Хәмит Ярми: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
к clean up
к викиләштерү, фото өстәү
Юл номеры - 1:
{{Шәхес
| исем = ''Хәмит Ярми''
| рәсем = Х.Х.Ярми.jpg
| рәсем_зурлыгы = 180
| alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу-->
| рәсем язуы =
Юл номеры - 8:
| һөнәр = әдәбият галиме, профессор
| туу датасы = 05.05.1904
| туу җире = [[КазарКырынкүл]], [[{{туу җире|Төмән өязе]]|Төмән өлкәсендә}}, [[Тубыл губернасы]], [[Русия империясе]]
| гражданлык = [[{{байраклаштыру|Русия империясе]] }} [[<br/>{{байраклаштыру|РСФСР]] }} [[Сәвит Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге<br/>{{байраклаштыру|ССРБ]]}}
| милләт = [[татар]]
| үлем датасы = 30.10.1981
| үлем җире = {{үлем җире|Казан|Казанда}}, [[КазанТатарстан АССР]], [[ТатарстанРСФСР]], АССР[[ССРБ]]
| әти =
| әни =
Юл номеры - 18:
| хатын = Халидә Хәнәфи кызы Гатина - Ярми
| балалар =
| бүләк һәм премияләр = {{Тукай бүләге}} ([[1989]])<br/>[[Татарстан АССР атказанган фән эшлеклесе]]
| сайт =
| башка мәгълүмат = Татарстан АССР атказанган фән эшлеклесе
}}
{{Башка мәгънәләр/фамилия|Ярмөхәммәтов}}
'''Хәмит Ярми''', (Хәмит Хөснетдин улы Ярмөхәммәтов (''[[1904 ел]]ның [[5 май|5 мае]], [[РИ]], [[Тубыл губернасы]], [[Төмән өязе]], [[Кырынкүл]] — [[1981 ел]]ның [[30 октябрь|30 октябре]], [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], [[Казан]]'') [[фольклор]] белгече, әдәбият галиме, филология фәннәре докторы (''[[1969 ел|1969]]''), [[Татарстан АССР атказанган фән эшлеклесе]] (''[[1964 ел|1964]]''), [[Татарстан Республикасының Габдулла Тукай исемендәге дәүләт премиясе|Тукай бүләге]] иясе (''[[1989 ел|1989]]'').
 
== Тәрҗемәи хәле ==
[[1904 ел]]ның [[5 маендамай|5 маенда]] [[Тубыл губернасы]] [[Төмән өязе]] (''хәзерге'' [[Төмән өлкәсе]] [[Төмән]] шәһәренең Үзәк округына керүче) [[Кырынкүл]] (''{{lang-ru|Казарово''}}) авылында туган. [[1981 ел]]да [[Казан]]да вафат. [[1920 ел]]га кадәр [[Кырынкүл|туган авылында]] яши. [[Олуг Манчел]] авылында [[җәдитчелек|яңа ысуллы]] [[Манчыл мәдрәсәсе|мәдрәсәдә]], [[Ямбай]]да белем ала. [[1923 ел|1923]]—[[1930 ел]]ларда [[Төмән]]дә чыккан «[[Юксыллар чаткысы (гәҗит)|Юксыллар чаткысы]]» ({{lang-ru|Искры пролетариата}}) гәҗитендә, [[Яркәү районы]] [[Бурбар]] авылында клуб, китапханә мөдире, Төмәннең 7нче татар мәктәбендә, медтехникумда укытучы, окронода инструктор булып эшли.
[[Тубыл татар педагогия училищесы|Төмән]] татар педагогия техникумын]], [[Казан дәүләт педагогия институты]]н (''[[1930 ел|1930]]''), [[КДУ]] каршында аспирантураны тәмамлый.
 
