Казан тарихы: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
ZUFAr (бәхәс | кертем)
ZUFAr (бәхәс | кертем)
/
Юл номеры - 28:
{{Төп мәкалә|Казан ханлыгы}}
1438 елда болгар крепосте [[Алтын Урда]] ханы Улу-Мөхәммәдд тарафыннан яулап алына, шәһәр [[Казан ханлыгы]]ның башкаласы булып китә. Бу чорда күн, чүлмәк әйберләре, корал җитештерү үсеш алган булган. Казанның Мәскәү, Кырым, Төркия һәм башка төбәкләр белән сәүдә элемтәләре булган. Татар-монголлар тарафыннан яулап алынганнан соң Идел буе Болгариясе территориясе татар-монголлары дәүләте Алтын Урда составына кертелә. XIII-XIV гасырларда Казан үсешә, Алтын Урда составындагы мөһим сәүдә һәм сәяси үзәгенә әверелә<ref>[http://www.kazan1000.ru/rus/history/goldorda.htm Казань золотоордынского периода] {{Wayback|url=http://www.kazan1000.ru/rus/history/goldorda.htm |date=20090309233640 }}</ref>.. Шәһәрнең үсешенә Көнчыгыш һәм Көнбатышны тоташтыручы эре сәүдә юллары киселешендәге географик яктан да уңай йогынты ясый. Рус елъязмаларында Казан XIV-XV гасырларда телгә алына башлый. Чеканка урыны билгәләнгән «Болгар әл-Җәдид», ягъни яңа Болгар дип аталган үз тәңкәләрен суга башлый.
 
Мәскәү кенәзлеге белән низаглар нәтиҗәсендә 1552 елда Иван Грозный гаскәрләре Казанны яулап ала, шуннан соң шәһәрнең күпчелек өлешен җимерүгә һәм татарларның Кабан күленең сазлык ярларына күчүенә мәҗбүр итә. Шул вактытта Казанның [[Иске бистә (Казан)|Иске Татар бистәсенә]] нигез салана. Казанны алганнан соң шәһәрдә 8000 рус колы азат ителә<ref>ПСРЛ, том XIII. Издание 1-е. Летописный сборник, именуемый Патриаршею или Никоновскою летописью. - С. 513, 515.</ref>. Казан яулап алынганнан соң, шәһәр тарихындагы яңа чор — Россия дәүләте составында башлана.
 
==Русия империясе составында==
[[Файл:Chelnakov n f 18.jpeg|thumb|left|220px|Казан 18 гасырда, Н. Ф. Челнаков гравюрасы]]
[[Файл:Lespinas Kazan 1767.jpg|thumb|right|220px|1767 елгы Казан күренеше, Леспинас гравюрасы]]
<!--
[[Файл:Kazan map 1739.jpg|thumb|220px|Казанның XVIII гасыр башында планы]]
[[Файл:Map of Kazan, 1768.jpg|thumb|220px|Казанның XVIII гасыр ахырында планы]]
[[Файл:Map of Kazan, early XIX.jpg|thumb|220px|XIX гасыр башында Казанның планы]]
[[Файл:Kazanmap19century.jpg|thumb|220px|XIX гасыр уртасында Казанның планы]]
[[Файл:Map of Kazan, proect 1884.jpg|thumb|220px|XIX гасыр ахырында Казанның планы]]
[[Файл:Kazanchurchesmap.jpg|thumb|220px|XIX гасыр ахырында Казан планы]]
[[Файл:Map of Kazan, late XIX.jpg|thumb|220px|План Казани в конце XIX гасыр ахырында Кахан планы]]
[[Файл:Kazan (Owsyany) 1899.jpeg|thumb|220px|Землемер И. А. Овсян тарафыннан төзелгән Казан шәһәре планы. Бөтен Казан " китабына кушымта. - Казан: Литва-Тип. И. Н. Харитонова, 1899.а. Под редакцией Н. Г. Шебуева» — Казань: Лито-Тип. И. Н. Харитонова, 1899.]]-->
 
Иван Грозный шәһәрен яулап алганнан соң, 1552 елда ак таштан яңа Кремль төзелә башлый. Анда Иван Грозныйга ошамаган рус шәһәрләреннән чыккан һөнәрчеләр, сәүдәгәрләр, гади кешеләр яши башлый. Шул ук вакытта ышанычлы казанлылар Болак каналы һәм Түбән Кабан күле артындагы районда яши башлый.
 
== Искәрмәләр ==