Санкт-Петербург: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Ерней (бәхәс | кертем)
к искергән башка имляда язылган абруйлы чыганак булмый
Юл номеры - 40:
|тыгызлык = 3384
|агломерация = 5,4 млн ([[2002 ел|2002]])
|милли состав = [[урысларруслар]] — 84,73 % <br /> [[украин]]нар — 1,87 % <br /> [[белорусларбеларуслар]] — 1,17 % <br /> [[яһүдиләр]] — 0,78 % <br /> [[татарлар]] — 0,76 % <br /> [[әрмәннәр]] — 0,41 %
|дини состав =
|этнохороним =
Юл номеры - 59:
| add3n =
| add3 =
}}
'''Санкт-Петербург''' (''Питырбур<ref>https://kitap.tatar.ru/ogl/nlrt/nbrt_nk_2129465.pdf</ref>, Питербур,'' {{lang-ru|Санкт-Петербург}}, {{lang-fi|Pietari}}, {{lang-krl|Pietari/Пиетари}}) ([[1703]][[1914]] елларда '''Санкт-Петербург''', [[1914]][[1924]] елларда — '''Петроград''', [[1924]][[1991]] елларда — '''Ленинград''') — [[РәсәйРусия Федерациясе]]нең [[федераль дәрәҗәле шәһәр]], элек [[РәсәйРусия Империясеимпериясе]] башкаласы булган. [[1703 ел]]да нигез салынган. Халык саны 4 953 219 кеше ([[2012 ел]]). Миллионлы шәһәрләр арасында Русиядә иң төньяк шәһәр. Тулысынча [[Аурупа]]да урнашкан һәм башкала булмаган халык саны буенча иң зур [[шәһәр]]. Шәһәрдә [[Русия Федерациясе Конституция суды]] урнашкан.
 
'''Санкт-Петербург''' (''Питырбур<ref>https://kitap.tatar.ru/ogl/nlrt/nbrt_nk_2129465.pdf</ref>, Питербур,'' {{lang-ru|Санкт-Петербург}}, {{lang-fi|Pietari}}, {{lang-krl|Pietari/Пиетари}}) ([[1703]]—[[1914]] елларда '''Санкт-Петербург''', [[1914]]—[[1924]] елларда — '''Петроград''', [[1924]]—[[1991]] елларда — '''Ленинград''') — [[Рәсәй Федерациясе]]нең [[федераль дәрәҗәле шәһәр]], элек [[Рәсәй Империясе]] башкаласы булган. [[1703 ел]]да нигез салынган. Халык саны 4 953 219 кеше ([[2012 ел]]). Миллионлы шәһәрләр арасында Русиядә иң төньяк шәһәр. Тулысынча [[Аурупа]]да урнашкан һәм башкала булмаган халык саны буенча иң зур [[шәһәр]]. Шәһәрдә [[Русия Федерациясе Конституция суды]] урнашкан.
 
== География ==
Строка 69 ⟶ 68 :
Санкт-Петербург [[Русия]]нең төньяк-көнбатышында, Нева буе түбәнлеге чикләрендә, [[Балтыйк диңгезе]]нең Фин култыгында урнаша.
 
Шәһәрнең уртача биеклеге — 1-51–5 м (үзәк районнары), 5-305–30 м (төньяк районнары), 5-225–22 м (көньяк һәм көньяк-көнбатыш районнары); иң биек ноктасы - 176 м.
 
{|class=toccolours style="text-align:center" align="center"
Строка 85 ⟶ 84 :
==== Һидрография ====
[[Рәсем:Saint Petersburg 30.36553E 59.94613N.jpg|thumb|150px|left|Санкт-Петербургның космостан күренеше]]<!-- Вид города из космоса, ~ 84 км -->
Санкт-Петербург [[Нева елгасы]]ның ике ярларында, аның дельтада урнаша. Шулай ук шәһәрдә Нева елгасының култыклары ([[Зур Нева|Зур]] һәм [[Кече Нева]], Зур, Урта һәм Кече Невкалар, Фонтанка, Мойка, Екатерингофка, Крестовка, Карповка, Ждановка, Смоленка, Пряжка, Кронверк бугазы), кушылдыклары (Ижора, Славянка, Мурзинка, Охта, Чёрная речка) һәм якынча 20 ясалма каналлар агалар. Шәһәр чикләрендә Нева киңлеге — 340 — 650340–650 м, тирәнлеге 14 — 2314–23 м. Шәһәрнең су объектлары аша 800дан артык күпер салынган, шул исәптә 218 җәяүлеләр күпере һәм 8 ачыла торган күпер.
 
