Төркмәнчай килешүе: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к Ilnur efende Төркмәнчай килешеүе битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: Төркмәнчай килешүе
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
{{УК}}
'''Төркмәнчай килешүе''' (рус. Туркменчайский договор, Туркменчайский трактат[1]) — 1826-1828 еллардагы рус-фарсы сугышларнысугышын тәмамлаучы Русия империясе һәм Фарсыстан (Иран) арасындагы тынычлык килешүе. 1828 елның 10 (22) февралендә Төркмән авылында (Тәбриз янында) имзаланган. Килешү шартларын төзүдә Александр Грибоедов катнашганкатнашкан.
 
== мөһимлегеМөһимлеге ==
Килешү Русия империясының 1813 елгы Гөлистан тынычлык килешүенә тиешле территориаль кушылуларынкушылулар раслаган. Шулай ук, Төркмәнчай килешүенәкилешүе тиешлебуенча РәсәйдәРәсәйгә әрмәннәр һәм әзербайҗаннар яшәгән Эриван һәм Нахичеван ханлыклары күчкән. Шулай ук, Фарсыстан әрмәннәрнең Рәсәйгә күчүенәкүченүнә комачауламаска бурычлы булган. Фарсыстанга көмеш белән 20 миллион сум контрибуция салынган. [[Русия империясе]] белән килешүгә кул куйган принц Аббас-Мирзаны Фарсыстан тәхетенең варисы итеп таныган.
 
Тынычлык килешүе белән бер үк вакытта сәүдә килешүе дә имзаланган, шуңа күрә рус сәүдәгәрләре [[Иран|Иранның]] бөтен территориясендә ирекле сәүдә итәргә хокук алган .
 
Килешү Русиянең кавказКавказ аръягындагы сәясәтен ныгыткан, Урта Көнчыгышта Русиянең йогынтысы көчәя башлаган һәм Фарсыстанда Британия империясенең позицияләрен какшаткан. Мәсәлән, килешү Каспий диңгезендә рус сәүдә караларыкорабары өчен ирекле йөзүнейөзү раслаган һәм биредә Рәсәйгә генә хәрби флот ачарга хокук биргән. Русия һәм Иран подданыйлары арасындагы хөкем эшләре Иран властьларыхөкүмәте тарафыннан каралырга тиеш була, әммә биредә рус миссис яки консуллык вәкилләре мәҗбүри катнашырга тиеш булган
 
Килешү Русиянең кавказ аръягындагы сәясәтен ныгыткан, Урта Көнчыгышта Русиянең йогынтысы көчәя башлаган һәм Фарсыстанда Британия империясенең позицияләрен какшаткан. Мәсәлән, килешү Каспий диңгезендә рус сәүдә каралары өчен ирекле йөзүне раслаган һәм биредә Рәсәйгә генә хәрби флот ачарга хокук биргән. Русия һәм Иран подданыйлары арасындагы хөкем эшләре Иран властьлары тарафыннан каралырга тиеш, әммә биредә рус миссис яки консуллык вәкилләре мәҗбүри катнашырга тиеш булган
[[Файл:Turkmanchay.jpg|мини|Төркмәнчай килешүе]]
Килешү Фарсыстанда яшәүче әрмәннәр өчен зур әһәмияткә ия булган.
 
== ИскәрмәләрЧыганаклар ==
* https://www.kojaro.com/2016/4/7/118257/torkmanchay-deal/
 
* https://www.mashreghnews.ir/news/303286/متن-کامل-عهدنامه-ترکمنچای-با-روسیه
 
* http://nedaesfahan.ir/7881/عهدنامه-ترکمن-چای-در-چه-سالی-شروع-شد-و-د.htm
 
* https://1905.az/ru/туркменчай-и-армяне/
 
* https://www.turantoday.com/2016/04/caucasian-persian-azerbaijan-map-baku-1920-amir-eyvaz.html
 
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
 
[[Төркем:Рус-фарсы сугышы (1926-1928)]]
https://www.turantoday.com/2016/04/caucasian-persian-azerbaijan-map-baku-1920-amir-eyvaz.html
[[Төркем:Иран тарихы]]
[[Төркем:Әрмәнстан тарихы ]]
[[Төркем:Әзербайҗан тарихы]]
[[Төркем:Килешүләр]]