Wikipedia

Акыллы кеше: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
IanraBot (бәхәс | кертем)
1 234 896 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
Тамга: Мобиль җиһаз ярдәмендә үзгәртү Сайтның мобиль юрамасы аша үзгәртү
Юл номеры - 1:
{{Taxobox
| name = Кеше
| image file = Akha cropped hires.JPG <!--The choice of image has been discussed at length. Please don't change it without first obtaining consensus.-->
| image title = Кеше
| image descr = [[Көньяк-көнчыгыш Азия]]дан [[балигъ]] булган кешеләр - [[ир-ат]] (сулда) һәм [[хатын-кыз]] (уңда).
| superregnum = [[Эукариотлар]]
| regnum = Хайваннар
| phylum = [[Хордалылар]]
| subphylum = [[Умырткалылар]]
| superclassis = [[Дүртаяклылар]] ({{lang-la|[[:la:Tetrapoda|Tetrapoda]]}})
| classis = [[Имезүчеләр]]
| subclassis = [[Җәнлекләр]]<ref>[http://tatar_russian.academic.ru/14386/%D2%97%D3%99%D0%BD%D0%BB%D0%B5%D0%BA tatar_russian.academic.ru: җәнлек (перевод)]</ref><ref>[http://tatpoisk.net/dict/зверолов зверолов=җәнлек аулаучы ]</ref> ({{lang-la|[[:la:Theria|Theria]]}})
| ordo = [[Приматлар]]
| subordo = [[Корыборынлы маймыллар]] ({{lang-la|[[:la:Haplorhini|Haplorhini]]}})
| superfamilia = [[Кешесыман маймыллар]] ({{lang-la|[[:la:Hominoidea|Hominoidea]]}})
| familia = [[Гоминидлар]] ({{lang-la|[[:la:Hominidae|Hominidae]]}})
| subfamilia = [[Гомининнар]] ({{lang-la|[[:la:Homininae|Homininae]]}})
| tribus = [[Гоминини]] ({{lang-la|[[:la:Hominini|Hominini]]}})
| subtribus = [[Хоминина]] ({{lang-la|[[:la:Hominina|Hominina]]}})
| genus = [[Кешеләр (ыруг)|Кешеләр]] ({{lang-la|[[:la:Homo|Homo]]}})
| species = '''Акыллы кеше''' ({{lang-la|Homo sapiens}})
| subspecies = * (†) ''Борынгы акыллы кеше'' ({{lang-la|[[:la:Homo sapiens idaltu|Homo sapiens idaltu]]}})<br />* ''Хәзерге акыллы кеше'' ({{lang-la|Homo sapiens sapiens}})
| parent =
| rang = Ыруг
| latin = Homo sapiens<br /> ([[Linnaeus]], {{SWE}}, [[1758 ел|1758]])
| author = ([[Linnaeus]], [[1758 ел|1758]])
| syn =
| typus =
| range map = Homo Sapien range.png
| range map caption = ''Homo sapiens'' ареалы (яшел)
| iucnstatus = LC
| wikispecies = Homo sapiens sapiens
| commons = Category:Homo sapiens
| iucn = 136584
| itis = 180092
| ncbi = 9606
| eol = 327955
| ipni =
}}
 
