Җинаять: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Төзәтмә аңлатмасы юк |
|||
Юл номеры - 16:
Җинаятьне матди яктан билгеләү алшартларына нигез салган беренче норматив акт булып, Франциядә кабул ителгән 1789 елгы кеше һәм граждан хокуклары Декларациясе торды. Аның 5 статьясында закон җәмгыять өчен зарарлы гамәлләр генә тыелырга хокуклы, дип әйтелде. Соңрак охшаш билгеләмәләр күп кенә галимнәр тарафыннан бирелсә дә: әйтик, XIX гасыр уртасындагы «Англия законнарына яңа шәрехләр» га Стифеналар белән тагын бер Уильям Блэкстонга чыккан шундый билгеләмә бирелгән иде:<blockquote>''Җинаять-зарарлы юнәлеш күзлегеннән карала торган шәхси яки гавами хокук бозу (ингл.evil tendency) мондый закон бозу каршы җәмгыять тулаем алганда, һәм шуның аркасында вәгъдәле.''</blockquote>Р. Иеринг җинаятьне «кануннар белән җәмгыятьнең тормыш шартларына зыян китерә торган зыянлы мөнәсәбәт " дип атаган. Н. Д. Сергеевский «''җәмгыять яки хосусый затларга зыян китерә торган гамәлләр''»булуын билгеләп үтте.
Җинаять законында җинаятьнең матди билгеләре беренче тапкыр [[Бавария]] Корольлегенең Җинаять кодексының Ансельм Фейербах тарафыннан төзелгән, әлеге билгеләмәне үзлелеге һәм явызлыгы күләме аркасында суд тарафыннан закон бозу очраклары ачыкланган.
Ләкин күп кенә җинаять кодекслары җинаять конструкциясе, кагыйдә буларак, турыдан-туры беркетелә алмый; формаль билгеләмә кулланыла, кагыйдә буларак, законда кулланыла торган терминнарны билгеләү бүлегендә урнаштырыла.
Юл номеры - 31:
Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, кешенең җинаятьчел фикер һәм инануларын тану мөмкинлеге булмау башка затларга адресланган җинаять актын тануның мөмкин булмавын аңлатмый: күп кенә дәүләтләр законнары җинаять дип таныла, әйтик, мыскыллау һәм ялган сүзләр, көч куллануга өндәүләр, шул исәптән дәүләт хакимиятенең гамәлдәге институтларын ачуга юнәлтелгән. Мондый гамәлләрнең криминальләшүе, гомумән, аларның объектив зыян китерүе аркасында, сүз иреге принцибына каршы килми.
Шулай ук кешенең физик яки психик халәте, социаль статусы һәм шәхеснең эчке (характеры, привычка) һәм тышкы (раса, [[милләт]]) характерда башка үзлекләре дә җинаятькә дучар була алмый; хәзерге Җинаять хокукында шәхеснең «куркыныч торышы» турындагы күзаллаулар нигезендә җинаять репрессиясе чараларын куллану мөмкин түгел дип санала.
Моннан тыш, гамәл үз-үзеңне тоту актыннан гыйбарәт булганлыктан, җинаятьчел гамәлләре яки эшләмәүләре генә танылырга мөмкин. Үз-үзен тотышы мотивированнлык билгеләре (гамәлләр кылу) һәм максатчанлыгы белән характерлана, ул кеше тарафыннан аның эш нәтиҗәләренең мөмкин булуын аңларга тиеш; әгәр бу билгеләрнең берсе булмаса да, үз-үзеңне тоту юк, димәк, җинаять тә була алмый.
Юл номеры - 55:
Җинаять төркемнәренең нигезе булып аларның иҗтимагый куркынычлылык дәрәҗәсе һәм характеры хезмәт итә ала. Бу нигез буенча дөньядагы күпчелек дәүләтләрнең законнары белән 2-3 категориягә бүленә, өстәвенә, еш кына иң аз санда куркыныч җинаятьләр җинаять исеме ала[]. Җинаять гамәлләре өчен җәза минималь сроклары билгеләнә, еш кына алар җинаять җаваплылыгы белән бәйле башка нәтиҗәләргә китерми (мәсәлән, хөкем ителгәнлек).
Дөньяның күп кенә җинаять кодекцияләренең характеры һәм иҗтимагый куркыныч дәрәҗәсе гаеп формасына һәм санкциядә каралган җәзаның максималь күләменә бәйле рәвештә билгеләнә. Әйтик, 1992 елгы Франция Җинаять кодексының 111-1 статьясы җинаятьләргә, ялгышлыкка һәм хокук бозуларга, алар аңлы яисә саксызга һәм алар өчен нинди җәза билгеләнергә мөмкин булуына бәйле рәвештә, барлык җинаять эшләрен бүлешә (шулай итеп, бозулар — закон буенча штраф, хокукыннан мәхрүм итү яки хокук бозуларны чикләү, ә җинаять — бу-гомерлеккә яки ашыгыч рәвештә җәза күздә тотылган ниятләнгән гамәлләр). 1948 елда [[Америка Кушма Штатлары|АКШ]] федераль ИК барлык җинаятьләрне дә 3 төркемгә бүлә: фелония (үлем җәзасы яки бер елдан артык вакытка ирекләреннән мәхрүм ителә), мисдиминор һәм вак тартылу (petty offence), алар 6 айдан артык вакытка төрмә бәяләмәсе яки 500 доллардан да артык булмаган күләмдә штраф белән җәзалана. Испаниядә җинаять эшләре Җинаять һәм хокук бозуларга, ГФРда — җинаять һәм җинаятьләргә бүленә.
Җинаятьләрнең ачык төрләре җинаять законнарының гомуми өлешендә күчерелмәгән илләрдә еш кына җинаятьләрнең категоризациясе аерым бер өлештә була, анда аерым җинаятьләр авыр яисә аз түгел (КХР, Швеция УК) дип билгеләнә.
| |||