Wikipedia

Пермь: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
DerslekBot (бәхәс | кертем)
Ботлар
12 122 үзгәртергә
к redact, replaced: Пирем → Пермь (6) using AWB
Ильвир (бәхәс | кертем)
5291 үзгәртергә
викиләштерү
Юл номеры - 1:
{{ТП
| халәт = шәһәр
| татар исеме = Пермь
| чын исем =
| ил = РоссияРусия
| герб = Coat of Arms of Perm.svg
| байрак = Flag of Perm.svg
| герб киңлеге =
| байрак киңлеге = 160
| lat_deg = 58|lat_min = 00|lat_sec = 50
| lon_deg = 56|lon_min = 14|lon_sec = 56
| CoordAddon = type:city(1120000)_region:RU
| CoordScale =
| ЯндексХарита = http://maps.yandex.ru/map.xml?mapID=1000&mapX=55.769959&mapY=49.146824&descx=55.769959&descy=49.146824&scale=6&slices=1&text=Казань
| ил харитасы зурлыгы = 350
| төбәк харитасы зурлыгы = 350
| район харитасы зурлыгы =
| төбәк төре = Республика
| төбәк = Пермь крае
| төбәк җәдвәлдә =
| район төре = Шәһәр бүлгесе
| район = Пермь
| район җәдвәлдә =
| җәмгыять төре =
| җәмгыять =
| җәмгыять таблицада =
| ил харитасы =
| төбәк харитасы =
| район харитасы =
| эчке бүленеш = 7 район
| башлык төре = Мэр
| башлык =
| нигезләү датасы = 1723
| беренче телгә алу = 1647
| элеккеге исемнәр =
| халәт =
| мәйдан = 799,68 <ref name="GKS">[http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst57/DBInet.cgi]</ref>
| биеклек төре =
| ТП мәркәзе биеклеге = 171
| климат =
| рәсми тел = урыс теле
| халык саны = 1 041 876
| исәп елы = 2016
| сәгать кушагы = +4
| DST =
| телефон коды = +7 342<ref>http://zvonka.net/russia/city1010.html</ref>
| почта индексы = 614xxx
| почта индекслары =
| автомобил коды = 59, 81, 159
| Commons-та төркем =
| сайт = http://www.gorodperm.ru/
| add2n = Бүләкләр
| add2 = {{Ленин ордены|тип=шәһәр}}
| add1n = Шәһәр көне
| add1 = [[12 июнь]]
}}
}}'''Пермь'''{{чыганагы}} ({{lang-ru|Пермь}}{{чыганагы}}, {{lang-koi|Пермь}}, {{lang-kv|Перым}}) ([[1940 ел|1940]]—[[1957 ел]] еллардаларда — '''Молотов''') –— [[РоссияРусия]] шәһәре, [[Пермь крае]] үзәге.
 
[[Халык саны]] –— 1 041 876 кеше ([[2016 ел|2016]]).
 
== География ==
=== Урынлаштыру ===
Пермь [[РоссияРусия]]нең ЕвропаАурупа өлеше көнчыгышында, Кама елгасының ике ярында, [[Мәскәү]]дән 1382 километр төньяк-көнчыгыштарак урнашкан.
 
=== Сәгать поясы ===
[[Рәсем:Map of Russia - Yekaterinburg time zone.svg|left|100px]]
Строка 113 ⟶ 115 :
 
== Тарих ==
[[XVII гасырдагасыр]]да бу җирләр Строгановлар сәүдәгәрләрнең биләмәсе булган.
 
[[1647 елдаел]]да хәзерге Пермь урынында Ягошиха пүчинкәсе телгән алына.<ref>http://www.permonline.ru/perm/history.htm</ref> [[1723 елныңел]]ның [[15 май|4 (15) маенда]] аның тирәсендә ''Ягошиха бакыр эретү заводы'' төзелеше башланган. Бу дата Пермьнең нигезләнү көне булып санала.
 
