Себер татарлары: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
кТөзәтмә аңлатмасы юк |
кТөзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 3:
|Рәсем =
|коммент =
|үз аталышы = себер татарлары, себерәкләр, татарлар, бараба һ.б.
|гомуми сан =
|яшәү җире = [[
|үлеп беткән =
|арх =
Юл номеры - 16:
|чыгуы =
}}
[[Файл:Siberian_Tatars.jpg|200px|thumb|right|Себер татарлары]]
'''Себер татарлары''' — [[татар халкы]]ның этно-территориаль төркеме. Күпчелек өлеше [[
== Этноним ==
Себер татарлары арасында тубылык ([[Тубыл шәһәре]]нә нисбәтле), төмәнлек ([[Төмән]]), бараба ([[бараба татарлары]]) һ.б. этнонимнар таралган.
[[Себер]]дә [[2002 ел]]га якынча 500 мең татар яши дип, шуларның 300 меңе [[казан татарлары]]на, 200 меңе себер татарларына карый дип санала.▼
== Халык саны ==
▲[[Себер]]дә [[
[[1897 елгы халык санын алу]] буенча 46 мең кеше исәпләнгән.
== Төркемнәре ==
[[Файл:Сибирские татарки Енисейской и Томской губерний.jpg|мини|Том һәм Енисей губернасы татар хатыннары]]
Себер татарлары составында өч этнографик төркемне аералар:
* [[тубыл-иртеш татарлары|тубыл-иртеш]] (курдак-саргат, тара, тубыл, төмән һәм ясколбин татарлары),
* [[Бараба татарлары|бараба]] (бараба – тураҗ, лүбәй – тунус һәм теренин-чой татарлары),
* [[Том буе татарлары|Том буе]] (калмак, чат һәм яүштә).
== Тарих ==
Себер татарларының этномәдәни үзенчәлекләре барлыкка килүдә төркиләр, фин-угор, самодий һәм өлешчә монгол халыклары хәлиткеч роль уйный. Соңрак аларга Бохара төбәгеннән килгән төркиләр һәм XVI йөздә – XX йөз башында Себергә күченгән Идел буе-Урал алды татарлары йогынтысы зур була.
Себер татарларының төп шөгыльләре – [[игенчелек]] (бодай, арыш, солы, тары игү) һәм [[терлекчелек]].
[[Бараба татарлары]]нда күлдән балык тоту, тубыл-иртеш төньяк төркемендә елгадан балык тоту һәм аучылык зур роль уйный.
Себер татарлары электән үк күнчелек, савыт-саба, күчеп йөрүнең традицион әйберләрен (арба, чана, көймә һ.б.) ясау, мунчаладан бау ишү (төмән һәм ясколбин татарлары), ятьмәләр, тал чыбыкларыннан әрҗәләр үрү һ.б. эшләр белән шөгыльләнәләр.
[[XIX йөз]]дә — [[XX йөз]] башында Себер татарларының күбесе сәүдә, читкә китеп эшләү һәм йөк ташу белән мәшгуль булганнар.
== Аш-су ==
Себер татарларында традицион азык-төлекләреннән ит-сөт һәм камыр ризыклары өстенлек алып тора.
== Чыганаклар ==
* Бояршинова З.Я. Население Западной Сибири до начала русской колонизации. Томск, 1960.
* Томилов Н.А. Современные этнические процессы среди сибирских татар. Томск, 1978.
* Томилов Н.А. Этническая история тюркоязычного населения Западно-Сибирской равнины в конце XVI – начале XX вв. Новосибирск, 1992.
* Валеев Ф.Т. Западно-сибирские татары во второй половине XIX – начале XX вв.: историко-этнографические очерки. Казань, 1980.
{{Татарлар}}
| |||