Контент бетерелгән Контент өстәлгән
|
|
|
{{УК}}
'''Төркмәнчай килешүе''' (рус. Туркменчайский договор, Туркменчайский трактат) — 1826-1828 еллардагы рус-фарсы сугышын тәмамлаучы РусияРоссия империясе һәм Фарсыстан (Иран) арасындагы тынычлык килешүе. 1828 елның 10 (22) февралендә Төркмән авылында (Тәбриз янында) имзаланган. Килешү шартларын төзүдә Александр Грибоедов катнашкан.
== Мөһимлеге ==
Килешү РусияРоссия империясының 1813 елгы Гөлистан тынычлык килешүенә тиешле территориаль кушылулар раслаган. Шулай ук, Төркмәнчай килешүе буенча РәсәйгәРоссиягә әрмәннәр һәм әзербайҗаннар яшәгән Эриван һәм Нахичеван ханлыклары күчкән. Шулай ук, Фарсыстан әрмәннәрнең РәсәйгәРоссиягә күченүнә комачауламаска бурычлы булган. Фарсыстанга көмеш белән 20 миллион сум контрибуция салынган. [[РусияРоссия империясе]] белән килешүгә кул куйган принц Аббас-Мирзаны Фарсыстан тәхетенең варисы итеп таныган.
Тынычлык килешүе белән бер үк вакытта сәүдә килешүе дә имзаланган, шуңа күрә рус сәүдәгәрләре [[Иран|Иранның]] бөтен территориясендә ирекле сәүдә итәргә хокук алган.
Килешү РусиянеңРоссиянең Кавказ аръягындагы сәясәтен ныгыткан, Урта Көнчыгышта РусиянеңРоссиянең йогынтысы көчәя башлаган һәм Фарсыстанда Британия империясенең позицияләрен какшаткан. Мәсәлән, килешү Каспий диңгезендә рус сәүдә корабары өчен ирекле йөзү раслаган һәм биредә РәсәйгәРоссиягә генә хәрби флот ачарга хокук биргән. РусияРоссия һәм Иран подданыйлары арасындагы хөкем эшләре Иран хөкүмәте тарафыннан каралырга тиеш була, әммә биредә рус миссис яки консуллык вәкилләре мәҗбүри катнашырга тиеш булган
Килешү Фарсыстанда яшәүче әрмәннәр өчен зур әһәмияткә ия булган.
|
