Казан тарихы: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
→Искәрмәләр: текст+ |
|||
Юл номеры - 68:
Image:Kreml Ivanovskiy.jpg
</gallery>
=== Император Казан мәгариф учреждениеләре ===
[[Казан губернасы]]ның башкаласы Идел буе белем бирү һәм мәдәни үзәгенә әйләнә.
1718 елда Казан адмиралтействосы каршында "Цифирная» мәктәбе ачыла.
1723 елда Казан Федоровск монастыре<ref>[http://oldkazan.narod.ru/05/046.htm Старая Казань]</ref> каршында [[Казан епархиясе]] өчен белемле руханилар әзерләүгә юнәлдерелгән славян-латин мәктәбе ачыла, соңрак 1797 елда славян-латин мәктәбе [[Казан руханилар академиясе]] өчен нигез була.
Казан Россия провинциясендә беренче шәһәр була, анда 1759 елда «дворян һәм төрле чин» балаларын укыту өчен гимназия ачылды. Беренче Казан гимназиясен тәмамлаучылар [[Гавриил Державин|Г. Р. Державин]], [[Сергей Аксаков|С. Т. Аксаков]], бертуган Панаевлар, [[Иван Симонов|И. М. Симонов]], [[Aleksandr Butlerov|А. М. Бутлеров]], [[Николай Лобачевский|Н. И. Лобачевский]] һәм башка Россия Фән һәм мәдәният эшлеклеләре<ref>[http://oldkazan.narod.ru/03/gimn.htm Старая Казань]</ref>..
1766 елда беренче якшәмбе мәктәбе, 1771 елда — беренче мәдрәсә, 1786 елда — халык училищесы ачыла.
1804 елда [[Казан (Идел буе) федераль университеты|Казан Университеты]] - Россиядә зур фәнни үзәк статусын ныгыткан, ул озак вакытлар Россия империясендә иң көнчыгыш университет булып исәпләнә.
1841 елда дворян кызлары өчен ябык укыту-тәрбия йорты [[Казан Родионов затлы кызлар институты]] ачыла. Институт Родионовой акчасына ачыла<ref>[http://oldkazan.narod.ru/01/rodi1.htm Старая Казань]</ref>.
XIX гасыр уртасында Казанда сукырлар турында Мариинский Попечительлек акчасына сукырлар өчен Училище ачылды (хәзер 2нче шәһәр йогышлы авырулар хастаханәсе)<ref>[http://oldkazan.narod.ru/02/slep.htm Старая Казань]</ref>.
1858 елда Казанда дин әһелләреннән булган кызлар өчен хатын-кызлар училищесы ачылды. 1890 елда рухани катламындагы кызлар өчен икенче училищесы ачыла. Биредә шулай ук Александрия приютыннан ятим кызлар белем ала, училище башта приют бинасында (хәзер галимнәр йорты, Бутлеров ур., 30) урнашкан. 1890-1892 елларда архитектор А. Е. проекты буенча Остовский Ольга Сергеевна Гейне (Александрова) акчасына чиркәүле яңа ике катлы училище бинасы төзелә (хәзер бу бинада 18нче инглиз мәктәбе)<ref>[http://oldkazan.narod.ru/08/001.htm Старая Казань]</ref>..
1859 елда Мариинская (императрица Мария хөрмәтенә) беренче Казан хатын-кызлар гимназиясе ачыла, гимназияга беренче разрядлы хатын-кызлар училищесы статусы бирелә.
1874 елда Казан ветеринария институты, шулай ук фәнни-тикшеренү эшеләре белән билгеле Казан ветеринария институтын ачу Губерния тормышында әһәмиятле вакыйга була.<ref>[http://oldkazan.narod.ru/02/vet.htm Старая Казань]</ref>
1875 елда шәһәр акчасына реаль училище эшли башлый (реаль училищены тәмамлаучылар, гимназиячеләрдән аермалы буларак, тик техник вузларга гына керә алалар), училищены тәмамлаучыларның берсе В. Молотов була.
1876 елда Ксенинская (Икенче Казан) гимназиясе ачыла (Бөек княжна Ксения Александровна исемендәге гимназия).
1877 елда Казанда IV археологик съезд үткәрелә.
Россия империясенең халык мәгарифе министрлыгы карары белән 1890 елда Казанда Берләштерелгән урта химия-технология училищесы һәм механика, химия һәм төзелеш буенча түбән техник училище раслана, бу училище Казан һәм губерниядәге беренче техник училище була. Училище яңа җиһазлар белән җиһазландырыла, шулай ук Казан университетының химия профессоры А. А. Альбицкий билгеләп үткәнчә, «Казан сәнәгать училищесы лабораториясе Университет лабораториясеннән үз уңайлыклары буенча күпкә өстен тора». Иң танылган чыгарылыш укучысы [[Сергей Киров]] була. Ул ятим бала буларак аның укуын Уржум хәйрия җәмгыяте түләгән. 1919 елда училище Казан политехника институты итеп үзгәртелә<ref>[http://oldkazan.narod.ru/05/036.htm Старая Казань<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>.
1895 елда Петербург сәнгать академиясе патронажы астында Урта уку йортлары рәссам-укытучыларын чыгарган Казан сәнгать мәктәбенә нигез салына. 1917 елдан соң Фешин Казан сәнгать училищесы дип үзгәртелә<ref>[http://oldkazan.narod.ru/05/038.htm Старая Казань<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>.
1905 елда Казанда коммерция училищесына нигез салына. Бина төзелешен Казан сәүдәгәрләре В. Карякин һәм Я. Шамов финанслаган (хәзерге вакытта Казан дәүләт авыл хуҗалыгы академиясе бинасында)<ref>[http://oldkazan.narod.ru/05/038.htm Старая Казань]</ref>.
1913 елда Казанда 4 югары уку йорты эшли: Университет, Рухи академия, Ветеринария институты, хатын-кызлар өчен курслар.
== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}
== Чыганаклар ==
* ''Пинегин М. Н.'' [http://elib.shpl.ru/ru/nodes/14840-pinegin-m-n-kazan-v-ee-proshlom-i-nastoyaschem-ocherki-po-istorii-dostoprimechatelnostyam-i-sovremennomu-polozheniyu-goroda-s-prilozheniem-kratkih-adresnyh-svedeniy-spb-1890#page/1/mode/grid/zoom/1 Казань в ее прошлом и настоящем: очерки по истории.] — СПб., 1890. — 604 с.
| |||