=== Сәгать поясы ===
Строка 95 ⟶ 94 :
Шәһәр климаты - уртача, уртача континенталь климатыннан уртача диңгез климатына күчүче.
 
Бөтен метеокүзәтчелек тарихы буенча иң югары температура [[2010 ел]]ның [[7 август]]ында тәшкил ителгән - +37,1&nbsp;°C, иң түбән [[1883 ел]]ның [[11 гыйнвар]]ында −35,9&nbsp;°C.
Санкт-Петербургта ел буенча 600—700600–700 мм атмосфера дуеннары ява, күбесе - [[апрель]]дән [[октябрь]]гә кадәр.
 
{{Шәһәр климаты
Строка 143 ⟶ 142 :
 
== Тарих ==
Петербург урнашкан территория 9-109–10 гасырларда Новгород җиренә караган. 15 гасырда Петербург урынында [[Новгород җөмһүрияте]]нә караган авыллар урнашкан. 1478 елдан УрысРус дәүләте составында. 17 гасыр башларында шведлар Нева ярларын басып алып, Охта елгасы тамагында Ниеншанс ныгытмасын нигезлиләр. УрысРус гаскәре 1703 елның 1 (12) маенда бу ныгытманы басып ала һәм 16 (27) майда Пётр I Заячий ({{lang-fi|Jänissaari}}) утравында Санкт-Питер-Бурх (соңрак Петропавловск) ныгытмасына нигез салган. 1703-041703–1704 елларда Котлин утравында Кроншлот ныгытмасы нигезләнгән (1723 елдан [[Кронштадт]]). 1704 елда [[Нева]]ның сул ярында Баш Адмираллыкка нигез салынган.
 
Шәһәр сәнәгать мәркәзе сыйфатында тиз үскән. 18 гасырның ахырында ук шәһәрдә 160 сәнәгый {{коммент|кәсәбә|предприятие}} булган. 1708 елдан Петербург Ингерманландия, 1710 елдан [[Петербург губернасы]] үзәге. 1712-28 һәм 1732-1918 елларда — Русия башкаласы. Бу җирдә патша сарае (1712 елдан), Сенат (1713 елдан), коллегияләр (1718 елдан; 1802 елдан министрлыклар) һәм башка дәүләт учрежденияләре урнашканнар.
Строка 180 ⟶ 179 :
{{Халык саны|Санкт-Петербург}}
 
== Идарә-җир төзелеше ==
== Административ-территориаль бүленеше ==
Санкт-Петербург 18 районына бүленә:
{|
Строка 330 ⟶ 329 :
==== Татарлар ====
* [[Нәгыймә Балтачиева]] — Киров театры артисты, мөгаллим. РСФСР атказанган сәнгать эшлеклесе ([[1967]])
* [[Гатаулла Баязитов]] — ахун, ''«[[Нур]]»'' [[гәҗит]]ен оештыручы.
* [[Сайра Вельшакова]] ''([[1922]]-[[2006]])'' — Ленинград (Санкт-Петербург) консерваториясе укытучысы
* [[Асия Миңнуллина]] (26.11.1952) — рәссам-сынчы, [[Тукай премиясе]] лауреаты ([[2010]]).
* [[Таһир Балтачиев]] — Киров театры артисты, мөгаллим.
Строка 340 ⟶ 339 :
* [[Әдилә Айда]] (1912-1992), [[Төркия]]нең беренче хатын-кыз дипломаты.
 
== МоныШулай даук карагыз ==
* [[Санкт-Петербург метрополитены]]
* [[Ленинград камалышы]]
* [[Санкт-Петербург шәһәренең җәмигъ мәчете]]
Строка 348 ⟶ 347 :
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
 
{{Навигация|Викиҗыентык=Saint Petersburg}}
{{Санкт-Петербург}}
{{ССРБ герой шәһәрләре}}
{{Русиянең зур шәһәрләре}}
{{РәсәйРусия субъектлары}}
{{Мәскәү-СПб ТЮ торак пунктлар}}
{{Нева}}