[[1930 ел]]дан «[[Кызыл Татарстан]]» гәҗитендә, [[Татарстан китап нәшрияты]]нда, [[Татарстан язучылар берлеге]]ндә җаваплы сәркатип булып эшли. Хәмит Ярми [[гарәп теле|гарәп]] графикасын да, [[Яңалиф|латин алфавитын]] да, [[кириллица]]ны да яхшы белә; [[Владимир Ленин]], [[Карл Маркс]] хезмәтләрен беренчеләрдән булып русчадан татарчага тәрҗемә итә<ref>''Диләфрүз Фәхретдинова''. [http://yanarish72.ru/18-1689-30-aprel-%D2%97omga-2014-el/kh-mit-yarmi-galim-m-sh-khes.html Хәмит Ярми - галим һәм шәхес.] [[Яңарыш (Төмән)|«Яңарыш»]], 30.04.2014</ref>.
[[1920 ел]]га кадәр туган авылында яши. [[Олуг Манчел]] авылында яңа ысуллы мәдрәсәдә белем ала.
 
[[Төмән]] педагогия техникумын, [[Казан дәүләт педагогия институты]]н, аспирантураны тәмамлый.
 
[[1930 ел]]дан ''“[[Кызыл Татарстан]]”'' гәҗитендә, [[Татарстан китап нәшрияты]]нда, [[Татарстан язучылар берлеге]]ндә җаваплы сәркатип булып эшли.
 
== Гыйльми эшчәнлеге ==
[[1939 ел|1939]][[1972 ел]]ларда [[Сәвит Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССРБ]] фәннәр академиясенең [[Галимҗан Ибраһимов|Г. Ибраһимов]] исемендәге [[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты]]нда эшли: [[1942 ел|1942]]—[[1944 ел]]ларда [[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты|институтның]] директоры. [[1944 ел|1944]]—[[1947 ел]]ларда [[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты|институтның]] [[фольклор|халык иҗаты]] бүлекчәсе мөдире.
 
[[фольклор|Халык авыз иҗатын]] җыю буенча махсуслашкан утыздан артык фәнни-гамәли сәяхәттә катнаша. 300дән артык татар авылында була. Халык иҗатын җыеп төзегән кырыктан артык җыентыгы бар. [[Татар халкы]]ның, шул исәптән [[себер татарлары]]ның, шигъри авыз иҗатын өйрәнә. Төп фәнни хезмәте — «Татар халкының шигъри авыз иҗаты» ({{lang-ru|Татарское народно-поэтическое творчество}}). Шуның буенча филология фәннәре докторы диссертациясен яклый (''[[1969 ел|1969]]'').
[[1939]] – [[1972 ел]]ларда [[Сәвит Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССРБ]] фәннәр академиясенең [[Галимҗан Ибраһимов|Г.Ибраһимов]] исемендәге [[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты]]нда эшли.
 
[[1942]] – [[1944 ел]]ларда институтның директоры.
 
[[1944]] – [[1947 ел]]ларда халык иҗаты бүлекчәсе мөдире.
 
Утыздан артык халык авыз иҗатын җыю буенча фәнни-гамәли сәяхәттә катнаша.
[[Татар]] халкының, шул исәптән [[себер]] татар халкының, шигъри авыз иҗатын өйрәнә.
50 дән артык фәнни хезмәте шул темага багышланган. Төп фәнни хезмәте – «''Татар халкының шигъри авыз'' ''иҗаты''» (''[[урыс]]ча'' «''Татарское народно-поэтическое творчество''»). Шуның буенча филология фәннәре докторы диссертациясен яклый.
 
[[Казан дәүләт университеты]]ның татар теле һәм әдәбияты бүлегендә татар фольклоры буенча лекцияләр укый. Татар халык иҗаты буенча дәреслекләр авторы.
 
== Мактаулы исемнәре, бүләкләре ==
* [[1964 ел|1964]] — [[Татарстан АССР атказанган фән эшлеклесе]].
* [[1989 ел|1989]] — [[Татарстан]]ның [[Габдулла Тукай исемендәге дәүләт премиясе]] ([[1989]]) - 12 томлык “''«Татар халык иҗаты''”» фәнни җыелмасы өчен (''иҗат төркеме эчендә, вафатыннан соң'').
 