'''Кешеләр''' ([[латинча]] [[таксономия]] буенча '''''Homo sapiens''''',<ref>{{cite journal |author=Goodman M, Tagle D, Fitch D, Bailey W, Czelusniak J, Koop B, Benson P, Slightom J |title=Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids |journal=J Mol Evol |volume = 30 |issue=3 |pages=260–266 |year=1990 |pmid=2109087 |doi=10.1007/BF02099995}}</ref><ref>{{cite web |title=Hominidae Classification |work=Animal Diversity Web @ UMich |url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/classification/Hominidae.html |accessdate=2006-09-25}}</ref> ягъни "хикмәт иясе/акыллы кеше" буларак билгеле)<ref>{{L&S|homo|hŏmo}}, {{L&S|sapiens|săpĭens}}, {{L&S|sapio|săpĭo|ref}}</ref> — [[Приматлар]] [[тәртип (биология)|тәртибеннән]] [[Гоминидлар]] [[гаилә (биология)|гаиләсеннән]] ''[[Кешеләр (ыруг)|Кешеләр]]'' [[ыру (биология)|ыруыннан]] бүгенге көндә яшәүче бердән бер биологик [[төр (биология)|төре]]. [[Анатомик төзелеше буенча хәзерге кешеләр]] [[Африка]]да якынча 200 000 ел элек барлыкка килә, хәзерге [[кыяфәт]]енә тулысынча 50 000 ел элек ирешә.<ref>{{cite web|url=http://www.mnh.si.edu/anthro/humanorigins/ha/sap.htm|title=Human Evolution by The Smithsonian Institution's Human Origins Program|work=Human Origins Initiative|publisher=[[Smithsonian Institution]]|accessdate=2010-08-30}}</ref>
<!--
Кешеләр have a [[encephalization|highly developed]] [[кеше мие|мие]] һәм абстракт [[фикерләү]], [[тел]], [[introspection]], һәм [[проблемаларны чишү]] сәләтенә ия. This mental capability, combined with an erect body carriage that frees the hands for manipulating objects, has allowed humans to make far greater use of [[tool]]s than any other living species on Earth. Other higher-level thought processes of humans, such as [[self-awareness]], [[rationality]], and [[sapience]],<ref name=mc2>''Dependent Rational Animals: Why Human Beings Need the Virtues'' By [[Alasdair MacIntyre]] pp. 60, "But this [language] is insufficient for human rationality, What is needed in addition is the ability to construct sentences that contain as constituents either the sentences use to express the judgment about which the agent is reflecting, or references to those sentences."</ref><ref name=mcd>[[John McDowell]], ''Mind and World'', 1994. p.115, Harvard University Press, (quoted in ''Dependent Rational Animals'', by Alasdair MacIntyre): "In mere animals, sentience is in the service of a mode of life that is structured exclusively by immediate biological imperatives" [..] "merely animal life is shaped by goals whose control of the animal's behavior at a given moment is an immediate outcome of biological forces"</ref><ref name="flanagan">''The Really Hard Problem:Meaning in a Material World'', [[Owen Flanagan]], MIT Press</ref> are considered to be defining features of what constitutes a "[[person]]".<ref name="CathEnc">{{cite encyclopedia|last=Geddes|first=Leonard|title=Person|encyclopedia=[[Catholic Encyclopedia]]|publisher=Robert Appleton Company|location=New York|year=1911|volume=11|url=http://www.newadvent.org/cathen/11726a.htm|accessdate=2011-03-09|quote="The classic definition is that given by [[Boethius]] in "De persona et duabus naturis", c. ii: Naturæ rationalis individua substantia (an individual substance of a rational nature). Rationalis naturae -- Person is predicated only of intellectual beings.." "..A person is therefore sometimes defined as suppositum naturae rationalis."}}</ref>
 
Humans are uniquely adept at utilizing systems of communication for self-expression, the exchange of ideas, and organization. Humans create complex [[social structure]]s composed of many cooperating and competing groups, from [[family|families]] and [[kinship]] networks, to [[nation]]s. [[Social interaction]]s between humans have established an extremely wide variety of values, [[norm (sociology)|social norms]], and rituals, which together form the basis of human society. With individuals widespread in every [[continent]] except [[Antarctica]], humans are a [[cosmopolitan distribution|cosmopolitan]] species. {{As of|2011|11}}, the human [[world population|population]] was estimated by the [[United Nations Population Division]] to be about 7&nbsp;billion,<ref>{{cite news|url=http://www.nytimes.com/2011/11/01/world/united-nations-reports-7-billion-humans-but-others-dont-count-on-it.html?_r=1|title=U.N. Reports 7 Billion Humans, but Others Don’t Count on It|last=Roberts|first=Sam|date=31 October 2011|work=[[The New York Times]]|accessdate=2011-11-07}}</ref>
and by the [[United States Census Bureau]] to be about 6.97&nbsp;billion.<ref name="popclock">{{cite web|url=http://www.census.gov/population/popclockworld.html|title=World Population Clock|work=Census.gov|publisher=[[United States Census Bureau]], Population Division|accessdate=2011-11-02}}</ref>
-->
 
Кешеләр үз [[мохит]]ен аңларга һәм аның торышына [[тәэсир]] итәргә [[теләк]]ләре белән, [[фән]], [[фәлсәфә]], [[мифология]], һәм [[дин]] юлы белән [[феномен]]нарны аңлатырга һәм үзгәртергә торышулары белән аерыла. Бу табигый [[кызыксынучанлык]] киләчәк [[буын]]нарга [[мәдәният]] юлы белән тапшырыла алган комплекслы [[корал]]лар һәм [[сәләт]]ләрне үстерүгә китергән; кешеләр [[ашамлык]]ларны пешерү өчен [[ялкын]]нарны оештыручы, шулай ук [[кием]]нәр киюче, һәм күп төрле башка [[технология]]ләр һәм [[сәнгать]]ләр булдыручы һәм кулланучы бердән бер билгеле яшәүче төр. Кешеләрне өйрәнүче [[фән]]ни [[белем]] [[өлкә]]се [[антропология]] дип атала.
 
== Тарих ==
 
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Акыллы_кеше