[[1780 ел]]да ''Ягошиха бакыр эретү заводы '''''Пермь''' шәһәренә үзәгертеп корыла һәм ул [[Пермь губернасы]] үзәге итеп тәгаенләнә.
 
19[[XIX гасырдагасыр]]да Пермь берничә металлургия, кәгазь һәм ут көймәләрне (параход) эшләп чыгаручы заводлар белән, [[1860-еллар]]да 20 мең халкы яшәгән эре сәүдә һәм сәнәнгать үзәгенә әверелгән. [[1870 елдаел]]да шәһәрдә опера театры ачылган, ә [[1871 ел]]да [[РоссияРусия империясе|РоссиядаРусиядә]] иң беренче [[фосфор]] заводы корылган. [[1916 ел]]да [[Пермь дәүләт университеты]] ачылган.
 
Россия [[РоссияРусия ватандашлар сугышы|Ватандашлар сугышы]] башлаганнан соң, Пермь, анда сугыш кирәк-яраклары фабрикалары булганга, һәр ике як өчен мөһим пункт булып киткән. [[1918 елныңел]]ның [[25 декабрь|25 декабрендә]] Анатолий Пепеляев җитәкчелегендәге Себер Ак Армиясе шәһәрне басып алды. [[1919 ел]]ның [[1 июль|1 июлендә]] шәһәр [[Кызыл Армия]]се тарафыннан [[Пермь операциясе (1919)|кире кайтарылган]].
 
=== Совет дәвере ===
Строка 140 ⟶ 142 :
 
Пермь крае сәнәгатенең 35% өлеше край үзәгендә урнашкан.<ref>http://www.gorodperm.ru/en/economy/industry/</ref> Электр энергетикасы, нефть һәм газны эшкәртү, химия, нефтехимия, урман эшкәртү, полиграфия һәм азык-төлек сәнәгатьләре үсеш алганнар.
 
=== Транспорт ===
Пермь [[Транссебер магистрале]]нең мөһим тимер юл төене булып санала. Биредән Төньяк Уралга, Үзәк РоссиягаРусиягә һәм Ерак Көнчыгышка тимер юл сызыклары баралар. [[Кама елгасы]] Пермьне [[ЕвропаАурупа]] су юллары белән тоташтыра. Бу [[Ак диңгез|Ак]], [[Балтыйк диңгезе|Балтыйк]], [[Кара диңгез|Кара]], [[Азак диңгезе|Азак]] һәм [[Каспий диңгезе|Каспий]] диңгезләре портларына йөкләрне яңадан төяүсез ташырга мөмкинлек бирә.
 
Пермь янында халыкара Большое Савино аэропорты урнашкан.
 
== Мәгариф ==
Пермь мәгариф үзәге булып санала; фәнни институтарның кайберләре РоссичРусия Фәннәр академиясенең Урал филиалына берләштергәннәр.
 
Пермь берничә югары уку йорты урнашкан: Пермь дәүләт университеты<ref>http://www.psu.ru/?a=0&lang=Eng&m=008</ref>, Пермь дәүләт техника университеты, Пермь дәүләт педагогия университеты, Пермь дәүләт табибият акдемиясе, Пермь дәүләт фармацевтика акдемиясе, Пермь дәүләт авыл хуҗалыгы акдемиясе, Пермь дәүләт сәнгать һәм мәдәният акдемиясе, Пермь дәүләт хореография мәктәбе, [[Югары икътисад мәктәбе]]нең Пермь филиалы һ.б. Биредә шулай ук өч хәрби уку заведенияләр урнашкан.
Строка 172 ⟶ 175 :
* [[Рөстәм Нугаев]], боксчы.
* [[Равил Исмәгыйлев]], рәссам.
* [[Мигъдәт Хәнҗәров]], Омск драма театры директоры (1962-19881962—1988).
 
== Искәрмәләр ==
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Пермь