== Хәтер ==
* [[Төмән]] шәһәренең бер урамына [[Хәмит Ярми урамы (Төмән)|Хәмит Ярми]] исеме бирелгән<ref>''Распоряжение администрации города Тюмени от 26 июля 2002 г. N2490N 2490''</ref>.
* [[Төмән өлкәсе]]нең туган якны өйрәнү музеенда Хәмит Ярминең кабинет - музее ачылган.
* [[2014 ел|2014]] — [[Төмән өлкәсе]] хөкүмәтенең милләтләр эшләре комитеты финанс ярдәме белән «Күренекле шәхесләр» сериясеннән «Хәмит Ярми» китабы басыла.
 
== Әдәбият ==
{{Hider|title = ''Әдәбият''|title-style = text-align: left; color: black; background-color: lavender; font-weight: bold; |content-style = color: black; background-color: ghostwhite; text-align: left; |hidden=1 |content =
# ''Насия Уразова''. Хамит Ярми о влиянии фольклора на формирование татарской литературы. Автореферат дисс.канд.фил.наук. [[Тубыл]], [[2001]]<ref>''Уразова Насия Мухамедчановна''. [http://www.dslib.net/literatura-rosii/h-jarmi-o-vlijanii-folklora-na-formirovanie-tatarskoj-literatury.html Х. Ярми о влиянии фольклора на формирование татарской литературы]{{ref-ru}}</ref>.
# ''Ярми, X.'' Истә калганнар . // [[Мирас (журнал)|«Мирас»]].-2000.-№5.-С.50-54.
# ''Мирасов, Тимергали''. Хамит Ярми: хранитель народного слова / Тимергали Мирасов // Тюм. изв. – 2003. – 28 нояб. – С. 8.
# ''Захарова, Татьяна.'' По крупинке, по зернышку собирался музей / Татьяна Захарова // Тюм. правда. – 2004. – 18 дек. – С. 6.
# ''Гарифуллин, И. Б.'' Личность Х. Ярми в контексте трансформации исламской культуры в Сибири / И. Б. Гарифуллин, А. П. Ярков // Сулеймановские чтения - 2004: материалы VII межрегион. науч.-практ. конф. / Тюм. гос. ун-т. - Тюмень: Экспресс, 2004. – С. 18-21.
# ''[[Хәнисә Алишина|Алишина, Х. Ч.]]'' Объекты историко-культурного наследия сибирских татар Тюменской области / Х. Ч. Алишина // Словцовские чтения: материалы докл. и сообщ. XVI Всерос. науч.-практ. краевед. конф. – Тюмень, 2004. – Ч. 1. – С. 68-70.}}
 
== Сылтамалар ==
== Тышкы сылтамалар ==
* [http://gabdullatukay.ru/tukay-prize/laureates/laureat-1989/yarmohemmetov-hemit-hosnetdin-uly-hemit-yarmi-yazuchy/ Ярмөхәммәтов Хәмит Хөснетдин улы (Хәмит Ярми).] «Тукай дөньясы» порталы
* [http://bsk.nios.ru/enciklodediya/yarmi-yarmuhametov-hamit-husnutdinovich Библиотека сибирского краеведения]{{ref-ru}}
 
* [http://www.citylib-tyumen.ru/tyumen/literaturnaya-zizn/literaturnaya_arta/lit-kart-49 Төмән үзәкләшкән китапханәләр берлеге]
* [http://irkipedia.ru/content/yarmi_yarmuhametov_hamit_husnutdinovich_istoricheskaya_enciklopediya_sibiri_2009 Ярми (Ярмухаметов), Хамит Хуснутдинович.] Историческая энциклопедия Сибири (2009){{ref-ru}}
 
http://do.gendocs.ru/docs/index-98439.html?page=3
 
== Искәрмәләр ==
<small>{{искәрмәләр}}</small>
{{Тукай премиясе лауреатлары 1970-1980}}
 
{{DEFAULTSORT:Ярми, Хәмит}}
 
[[Төркем:Тукай премиясе лауреатлары]]
[[Төркем:Татар галимнәре]]
[[Төркем:Татар әдәбият галимнәре]]
[[Төркем:Филология фәннәре докторлары]]
[[Төркем:ТөмәнТатар өлкәсендә туганнарфольклорчылары]]
[[Төркем:Татарстанның атказанган фән эшлеклеләре]]
[[Төркем:Шәхесләр:Казан университеты]]
[[Төркем:Вуз укытучылары]]
[[Төркем:Профессорлар]]