңге Алман Ватаны!<br>
Йөртсен күңелендә һәркем.<br>
Шул бәхеттә чәчәк атсын<br>
 
Мәңге Алман Ватаны!<br>
Бердәмлек, Хокук, Хөррият —<br>
 
Безнең бәхет солтаны.<br>
 
Шул бәхеттә чәчәк атсын<br>
 
Мәңге Алман Ватаны!<br>
 
Шул бәхеттә чәчәк атсын<br>
 
Мәңге Алман Ватаны!<br>
 
=== Һимнның тарихы ===
Алмания Федератив Республикасының хәзерге һимнының музыкасын композитор Франц Йозеф Һайдн (''Franz Joseph Haydn'' (1732—1809)) язган дип санала. Бу — рәсми караш. Дүрт куплеттан торган сүзләрен 1841 елда Аугуст Һайнрих Һофманн фон Фаллерслебен (''August Heinrich Hoffmann von Fallersleben'' (1798—1874)) иҗат иткән, монысы төгәл билгеле. Һимнның музыкасы Австриянең иске кыйрал һимнына нигезләнеп язылган дигән фикер дә бар, бу һимн беренче тапкыр 1797 елның 12 февралендә башкарылган булган. Хәер, безнең көннәргә кадәр сакланып калган тагын бер чыганак та бар әле — шул ук көйгә җырлана торган көньяк алман халык җыры. Аның беренче сүзләре: “''Wieder klingen deutsche Lieder…''” (Яңадан алман җырлары яңгырый).
 
куплеттан торган сүзләрен 1841 елда Аугуст Һайнрих Һофманн фон Фаллерслебен (''August Heinrich Hoffmann von Fallersleben'' (1798—1874)) иҗат иткән, монысы төгәл билгеле. Һимнның музыкасы Австриянең иске кыйрал һимнына нигезләнеп язылган дигән фикер дә бар, бу һимн беренче тапкыр 1797 елның 12 февралендә башкарылган булган. Хәер, безнең көннәргә кадәр сакланып калган тагын бер чыганак та бар әле — шул ук көйгә җырлана торган көньяк алман халык җыры. Аның беренче сүзләре: “Wieder klingen deutsche Lieder…” (Яңадан алман җырлары яңгырый).<br>
Һимн 1922 елда Алман Республикасының беренче президенты Фридрих Эберт (''Friedrich Ebert'') тарафыннан расланган. Хәзерге заманда Фаллерслебен шигыренең өченче куплеты гына рәсми рәвештә башкарыла, һимнның исеме дә шул куплетның беренче сүзләреннән алынган: “''Einigkeit und Recht und Freiheit''” (Бердәмлек, Хокук, Хөррият). Веймар республикасында дүрт куплет та гамәлдә булган. Икенче Бөтендөнья сугышыннан соң „''Deutschland über alles''“ (“Алмания барыннан да өстенрәк” — Фаллерслебен шигыре нәкъ шулай башлана) рухында язылган өч куплетны рәсми кулланыштан төшереп калдырганнар. Шуңа да карамастан, Алманиядә аларны рәсми булмаган шартларда башкаруны тыя торган канун юк.<br>
 
== Икътисад ==
Строка 446 ⟶ 457 :
{{Main|Алманиядә дин}}
Алмания ватандашларына дин тоту иреге ил Конституциясендә беркетелгән. [[Алманнар]]ның күпчелеге — ил халкының 64 % ын тәшкил иткән [[христианнар]]. Шуның эченнән [[католиклар]] 25 млн 461 мең, [[протестантлар]] 24 млн 832 мең кеше. [[Православие]] дине тарафдарлары 1,3 млн.
 
[[Йәхвә]] шаһитлары 164 мең кеше.
 
Башка диннәр: [[Ислам]] дине тарафдарлары 4 млн 750 мең кеше (ил халкының 5, 70 % ы) ([[2020 ел|2020]]). [[Яһүд дине]] тарафдарлары 100 мең.
 
31 % халык атеистлар ([[Демократик Алмания Җөмһүрияте|АДР]] территориясендә 70 %).
* [[Албаниядә ислам]]