Казан тарихы: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
ZUFAr (бәхәс | кертем)
ZUFAr (бәхәс | кертем)
яңа тарих
Юл номеры - 117:
 
Бөек Ватан сугышыннан соң шәһәрнең актив үсеше дәвам итә, Казан илнең иң эре сәнәгать, фәнни һәм мәдәни үзәкләренең берсе булып китә, шәһәр халкы саны 2,5 тапкыр арта һәм 1979 елда 1 миллион кешедән артып китә. Шәһәр берничә бистәне, шул исәптән эре эксклавлар (Дәрвишләр бистәсе һәм [[Юдино (Казан)|Юдино]]). 1940 нчы елларда ук аның төп өлеше радиаль-боҗралы планировкага якынлаша башлый. 100 меңнән артык халык яшәгән ике зур микрорайон — Горки һәм Яңа Савин «йокы» районнары барлыкка килде. Шәһәр иң зур елга портларының берсе була һәм шәһәрдә яңа аэропорт төзелә.
 
== Яңа тарих ==
 
[[XXI гасыр]] башында тоташтырылган территорияләр белән Казанның эре планы
1990 елда Казан суверен Татарстан Республикасының башкаласы дип игълан ителә. 1990нчы елларда илдә базар мөнәсәбәтләре чоры башыннан бирле Казан илнең иң мөһим төбәкара сәяси, финанс, спорт, туристлык үзәкләренең берсе булып килде. Россия шәһәрләре арасында халык саны буенча шәһәр 10 нчы урыннан 6 нчы урынга күтәрелде. 2008 елда шәһәргә «Россиянең өченче башкаласы» бренды теркәлде<ref>[http://www.tatar-inform.ru/news/2009/04/03/161164/ Казань стала третьей столицей России]</ref> һәм Россиянең спорт «башкаласы» дип игълан ителде. Казанны рәсми булмаган рәвештә Россия федерализмының «башкаласы» һәм дөньяның барлык татарларының «башкаласы» дип тә аталырга мөмкин булды.
 
2005 елда [[Казан метрополитены]], [[Колшәриф мәчете]], [[Казанның меңьеллыгы|Миллениум күпере]], яңа ипподром, «Татнефть-Арена» һәм башка корылмалар төзелде. Меңьеллык паркы, Меңьеллык мәйданы, күп кенә мәдәният объектлары, дини мәдәният, ял итү, транспорт һәм башка инфраструктура объектлары төзекләндерелде, берничә һәйкәл ачылды.
 
Казанга Россиянең иң мөһим туристик үзәкләренең берсе булып танылгач шәәһәргә елына якынча миллион турист килә башлады. [[Казан кирмәне]] ЮНЕСКО Бөтендөнья мирасы объекты дип игълан ителде. Шәһәрдә берничә чит ил генконсуллыгы һәм башка дипломатик, сәүдә, гуманитар вәкиллекләр барлыкка килде. Шәһәр өч дистәдән артык чит ил шәһәрләренең һәм башкалаларының берничә халыкара оешмасы әгъзасы һәм партнеры булды. Шәһәрдә БДБ башлыклары саммиты, иминлек хезмәтләре саммиты үткәрелде һәм Kazansammit һәм башка мөһим форумнар, конференцияләр һәм дөньякүләм дәрәҗәдәге чаралар үткәрелә. Республика башкаласына, илнең башка шәһәрләре кебек, Кытай башлыгы, АКШ Дәүләт секретаре, чит дәүләтләрнең өч дистәгә якын Президенты һәм премьерлары визит ясады. Ике тапкыр реконструкцияләнгән халыкара аэропорт төрле илләрнең дистәләгән шәһәренә очуны тәэмин итә һәм зур аэробусларны кабул итә башлады (Боинг 747 һәм Ан-124 класслары); шәһәрдә халыкара тимер юл элемтәсе оештырылды.
Массакүләм торак төзелешенең яңа кварталларын төзү дә актив дәвам итә. Мәсәлән, 100 меңнән артык халкы булган өченче эре район Азино барлыкка килде, Дубрава экопаркының Яңа микрорайоннары, Кояшлы шәһәр, Казан - XXI гасыр (иске аэропорт территориясендә элеккеге очып китү), Зур Крыловка, Радужный, Светлая долина һәм башка микрорайоннары, аз катлы индивидуаль коттедж төзелешеннән Казан утары, Урман шәһәрчеге, Ореховка һәм башка микрорайоннар барлыкка килде. Транзит транспорт өчен шәһәрне урап үтү юлы төзелде. Казансу елгасының юдырмалы һәм якын-тирә территорияләрендә Миллениум-Зилант-Сити һәм торак яңа эшлекле үзәге төзелеше башланды, ә Идел буенча өскә таба аның акваториясе буенча яңа Тыва дамбасына чыгу трассасы төзелә. Казан агломерациясендә берьюлы өч иярчен шәһәр — [[Иннополис]] Казан, Салават күпере, СМАРТ Сити Казан барлыкка килде. Совет чоры дәвамында Казан Идел буенда торак төзелеше буенча лидер һәм Россиядә лидерларның берсе булып тора (элеккеге тузган торакны бетерү буенча дәүләт программалары буенча да, социаль ипотека буенча да, коммерцияле торак төзү буенча да). Шәһәрдә биек йортлар төзелеше активлашты, 2008 елда иң югары бина 26 катлы кунакханә булса, 2013 елга 37 катлы торак комплекс төзелде. Шәһәрдә беренче мәртәбә 100 метрдан артык [[күктерәү]] йорт төзелде, шулай ук 53 һәм 60 катлы күктерәү төзелеше әзерләнә.
 
