Автомобиль: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Төзәтмә аңлатмасы юк |
Төзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 1:
[[Файл:Benz-velo.jpg|thumb|right|[[Benz Velo]] — беренче автомобильләрнең берсе.]]
[[Файл:1959-Cadillac-4d-HT.jpg|thumb|right|[[Cadillac]] [[1959 ел|1959 елның]] модельләре - [[XX гасыр]] уртасындагы автомобиль символларының берсе.]]
[[Файл:Vw-scirocco-modell-2010.jpg|thumb|right|Автомобиль [[Volkswagen Scirocco]] [[2008 ел|2008 нче елгы]].]]
'''Автомоби́ль''' ([[Борынгы грек теле|б. грек]] αὐτός — үзем һәм [[Латин теле|лат]]. mobilis — хәрәкәтчән, ашыгыч) - кешеләр яки йөк ташу өчен кулланыла торган моторлы юл [[транспорт]] чарасы. Сәнәгать алга киткән илләрдә автомобиль транспорты пассажирлар йөртү күләме буенча транспортның башка төрләре белән чагыштырганда алдынгы урында тора. Заманча автомобиль 15-20 мең детальдән тора, шуларның 150-300 иң мөһим һәм кулланылыш өчен зур чыгымнар таләп итүче булып тора. Төшенчәгә җиңел автомобиль, йөк машинасы, [[автобус]], троллейбус, бронетранспортер керә, әмма авыл хуҗалыгы тракторы һәм мотоциклны үз эченә алмый.
Юл номеры - 52:
== Тарихы ==
Автомобильнең беренче танылган сызымнары [[Леонардо да Винчи|Леонардо да Винчиныкы]] булып исәпләнелә, әмма гамәлдәге нөсхә дә, аның яшәеше турындагы мәгълүматлар да безнең көнгә кадәр барып җитмәгән. [[2004 ел|2004
[[1769 ел|1769
[[1791 ел|1791 елда]] [[Руслар|рус]] [[Кәшеф|уйлап табучысы]] Иван Кулибин тарафыннан «самокат повозкасы» ясала.
[[Роскосмос]] предметлары буларак җиңел автомобильләр төзүнең аерым очраклары булган. Әйтик, тарихка La Marquise (рәсми исеме — De Dion-Bouton et Trepardoux) кергән, ул [[1884 ел|1884 елда]] төзелгән һәм пар тягында эшләгән.
Җиңел, компактлы һәм шактый көчле эчке янулы двигатель барлыкка килү, автомобильне үстерү өчен киң мөмкинлекләр ача. [[1885 ел|1885 елда]] [[Алманнар|Алман]] уйлап табучысы Готлиб Даймлер, ә [[1886 ел|1886 елда]] аның ватандашы Карл Бенц [[Бензин|бензинлы]] двигательле беренче экипажларны ясаган һәм патентлаган. [[1895 ел|1895 елда]] Бенц ССТС белән беренче [[автобус]] ясаган. [[1896 ел|1896 елда]] Даймлер беренче [[такси]] һәм йөк машинасы ясаган. [[XIX гасыр|XIX гасырның]] соңгы унъеллыгында [[Алмания|Германия]], [[Франция]] һәм [[Англия|Англиядә]] автомобиль сәнәгате барлыкка килә.
[[XX гасыр|XX гасырның]] беренче чирегендә электромобильләр һәм пар машиналы автомобильләр киң таралыш ала. [[1900 ел|1900 елда]] [[Америка Кушма Штатлары|АКШта]] автомобильләрнең яртысы пар йөрешендә була, [[1910 ел|1910 елда]] [[Нью-Йорк|Нью-Йоркта]] таксида 70 меңгә кадәр электромобиль эшләгән.
Шул ук [[1900-еллар|1900 елда]] Фердинанд Порше электр двигательләре хәрәкәтен алып баручы дүрт [[Тәгәрмәч|тәгәрмәчле]] электромобильне ясый. Ике елдан соң [[Нидерланд|Голландиянең]] Spyker фирмасы тулы приводлы ярыш автомобиле чыгара.
Беренче узыш машинасы 35 ат көченә ия двигатель белән җиһазландырылган һәм [[1900 ел|1900 елның]] [[22 декабрь|22 декабрендә]] DMGдан Эмиль Еллинекка тапшырылган. Бу «Мерседес» Вильгельм Майбах, DMGның баш [[Инженер|инженеры]] тарафыннан эшләнгән һәм инновацион конструктор чишелешләрен үз эченә алган. Җиңел һәм югары җитештерүчәнлекле двигатель 75 км/сәг ка җиткән һәм минутына 300-100гә кадәр әйләнешне җыя алган.
