Карма: юрамалар арасында аерма

[[File:Karma AS.jpg|170px|thumb|right|Гамәл һәм реакция буларак карма: әгәр дә без яхшылык күрсәтәбез икән, без яхшылык урырбыз.]]

''Карма'' башкарылган "гамәл", "эш", һәм ул шулай ук "объект", "максат". [[Вильгельм Һальбфасс]]<ref name=halbfass2000>Halbfass, Wilhelm (2000), Karma und Wiedergeburt im indischen Denken, Diederichs, München, Germany</ref> карма (карман)ны аны башка Санскрит сүзе "крийя" белән контраст итеп чагыштырып карый. ''Крийя'' гамәлдә баскычлар һәм тырышлыклар белән активлык булып тора, шул ук вакытта ''карма'' шул ук активлыкның нәтиҗәсе буларак башкарылган гамәл һәм шулай ук башкарылган гамәл артында эшләүченең максаты яки планлаштырылган гамәл (кайбер галимнәр тарафыннан ул эш кылучыда метафизик калдык).<ref>[[Julius J. Lipner|Julius Lipner]] (2010), Hindus: Their religious beliefs and practices, 2nd Edition, Routledge, {{ISBN|978-0-415-45677-7}}, pp 261-262</ref> Яхшы гамәл яхшы кармага китерә, һәм шулай ук яхшы максат очрагында. Начар гамәл начар карманы барлыкка китерә, шулай ук начар максат очрагында.<ref name=halbfass2000/><br/>

 

Карма шулай ук Һиндстанда килеп чыккан концепция принципына карый, ул еш карма принцибы дип тасвирлана, кайвакытта карма теориясе яки карма законы буларак.<ref name=karlpotter>Karl Potter (1964), The Naturalistic Principle of Karma, Philosophy East and West, Vol. 14, No. 1 (Apr., 1964), pp. 39-49</ref> Теория контекстында карма катлаулы һәм билгеләргә авыр.<ref name=wdointro>Wendy D. O'Flaherty (1980), Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions, University of California Press, {{ISBN|978-0520039230}}, pp xi-xxv (Introduction)</ref> [[Индолог]]ларның төрле мәктәпләре борынгы Һиндстан текстларында карма концепцияләреннән төрле билгеләмәләрне алалар; аларның нәтиҗәнең кайбер комбинациясендә билгеләмәсе, ул әхлакый яки әхлакый булмаган булырга мөмкин; (2) әхлаклыштыру, ягъни яхшы яки начар гамәлләрнең нәтиҗәләре булуы һәм янә туу.<ref name=wdointro/><ref>Wendy D. O'Flaherty (1980), Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions, University of California Press, {{ISBN|978-0520039230}}, pp 3-37</ref> Башка Индологлар карма теориясе билгеләмәсенә нәтиҗә ясаганча, ул үткәндә шәхеснең гамәлләренә караган рәвештә шәхеснең хәзерге шартларын аңлата. Бу гамәлләр шулай дип, шәхеснең хәзерге тормышында шулай булырга мөмкин, яки Һинд традицияләрнең кайбер мәктәпләрендә, мөгаен, үткән тормышларында гамәлләр булырга мөмкин; дәвам итеп нәтиҗәләр хәзерге тормышта яки кешенең киләчәк тормышта булырга мөмкин.<ref name=wdointro/><ref>Karl Potter (1980), in Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions (O'Flaherty, Editor), University of California Press, {{ISBN|978-0520039230}}, pp 241-267</ref> Карма кануны теләсә нинди Илаһтан яки илаһи хөкемгә тарту процессына бәйсез рәвештә эшли.<ref>See:

Берәүнең кармасының нәтиҗәләре ике формада тасвирланырга мөмкин: ''пһалас'' һәм ''самскаралар''. A ''пһала'' (турыдан-туры мәгънәдә җимеш яки нәтиҗә) ул хәзерге тормышта типик рәвештә күзгә күренә торган нәтиҗә. Капма-каршы рәвештә, ''самскаралар'' гамәл кылучыда кармага күрә барлыкка китерелә торган йогынтылар, алар агентны һәм аның бу һәм киләчәк тормышларда бәхетле яки бәхетсез икәнен үзгәртәләр. Карма теориясе еш "самскаралар" контекстында тәкъдим ителә.<ref name=brucer/><ref>Damien Keown (1996), Karma, character, and consequentialism, The Journal of Religious Ethics, pp 329-350.</ref>

 

 

===Карма һәм әхлаклаштыру===

 

==Иртә үсеше==

[[Ригведа]]да сүз 40 мәртәбәдән күбрәк очрый.<ref name="krishan">{{cite journal|last=Krishan|first=Y.|year=1988|title=The Vedic Origins of the Doctrine of Karma|journal=South Asian Studies|volume=4|issue=1|pages=51–55|doi=10.1080/02666030.1988.9628366}}<!--| accessdate=2016-05-01-->;<br />

{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_Bi6FWX1NOgC|title=The Doctrine of Karma: Its Origin and Development in Brāhmaṇical, Buddhist, and Jaina Traditions|author=Yuvraj Krishan|publisher=Bharatiya Vidya Bhavan|year=1997|isbn=978-81-208-1233-8|pages=4, 12, 17–19, for context see 1–27}}</ref> [[Сатапатха Брахмана]] 1.7.1.5-дә, корбан бирү барлык "гамәлләрнең" иң "бөеге" дип игълан ителә; Сатапатһа Брахмана 10.1.4.1 үлемсез булу потенциалын (''амара'')ны [[агниджаяна]] корбанының "карма"сы белән ассоциацияли.<ref name=krishan/>

[[Махабхарата]],3=xiii.6.10 & 19

</blockquote>

 

<ref>see:

[[Төркем:Һинд дине төшенчәләре]]

[[Төркем:Һинд дине фәлсәфәсе]]