Дәүләт Эрмитажы филиалы «Эрмитаж-Казан» үзәге булдырылды, шулай ук дөньяда беренче дөнья мәдәният институты эшли башлады (ЮНЕСКО ярдәме белән)<ref>[http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=136478&ThemesID=9 Казань потянулась к культуре мира]</ref> шәһәрдә [[Бөтендөнья татар конгрессы]] съездлары узгалыла.
 
Казанда Ел саен Шаляпин операсы, Нуриевский балеты, Рахманиновский классик музыкасы халыкара фестивальләре, ачык һавада «Казан көзе» опера фестивале, «Конкордия» заманча музыка, «Сотворение мира» фольк-рок-музыкаль фестивале, «Аксенов-фест» әдәби фестивале, [[Qazan Xalıqara Möselman kinosı festivale|«Алтын мөнбәр»]] мөселман киносы, «Зиланткон» рольле уеннары, күп санлы федераль һәм республика дәрәҗәсендәге фестивальләр һәм конкурслар узгарыла.
 
Казан бер үк вакытта федераль университеты (КФУ — КДУ) булган Россиядә бердәнбер шәһәр булып тора. [[В. И. Казан (Идел буе) федераль университеты]] һәм ике милли тикшеренү университеты ( А. Н. Туполев исемендәге технит университет, Киров исемендәге технология университеты). Казанда барлыкка килгән Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе Россиядә беренче республика фәннәр академияләренең берсе һәм Россия Фәннәр академиясенең Казан фәнни үзәге белән беррәттән икенче эре тармакара фәнни үзәк булып танлды.
Казан 2013 елгы Бөтендөнья җәйге Универсиадасын, 2015 елгы Су спорт төрләре буенча дөнья чемпионатын һәм 2018 елгы Футбол буенча дөнья чемпионатын үткәрү хокукына ия булды. «Россиянең спорт башкаласы» спортның төрле төрләрендә, шул исәптән спортның төп командалы төрләре буенча (футбол, «Рубин» клубы; хоккей, «Ак Барс» клубы; волейбол, «Зенит-Казан» клубы; баскетбол, «УНИКС» клубы; туплы хоккей, «Динамо-Казан» клубы; чирәмдәге хоккей, «Динамо» клубы; су полосы клубы, «Синтез» клубы) җиңүләр саны буенча Россия лидерларының берсе булды һәм «Россия — спорт державасы» беренче Бөтенроссия форумын үткәрде. Универсиадага кадәр 3 ел кала төзелгән һәм аннан соң аның [[Универсиада авылы (Казан)|Универсиада авылы]] студентлар кампусы һәм Россия җыелма командаларын әзерләү федераль үзәге буларак файдаланыла. Шәһәрдә шулай ук Идел буе физик культура, спорт һәм туризм академиясе төзелә. Россия һәм дөнья дәрәҗәсендәге күп кенә эре спорт объектлары реконструкцияләнде, төзелде һәм төзелә, шул исәптән илдә иң эре 45 000 тамашачыга исәпләнгән яңа футбол стадионы, [[Кабан күле]]ндә ишү каналы һәм илдә кайбер спорт төрләре буенча уникаль-бердәнбер объектларлар төзелә.
 
Шәһәрдә күп мәчетләр (Россиядә һәм Европада иң эре мәчетләрнең берсе [[Колшәриф мәчете]]), православие храмнары һәм башка диннәр гыйбадәтханәләре, шул исәптән барлык диннәрнең уникаль мәдәни-символик чиркәве реставрацияләнгән һәм яңадан төзелгән.
 
 
 
== Искәрмәләр ==