Абыйлы-энеле Стэнли елына 1000гә якын автомобиль җитештерәләр. [[1909 ел|1909 елда]] алар [[Колорадо (штат)|Колорадода]] беренче булып люкс-классындагы кунакханә ачалар һәм [[Тимер юллар|тимер юл]] станциясеннән кунаклар кунакханәсенә кадәр пар [[Автобус|автобусы]] йөртәләр, бу исә автомобиль [[Туризм|туризмының]] фактта башлануына китерә. Stanley фирмасы [[1927 ел|1927 елга]] кадәр пар белән эшләүче автомобильләр чыгарган. Кайбер дәрәҗәләргә карамастан пар автомобильләре эксплуатацияләгәндә [[Икътисад|икътисади]] тотрыксызлыгы һәм кыенлыклары аркасында, сәхнәдән [[1930-еллар|1930 елда]] төшә.
Автомобиль транспортының киң таралуына [[Америка Кушма Штатлары|америка]] уйлап табучысы [[Генри Форд]] зур өлеш кертә.
[[1923 ел|1923 елда]] Бенц фирмасы дизель двигательле беренче йөк автомобилен ясый.
=== Россия/СССРда ===
[[1780-еллар|1780 нче елларда]] автомобиль проекты өстендә танылган [[Руслар|рус]] [[Кәшеф|уйлап табучысы]] Иван Кулибин эшләгән. [[1791 ел|1791 елда]] ул самокатка-повозка ясаган.
[[Русия|Россиядә]] автомобильләр [[XIX гасыр]] ахырында барлыкка килгән (Россиядә беренче чит ил автомобиле [[1891 ел|1891 елда]] барлыкка килгән, аны [[Франция|Франциядән]] пароходта «Одесский листок» [[Газета|газетасы]] мөхәррире В. Навроцкий алып кайткан). Беренче [[Русия|рус]] автомобилен [[1896 ел|1896 елда]] Яковлев һәм Фрезе төзегән һәм [[Түбән Новгород өлкәсе|Түбән Новгородтагы]] Бөтенроссия күргәзмәсендә күрсәтелгән. Алга таба [[Русия|Россиядә]] кечкенә серияләр белән берничә җиңел һәм йөк автомобильләре чыгарыла, аларның күбесе өлешчә яки тулысынча чит ил запас частьләреннән җыелган чит ил [[Конструкция|конструкцияләренең]] лицензион вариантларын тәшкил итә.
АМО-Ф-15 — [[Мәскәү|Мәскәүдә]] серияле завод чыгарган беренче [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|совет]] йөк машинасы.
Хәзерге [[Русия|Россия]] территориясендә массакүләм автомобильләштерү чагыштырмача соң башланды — асылда, [[1932 ел|1932 елда]] Горький ([[Түбән Новгород өлкәсе|Түбән Новгород]]) автозаводы төзелешенә кертелү белән халык хуҗалыгында эшләү өчен билгеләнгән Ford [[Америка Кушма Штатлары|Америка]] фирмасы лицензиясе буенча җиңел (ГАЗ — А) һәм йөк (ГАЗ-АА) модельләрен чыгара башлаган. Шәхси файдалану өчен билгеләнгән беренче җиңел автомобильләр илнең индустриализациясе тәмамланганнан соң гына, турыдан-туры [[Бөек Ватан сугышы]] алдыннан (КИМ-10) сериягә җибәрелде.
ВАЗ-2101 модельеннән башлап, елына ярты миллионнан артык автомобиль җитештерә торган «Жигули» [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|СССРда]] иң беренче массакүләм шәхси автомобильләр була.
[[1945 ел|1945 елдан]] соң [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|СССР]] дөньякүләм җиңел машиналар җитештерүче һәм йөк автомобильләре һәм [[Автобус|автобуслар]] җитештерүче иң эре [[Предприятие|предприятиеләрнең]] берсе булды. [[1950-еллар|1950 нче елларда]] Совет автомобиль сәнәгате халык хуҗалыгының төрле ихтыяҗларын тулысынча диярлек каплый, чит илдә автотранспортны аз сатып алуны исәпкә алып, шәхси кулланыштагы җиңел автомобильләрнең эчке базарын баету бурычы да әкренләп хәл ителә.
<br />
| |||