Шиһабетдин Мәрҗани: юрамалар арасында аерма

Шиһабетдин Мәрҗани [[1818 ел]]ның [[16 гыйнвар]]ында [[Казан өязе]] (хәзерге [[Әтнә районы]]) [[Япанчы]] авылында руханилар гаиләсендә дөньяга килә. АныңНәсел бабасытамырлары Габделкотдустурында галимнәр арасында әлегә төгәл мәгълүмат юк. Бабасы Сөбхан [[Мәрҗән (торак пункт)|Мәрҗән]] авылыавылына нигез салучы кешесекеше була. Шиһабетдин соңыннан бу [[авыл]] исемен үзенә [[тәхәллүс]] итеп ала.

Мәрҗанинең шәхес буларак формалашуында ике як нәселенең укымышлыгы төп роль уйный. Шиһабетдиннең әтисе Баһаветдин әл-Мәрҗани заманы өчен алдынгы карашлы һәм төпле белемле шәхес була. Мәрҗанигә 3 яшь булганда, әнисе вафат була. Әнисен җирләгәч, әтисе Шиһабетдинны Ташкичү авылына алып китә. Андагы мәдрәсәдә белем ала башлый.

[[1848 ел]]да туган якларына әйләнеп кайта, башта Ташкичүдә, аннары [[Казан]]ның беренче мәчетендә имам (мулла) булып тора һәм аның янындагы [[Мәрҗания мәдрәсәсе|мәдрәсәдә]] балалар укыта. Гомеренең ахырына кадәр шунда эшли: руханилык, педагоглык һәм гыйльми-тикшеренү эшләрен бергә үреп бара. Бу елларда аның [[Каюм Насыйри]], үзенең укучысы булып, зур галим дәрәҗәсенә ирешкән [[Хөсәен Фәезханов]]лар белән аралашуы мәгълүм. Мәрҗани [[Вилһелм Радлов|Василий Радлов]], [[Александр Казем-Бек]], [[Иосиф Готвальд]], Владимир Вельяминов-Зернов һәм башка профессорлар белән дә хезмәттәшлек итә. [[Казан үнивирситите|Казан университеты]]нда уздырыла торган гыйльми чараларда катнаша. Биредә аның Археология, тарих һәм этнография җәмгыятендә әгъза булып торуы да билгеле. [[1877 ел]]да шушы җәмгыятьнең IV Бөтенроссия корылтае уздырыла. Мәрҗани бу мәртәбәле мәҗлестә [[татар теле]]ндә доклад ясый. Университет галиме В. В. Радлов аны [[урыс теле|урысчага]] тәрҗемә итеп аңлата. Бу доклад һәр ике телдә IV археология съезды материаллары арасында [[1884 ел]]да “Труды IV археологического съезда в Казани” дигән җыентыкта Казанда басыла. Шулай ук Шиһабетдин Мәрҗанинең [[1879 ел|1879]]-[[1880 ел]]ларда [[Истанбул]] аркылы Гарәбстанга [[хаҗ]]га баруы билгеле. Аның бу сәфәрдә күргән-кичергәннәре “Рихләтел-Мәрҗани” (“Мәрҗани сәяхәте”) исеме белән [[Ризаэтдин Фәхретдин]] тарафыннан бастырып та чыгарыла.